1 Drogi przenikania leków Klinika Dermatologii Ogólnej, Estetycznej i Dermatochirurgii UM w Łodzi
2 Wchłanianie leku przez skórę Adsorpcja Absorpcja Penetracja Resorpcja
3 Penetracja Drogą transepidermalną (przez komórki naskórka lub przestrzeń międzykomórkową) Drogą transfolikularną (przez mieszki włosowe lub gruczoły potowe) Mieszki stanowią 1% powierzchni skóry, ale przenikanie jest ponad 3-krotnie większe niż przez lipidy warstwy rogowej Przenikanie steroidów-100-10000 x silniej Uszkodzenie warstwy rogowej i częściowe usunięcie lipidów z przestrzeni międzykomórkowej zwiększa ok. 100 x penetrację dla substancji hydrofilowych
4 Adsorpcja Powierzchowne przyleganie lub wiązanie fizykochemicznych leków i ich metabolitów do struktury warstwy rogowej Warstwa rogowa naskórka staje się rezerwuarem, z którego lek wolno przechodzi do niższych warstw naskórka Wydłuża to czas działania leków i umożliwia ich rzadsze stosowanie
5 Absorpcja Swobodny przepływ składowych w dążeniu do wyrównania ich stężeń w tkankach na zasadzie dyfuzji Absorpcja leków limitowana jest przez właściwości warstwy rogowej naskórka Szczególnie ważne jest jego nawilżenie
6 Resorpcja (wchłanianie) Substancja dostaje się do naczyń krwionośnych Prawie wszystkie preparaty aplikowane zewnętrznie można wykryć we krwi, zwykle poziomy są niskie
7 Uwalnianie leku z podłoża Substancje lecznicze i kosmetyki mogą być uwalniane z podłoża w różnym czasie: Leki w postaci roztworów alkoholowych uwalniane są na powierzchni skóry i wiążą się z naskórkiem szybko, w miarę parowania rozpuszczalnika czyli alkoholu Uwalnianie się leku z maści lub kremu jest znacznie wolniejsze i zależy od doboru składników podłoża
8 Na wchłanianie leków przez skórę wpływają: Wiek pacjenta Małe dzieci, zwłaszcza noworodki: -słabiej wykształcona warstwa rogowa, dużo wody w naskórku-większe przenikanie leków do skóry właściwej -działania ogólnoustrojowe lub zatrucia po stosowaniu na duże powierzchnie kwasu bornego, kwasu salicylowego, kortykosteroidów Osoby starsze: -zaburzona homeostaza -zwiększone wchłanianie
9 Na wchłanianie leków przez skórę wpływają-cd: Okolica ciała Aktywność wchłaniania leków zależy od grubości naskórka i jego nawilżenia Najłatwiej wnikają z błon śluzowych, moszny, powiek i twarzy Najsłabiej z płytek paznokciowych, podeszew Gęstość rozmieszczenia mieszków włosowych zwiększa wychwyt leków
10 Na wchłanianie leków przez skórę wpływają-cd: Patologiczne zmiany skórne -pozbawienie skóry warstwy rogowej lub odtłuszczenie zwiększa wchłanianie leków Uwodnienie warstwy rogowej i temperatura skóry -stosowanie okluzji powoduje nawet 100-krotny wzrost resorpcji Unaczynienie -większy przepływ krwi zwiększa resorpcję Rodzaj podłoża
11 Podłoże (zaróbka, nośnik) Substancje, w których zawarte są właściwe leki Dodatek emulgatorów i środków powierzchniowo czynnych przyczynia się do rozprowadzania leków i lepszego wchłania
12 Podłoża jednofazowe Pudry Płyny Okłady Kąpiele Żele Lakiery
13 Podłoża dwufazowe Zawiesiny Maści i kremy Maści hydrofobowe Maści hydrofilowe Kremy Emulsje płynne (lotiony) Pasty
14 Podłoża trójfazowe Pasty chłodzące Liposomy Oleosomy
15 Pudry (zasypki) Sproszkowane substancje stałe, np. talk, tlenek cynku, krzemian glinu, ditlenek tytanu, siarczan magnezu, skrobia + leki np. 2-5% ichtiolu, 1-2% mentolu Dzielą się na pudry sypkie i zbite (kompaktowe) Działanie wysuszające, p-świądowe, p-zapalne, osłaniające Stosuje się w stanach zapalnych bez objawów wysiękowych W przypadku wysięku zasypki są przeciwwskazane, gdyż powodują zatrzymanie i wchłanianie się wydzieliny oraz mogą wywołać uogólnione osutki alergiczne
16 Płyny (roztwory) Roztwór (solutio)- lek jest rozpuszczalny w płynnej zaróbce, np. wodzie lub alkoholu itd.
17 Okłady Nawilżone płaty gazy nakładane na zmiany chorobowe Okłady: chłodzące (otwarte) - stany ostrozapalne, sączące rozgrzewające (zamknięte) - pod folię w celu przekrwienia Muszą być zmieniane co 2-3 godziny (szybkie wysychanie) Działanie p-zapalne, p-świądowe, ściągające, zmniejszające bolesność
18 Kąpiele Działanie łagodzące, p-świądowe, oczyszczające, odkażające, nawilżające Dodatki lecznicze: mocznik, ceramidy, sól, parafina płynna, olejki roślinne, glikol propylenowy, dziegcie, krochmal, otręby pszenne Czas kapieli-do 15-20 min. (działanie macerujące i wysuszające)
19 Żele Substancje przezroczyste, łatwo rozpuszczalne na powierzchni skóry, o konsystencji koloidowej Wg składu podłoży : hydrożele (żele wodniste) i lipożele (emulgator tłuszczu i substancji tłuszczowej) Obecnie najczęściej stosuje się żele nieorganiczne, gęstniejące i zasychające na powierzchni skóry Są łatwo zmywalne Stosowane również w zmianach chorobowych owłosionej skóry głowy
20 Żele Hydrożele łatwo zmywalne nie zawierają tłuszczów dobra tolerancja kosmetyczna (zwł. skóra łojotokowa) dobrze wbudowują się w podłoże hydrożelowe kortykosteroidy, antybiotyki, leki p- trądzikowe, p-grzybicze Lipożele podłoże pozbawione wody zawierają tłuszcze i substancje tłuszczowe, parafinę, glikol polietylenowy, lanolinę, silikony stosowane na suchą skórę
21 Lakiery Szybko wysychają po nałożeniu pod postacią „ błonki” Stosowane w leczeniu odcisków, brodawek
22 Zawiesiny (płynne pudry, papki) Podłoża składające się z substancji płynnych (wody, rozcieńczonego etanolu, kw. bornego) oraz zawieszonych w nich pudrów Na powierzchni skóry frakcja płynna szybko odparowuje, pozostawiając suchą, kruszącą się powłokę Działanie chłodzące, p-świądowe
23 Maści i kremy Nośniki leków i kosmetyków Miękkie, spoiste w temperaturze pokojowej Maści hydrofobowe (tłuste) Maści hydrofilowe (tłuste kremy) Kremy
24 Maści hydrofobowe (tłuste) Bardzo tłuste, niezmywalne wodą podłoże Zawierają uzyskiwane z ropy naftowej węglowodory ( wazelina biała, żółta, parafina płynna i stała) oraz roślinne lub zwierzęce oleje Tworzą na skórze nieprzepuszczalną dla wody i ciepła powłokę
25 Maści hydrofilowe (tłuste kremy) Ich podłoże zawiera składowe tłuszczowe i wodne Dodatek substancji emulgujących prowadzi do wytworzenia zawiesiny wody w oleju W/O o słabych właściwościach hydro- i lipofilnych Podobne działanie jak maści tłuste, ale są lżejsze i lepiej tolerowane
26 Kremy Zawierają dużą ilość wody (do 70%) oraz lipidy i środki emulgujące Zbudowane na bazie emulsji olej w wodzie O/W Dobrze przylegają do skóry, łatwo w nią wnikają Nie tworzą bariery ograniczającej parowanie i przepływ ciepła Nie wiążą substancji tłuszczowych, łatwo się zmywają Mają dobre właściwości kosmetyczne Stosowane głównie w zmianach sączących
27 Emulsje płynne (lotiony) Bardzo lekkie podłoża o płynnej konsystencji i barwie mleka Oprócz dużej ilości wody (ponad 70%) występują w niej środki emulgujące i niewielką ilość tłuszczu (O/W) Lekko natłuszczają skórę, działają powierzchownie
28 Pasty Podłoża, w skład których wchodzą zaróbki maściowe o typie W/O i sproszkowane substancje stałe (pudry) W zależności od składu: pasty twarde, miękkie i pasty zawierające równą ilość podłoży maściowych i pudrów Działanie ściągające i lekko osuszające Zmywają się olejami Pasty działają bardziej powierzchniowo niż maści i kremy
29 Pasty chłodzące Zawierają wodę, oleje i substancje suche (pudry) Mają działanie podobne do okładów
30 Liposomy System przeznaskórkowego transportu leków i preparatów kosmetycznych Kuliste, mikroskopijne cząsteczki, złożone z wodnistego rdzenia otoczonego warstwą lipidów Związane na powierzchni liposomów cząsteczki łatwiej niż w podłożach tradycyjnych docierają do tkanek docelowych-poprawia to biodostępność leków i kosmetyków Zwiększają wiązanie wody w w. rogowej i przyczyniają się do poprawy jej właściwości obronnych Wnikają głęboko w naskórek i nie są usuwane przy myciu Nie wiadomo czy wnikają do skóry
31 Oleosomy Kuliste mikrocząsteczki tłuszczu uzyskiwane pod wysokim ciśnieniem Doskonały nośnik substancji lipidowych, które stopniowo uwalniają się do przestrzeni międzykomórkowej w. rogowej Wywierają długo utrzymujące się działanie nawilżające, regenerujące Wykorzystywane w leczeniu suchej skóry