1 Dług publiczny Deficyt budżetowy
2 Państwowy dług publicznyArt. 72. ust 1. u.f.p. Obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: 1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; 2) zaciągniętych kredytów i pożyczek; 3) przyjętych depozytów; 4) wymagalnych zobowiązań: a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych, b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem. 2. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym rodzaje zobowiązań zaliczanych do tytułów dłużnych, uwzględniając podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności
3 PDP Art. 73. 1. u.f.p. oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych [zasada nominalizmu] po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora [zasada konsolidacji]
4 PDP Art.73 ust. 2 u.f.p. przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną: 1) wyemitowanych papierów wartościowych; 2) zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego, należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania. 3. Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych odpowiada początkowej wartości nominalnej z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego z indeksacji lub kapitalizacji, naliczonego na koniec okresu sprawozdawczego. 4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się do obliczania kwot niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji niezaliczanych do państwowego długu publicznego, a także odpowiednio do obliczania długu Skarbu Państwa oraz kwot niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji niezaliczanych do długu Skarbu Państwa.
5 PDP Art. 73 ust. 5 u.f.p. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób ustalania: 1)wartości zobowiązań zaliczanych do: a)państwowego długu publicznego, b)długu Skarbu Państwa, 2)wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji - uwzględniając klasyfikację tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego oraz konieczność prawidłowego obliczenia relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto.
6 Państwowy dług publiczny a dług Skarbu PaństwaPaństwowy dług publiczny obejmuje zadłużenie całego sektora finansów publicznych w tym dług samorządowy Dług Skarbu Państwa dotyczy wyłącznie zadłużenia jednostek państwowych
7 Kompetencje Ministra Finansów w zakresie PDPZarządzanie długiem MF sporządza 4 letnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na PDP. Strategia corocznie jest przygotowywana przez MF i przedstawiana Radzie Ministrów do zatwierdzenia, a następnie przedstawiana Sejmowi z uzasadnieniem do projektu ustawy budżetowej MF zaciąga zobowiązania finansowe w imieniu Skarbu Państwa Uprawnienia kontrolne art. 74 i 86 u.f.p.
8 Deficyt publiczny Art. 7. 1. Dodatnia różnica między dochodami publicznymi, a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych. 2. Dochody publiczne i wydatki publiczne oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych między jednostkami tego sektora.
9 Deficyt budżetowy Art. 113 ust. 1 u.f.p. -> deficyt budżetu państwaArt. 217 ust. 1 u.f.p. -> deficyt budżetu jednostek samorządu terytorialnego Art. 118 ust. 1 u.f.p. -> deficyt budżetu środków europejskich [nie jest wliczany do deficytu budżetu państwa]
10 Deficyt budżetowy Określany dla roku budżetowegoMoże mieć charakter zaplanowany Może być konsekwencją zdarzeń lub procesów, których zaplanowanie na etapie przygotowania i uchwalania nie było możliwe
11 Źródła pokrycia deficytuArt. 113 ust. 2 u.f.p. Art. 217 ust 2 u.f.p. 1. Sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym 1. Sprzedaż papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego 2. Kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych 2. kredyty 3. Pożyczki 3. pożyczki 4. Prywatyzacja majątku Skarbu Państwa 4. Prywatyzacja majątku jednostek samorządu terytorialnego 5. Kwoty pochodzące ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek 5. Nadwyżki budżetu jednostek samorządu terytorialnego z lat ubiegłych 6. Nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych 6. Wolne środki jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu j.s.t., wynikających z rozliczeń wyemitowanych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek z lat ubiegłych 7. nadwyżki budżetu środków europejskich z zastrzeżeniem art. 118 ust. 4 u.f.p. 8. Przychody z innych operacji finansowych Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
12 Dyskusja Relacja między Państwowym Długiem Publicznym a deficytem budżetowym
13 Ograniczenia państwowego długu publicznego i deficytów budżetowychKonstytucja Ustawa o finansach publicznych Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej protokół 12 protokół 13
14 Konstytucja Bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych w następstwie, których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 PKB (art. 216 ust.5)- > REGUŁA ZADŁUŻENIOWA Sposób obliczania wartości rocznego PKB i PDP określa ustawa Zakaz zwiększenia wydatków i ograniczenia dochodów planowanych przez Radę Ministrów skutkujących ustaleniem przez Sejm większego deficytu niż przewidywany w projekcie ustawy budżetowej (art. 220 ust. 1) Zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banku państwa Wyłączna inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrów w zakresie zaciągania długu publicznego (art. 221)
15 Ustawa o finansach publicznychProcedury ostrożnościowe i sanacyjne Reguły wydatkowe art. 112 aa oraz art u.f.p.
16 Procedury ostrożnościowe i sanacyjneArt. 38. Minister Finansów ogłasza, w terminie do dnia 31 maja roku następnego, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski": 1) kwotę i relację do produktu krajowego brutto: a) państwowego długu publicznego, b) długu Skarbu Państwa, c) niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa, 2) kwotę niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych - według stanu na koniec roku budżetowego.
17 Procedury ostrożnościowe i sanacyjneArt. 38a. Minister Finansów ogłasza, w terminie do dnia 31 maja roku następnego, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski": 1) kwotę ustaloną w wyniku przeliczenia kwoty państwowego długu publicznego, ogłoszonej zgodnie z art. 38, na walutę polską z zastosowaniem dla zobowiązań wyrażonych w walutach obcych średniej arytmetycznej średnich kursów każdej z walut obcych ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski i obowiązujących w dni robocze roku budżetowego, za który ogłaszana jest relacja, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, 2) kwotę wolnych środków służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w kolejnym roku budżetowym, 3) kwotę obliczoną jako różnica kwoty, o której mowa w pkt 1, oraz kwoty, o której mowa w pkt 2, 4) relację kwoty, o której mowa w pkt 3, do produktu krajowego brutto - według stanu na koniec roku budżetowego.
18 Rozdział 3 Procedury ostrożnościowe i sanacyjneArt u.f.p. W przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, ogłoszonej zgodnie z art. 38: 1-> (uchylony); 2-> jest większa od 55%, a mniejsza od 60% 3-> jest równa lub większa od 60%
19 Wartość relacji PDP do PKB większa od 55% a mniejsza od 60 %a) na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym: – nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa od relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. b, ogłoszonej zgodnie z art. 38, – nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej, w tym pracowników jednostek, o których mowa w art. 139 ust. 2, – waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy, – wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich, – nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art. 139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej,
20 b) Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich
21 c) Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a
22 d) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3,
23 e) Rada Ministrów dokonuje przeglądu obowiązujących przepisów w celu przedstawienia propozycji rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom dochodów budżetu państwa, w tym dotyczących stosowania stawek podatku od towarów i usług,
24 f) Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymuje dotację celową z budżetu państwa na realizację zadania, o którym mowa w art. 26a ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), w wysokości do 30% środków zaplanowanych na realizację tego zadania na dany rok,
25 g) organy administracji rządowej mogą zaciągać nowe zobowiązania na przygotowanie inwestycji, jeżeli mają zapewnione finansowanie z udziałem środków publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, na maksymalnym dopuszczalnym poziomie, określonym w przepisach lub procedurach dotyczących danego rodzaju inwestycji, nie mniejszym niż 50% całości kosztów, z tym że ograniczenia te nie dotyczą: – odbudowy lub przebudowy dróg krajowych w celu usunięcia zagrożenia naruszenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym, – inwestycji, o których mowa w art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z 2010 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 835 i Nr 148, poz. 993), – przygotowania, wdrożenia, budowy lub eksploatacji systemów elektronicznego poboru opłat, o których mowa w art. 13i ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 260 i 843), – zobowiązania z tytułu odszkodowań za nieruchomości przejęte w trybie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 687);
26 2. W przypadku określonym w ust2. W przypadku określonym w ust. 1 pkt 2 i 3 Rada Ministrów, w drodze uchwały, może wyrazić zgodę na realizację inwestycji przewidzianych do finansowania ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3, które nie spełniają wymagań określonych w ust. 1 pkt 2 lit. g. 3. W przypadku określonym w ust. 1 pkt 2 procedur, o których mowa w tym przepisie, nie stosuje się, jeżeli relacja, o której mowa w art. 38a pkt 4, nie przekracza 55%.
27 Wartość relacji PDP do PKB jest równa lub większa od 60 %a) stosuje się odpowiednio postanowienia pkt 2 lit. a, b oraz e-g, b) Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60%, c) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody tego budżetu, d) poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.
28 Program sanacyjny art. 87 u.f.p.1) wskazanie przyczyn kształtowania się relacji państwowego długu publicznego, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a; 2) program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, uwzględniający w szczególności propozycje rozwiązań prawnych mających wpływ na poziom wydatków i rozchodów w sektorze finansów publicznych; 3) trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto, wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.
29 Art. 88 u.f.p. Przepisów art. 86 i art. 87 nie stosuje się w przypadku wprowadzenia: 1) stanu wojennego; 2) stanu wyjątkowego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 3) stanu klęski żywiołowej na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
30 Reguły wydatkowe Art. 112aa. 1. Kwota wydatków na dany rok organów i jednostek, o których mowa w art. 9 pkt 1-3, pkt 8 z wyłączeniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, i w pkt 9 oraz Funduszu Pracy, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, a także funduszy utworzonych, powierzonych lub przekazanych Bankowi Gospodarstwa Krajowego na podstawie odrębnych ustaw, jest obliczana według wzoru:
31 WYDn = WYDn−1 ∙ En−1 (CCPI) ∙ [WPKBn + Kn ] + En(∆DDn) przy czym: WPKBn = √ PKBn−2 PKBn−8 ∙ En ( PKBn−1 PKBn−2 ) ∙ En ( PKBn PKBn−1 )
32 art.242 u.f.p. Art Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6. 2. Na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki, z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Wykonane wydatki bieżące mogą być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki jedynie o kwotę związaną z realizacją wydatków bieżących z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3, w przypadku gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku budżetowym.
33 243 u.f.p. indywidualny wskaźnik zadłużeniaArt Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, którego realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w każdym roku następującym po roku budżetowym relacja łącznej kwoty przypadających w danym roku budżetowym: 1) spłat rat kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2-4 oraz art. 90, wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, 2) wykupów papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 pkt 2-4 oraz art. 90 wraz z należnymi odsetkami i dyskontem od papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust. 1 i art. 90, 3) potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych poręczeń oraz gwarancji do planowanych dochodów ogółem budżetu przekroczy średnią arytmetyczną z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieżących powiększonych o dochody ze sprzedaży majątku oraz pomniejszonych o wydatki bieżące, do dochodów ogółem budżetu, obliczoną według wzoru:
34
35 244 u.f.p. Art Do łącznej kwoty przypadających w danym roku budżetowym spłat i wykupów, o których mowa w art. 243 ust. 1, dodaje się, przypadające do spłaty w tym samym roku budżetowym, kwoty zobowiązań związku współtworzonego przez daną jednostkę samorządu terytorialnego: 1) w wysokości proporcjonalnej do jej udziału we wspólnej inwestycji współfinansowanej kredytem, pożyczką lub emisją obligacji spłacanych lub wykupywanych w danym roku budżetowym; 2) w pozostałych przypadkach - w wysokości proporcjonalnej do jej udziału we wpłatach wnoszonych na rzecz związku, którego jest członkiem. 2. Łączna kwota spłat i wykupów jednostki samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 243, nie obejmuje zobowiązań związku współtworzonego przez tę jednostkę, na które jednostka udzieliła gwarancji i poręczeń.
36 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej art. 126, artTraktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej art. 126, art Protokół nr 12 w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu Protokół nr 13 w sprawie kryteriów konwergencji Procedura nadmiernego deficytu nakładana jest przez Radę UE na państwo członkowskie w przypadku niewypełnienia budżetowych kryteriów konwergencji, czyli spójności, których wartości odniesienia dotyczą: 3% dla stosunku planowanego lub rzeczywistego deficytu publicznego do produktu krajowego brutto wyrażonego w cenach rynkowych 60% dla stosunku zadłużenia publicznego do produktu krajowego brutto wyrażonego w cenach rynkowych