1 Dydaktyczne tendencje polskich nauczycieli mierzone w psychologicznej perspektywie postrzegania czasu (ZTPI) Kornelia Rybicka XV Konferencja z cyklu Diagnostyka Edukacyjna Kielce, 4-6 grudnia 2009 r.

2 Od dzieciństwa miałam kłopoty z czasem – wymykał się i niepokoił. Czas stał się bolesny któregoś dnia, gdy w jednym krótkim momencie uświadomiłam sobie nagle, co znaczy ‘teraz’. ‘Teraz’ bowiem znaczy – ‘już nigdy’. ‘Teraz’ znaczy, że to co jest, właśnie w tym samym momencie być przestaje, obsuwa się jak zmurszały stopień schodów. [...] Nieodwracalnie. Olga Tokarczuk: Gra na wielu bębenkach, Wałbrzych 2001 Kiedy wymawiam słowo Przyszłość, pierwsza sylaba odchodzi już do przeszłości. [...] Wisława Szymborska: Trzy słowa najdziwniejsze CZAS

3 przyszłość teraźniejszość przeszłość Czas psychologiczny Przeszłość i przyszłość jest konstruowanym stanem umysłu czas fizyczny czas biologiczny

4 fatalistyczna TERAŹNIEJSZOŚĆ hedonistyczna PRZYSZŁOŚĆ PRZESZŁOŚĆ negatywna pozytywna POSTRZEGANIE CZASU (Zimbardo)

5 Przedmiotowe perspektywy postrzegania czasu w szkole

6 Perspektywa czasowa Skrócony opis Negatywna przeszłość Skłonność do interpretowania i rozmyślania o teraźniejszości poprzez generalnie nieprzyjazny, nieszczęśliwy pryzmat przeszłości Pozytywna przeszłość Skłonność do interpretowania i rozmyślania o teraźniejszości poprzez ciepły i sentymentalny pryzmat przeszłości Fatalistyczna teraźniejszość Skłonność do interpretowania i rozmyślania o teraźniejszości poprzez bezradny i pozbawiony nadziei stosunek do życia, który jest uwarunkowany przekonaniem o braku wpływu na własny los Hedonistyczna teraźniejszość Skłonność do spędzania czasu rozmyślając i interpretując teraźniejszość przez hedonistyczny, ryzykowny i lekkomyślny pryzmat życia PrzyszłośćSkłonność do interpretowania i rozmyślania o teraźniejszości poprzez cele i nagrody do osiągnięcia

7 Przeszłość Teraźniejszość Przyszłość pozytywna negatywna hedonistyczna fatalistyczna Charakterystyka perspektyw postrzegania czasu wg Zimbardo

8 Zimbardo: W dzisiejszym świecie – tak. Myślenie o przyszłości jest cechą wizjonerów. Natomiast zdolność do odmawiania sobie doraźnych korzyści w imię przyszłego zysku to najcenniejsza umiejętność ludzi sukcesu. Skupianie się na wyznaczonym celu wymusza na nich punktualność, odpowiedzialność i skuteczność. Ale i tu czyhają pułapki. Gdy za bardzo oddamy się w służbę przyszłości, tracimy kontakt z rzeczywistością. Myśląc jedynie o wynikach, stajemy się zestresowani, sztywni, nadmiernie się kontrolujemy. Kluczem do sukcesów zawodowych jest umiejętność patrzenia w przyszłość?

9 TERAŹNIEJSZOŚĆPRZYSZŁOŚĆ PERSPEKTYWA POSTRZEGANIA CZASU Możesz zjeść teraz albo później, gdy przyniosę polewę czekoladową (później jeszcze drugie ciastko) Eksperyment Marshmallowa

10 Przykładowe charakterystyki postrzegania czasu uczniów kl. II

11 Do zrozumienia podanego fragmentu wiersza C. Miłosza: Barwy ze słońca są. A ono nie ma /Żadnej osobnej barwy, bo ma wszystkie. jest potrzebna wiedza przyrodnicza. Wolę omawiać teksty literackie silnie osadzone w kanonie, aniżeli nowe propozycje lekturowe. Uważam za istotne przeczytanie tekstu M. Kopernika,,O obrotach sfer niebieskich” przed omówieniem na lekcji zagadnień dotyczących kultury, sztuki i nauki renesansu. Podczas omawiania,,Laury i Filona” F. Karpińskiego celowa jest dygresja o cechach przyrodniczych jawora. Omawiając sylwetkę Stanisława Wokulskiego, stwarzam sytuacje dydaktyczne wymagające wyjaśnienia pojęć i zjawisk fizycznych będących w kręgu zainteresowań bohatera, np. perpetuum mobile. Uważam, że tematy maturalne z języka polskiego mogą odnosić się do tekstów literackich wymuszających odwołanie się piszących do wiedzy z zakresu nauk matematyczno-przyrodniczych. Sprawia mi przyjemność czytanie artykułów popularno-naukowych z zakresu fizyki, astronomii lub biologii. Pytania ankiety określającej interdyscyplinarność nauczyciela języka polskiego

12 Uśrednione charakterystyki postrzegania czasu nauczycieli i uczniów

13 Przyszłościowcy mówią nad, pod, na około oraz na wskroś teraźniejszo zorientowanych mieszkańców tego świata. Krzysztof Lubieniecki, Bakałarz Philip Zimbardo, Paradoks czasu

14 Uśrednione charakterystyki postrzegania czasu nauczycieli języka polskiego

15 Przykładowe charakterystyki postrzegania czasu dwóch nauczycieli języka polskiego

16 ,,Uświadomiły przynajmniej wielu z ich ówczesnych uczestników, jak duża niewiedza, jak wiele uprzedzeń, a nawet pychy zagnieździło się po obu jego stronach.” Próby zbliżenia w kształceniu ogólnym między naukami przyrodniczymi i humanistycznymi S. J. Schmitd, Od tekstu do systemu.(...)