1 dyrektor Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w OświęcimiuPraca z dzieckiem posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego Zofia Jarosz dyrektor Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Oświęcimiu

2 Podstawa prawna Rozporządzenie MEN z dnia 24 lipca 2015r.w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym

3 Rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym zastąpiło dwa dotychczas funkcjonujące akty prawne:

4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 rRozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392); Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).

5 Zakres regulacji Rozporządzenie określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży: 1) niepełnosprawnych: niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, i z niepełnosprawnościami sprzężonymi, zwanych „uczniami niepełnosprawnymi”, 2) niedostosowanych społecznie, 3) zagrożonych niedostosowaniem społecznym – wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy.

6 Kształcenie uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym może być prowadzone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy: 18. rok życia – w przypadku szkoły podstawowej; 21. rok życia – w przypadku gimnazjum; 24. rok życia – w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.

7 Szkoła ma zapewnić integracjęNowe przepisy wskazują m.in. na fakt, że zadaniem przedszkoli, szkół i ośrodków jest zapewnienie integracji dzieci/uczniów niepełnosprawnych z rówieśnikami pełnosprawnymi. Dopuszczają także możliwość zmniejszenia liczby dzieci w oddziałach integracyjnych w przedszkolach i szkołach, aby umożliwić bardziej elastyczne podejście do uczniów.

8 W nowym rozporządzeniu:zamiast terminu „upośledzenie umysłowe” wprowadzono określenie „niepełnosprawność intelektualna”; zawarty jest katalog jednostek systemu oświaty, które organizują kształcenie specjalne. Zostały one uzupełnione o nowe formy wychowania przedszkolnego; kształcenie dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym, organizowane ma być we wszystkich typach szkół oraz w ściśle określonych ośrodkach.

9 Przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły, oddziały i ośrodki, zapewniają:1) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego; 2) warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci lub uczniów; 3) zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, (zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołachi placówkach)

10 6) przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym 4) inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci lub uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne; 5) integrację dzieci lub uczniów ze środowiskiem rówieśniczym, w tym z dziećmi lub uczniami pełnosprawnymi; 6) przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym

11 Dla ucznia objętego kształceniem specjalnym opracowuje się indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Program opracowuje zespół, który tworzą odpowiednio nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści, prowadzący zajęcia z dzieckiem lub uczniem, zwany dalej „zespołem”.

12 W programie (IPET) określa się:1) zakres i sposób dostosowania odpowiednio programu wychowania przedszkolnego oraz wymagań edukacyjnych, do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka lub ucznia, w szczególności przez zastosowanie odpowiednich metod i form pracy z dzieckiem lub uczniem;

13 2) zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, prowadzących zajęcia z dzieckiem lub uczniem, w tym w przypadku: a) dziecka lub ucznia niepełnosprawnego – działania o charakterze rewalidacyjnym; b) ucznia niedostosowanego społecznie – działania o charakterze resocjalizacyjnym; c) ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym – działania o charakterze socjoterapeutycznym;

14 3) formy i okres udzielania dziecku lub uczniowi pomocy psychologiczno- pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy;

15 4) działania wspierające rodziców dziecka lub ucznia oraz, w zależności od potrzeb, zakres współdziałania z poradniami psychologiczno- pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży, a w przypadku przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i oddziałów, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1–3 i 6–9 – również ze specjalnymi ośrodkami szkolno-wychowawczymi, młodzieżowymi ośrodkami wychowawczymi i młodzieżowymi ośrodkami socjoterapii;

16 5) zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne oraz inne zajęcia, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dziecka lub ucznia, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 4, a w przypadku ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej – także działania z zakresu doradztwa edukacyjno- zawodowego i sposób realizacji tych działań;

17 6) zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami dziecka lub ucznia w realizacji przez przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę lub ośrodek, zadań wymienionych w § 5 ust. 1.

18 WAŻNE Indywidualne programy edukacyjno- terapeutyczne opracowane dla dzieci i uczniów na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. należy dostosować do wymogów określonych w rozporządzeniu w terminie do dnia 30 września 2015 r.

19 Różne zajęcia przy różnych niepełnosprawnościachUregulowano, jakie zajęcia rewalidacyjne powinny znaleźć się w indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów niewidomych, niesłyszących, lub z afazją, dla uczniów z autyzmem, w tym z Zespołem Aspergera.

20 W ramach zajęć rewalidacyjnych w programie należy uwzględnić w szczególności:1) w przypadku dziecka lub ucznia niewidomego - naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Braille'a lub innych alternatywnych metod komunikacji, 2) w przypadku dziecka lub ucznia niesłyszącego lub z afazją - naukę języka migowego lub innych alternatywnych metod komunikacji; 3) w przypadku dziecka lub ucznia z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera - zajęcia rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne.

21 Zajęcia rewalidacyjne dla dziecka/ucznia z autyzmem, z Zespołem Aspergera powinny uwzględniać m.in:wzbogacanie wiedzy na temat norm i zasad współżycia społecznego; modelowanie i wzmacnianie zachowań pożądanych; omawianie ewentualnych sytuacji konfliktowych z ich przeanalizowaniem, jak można zachować się inaczej; wspieranie ucznia w radzeniu sobie z trudnymi uczuciami; kształcenie zdolności komunikowania się werbalnego i pozawerbalnego; kształcenie kompetencji społecznych

22 Uczniowie z dysfunkcjami ruchowymiSposoby postępowania i formy pomocy: rehabilitacja ruchowa (zwykle w ramach służby zdrowia, ale również w placówkach oświatowych); znoszenie barier architektonicznych; organizowanie pomocy koleżeńskiej w zakresie samoobsługi, a także w zakresie wyrównywania braków po okresie absencji; ułatwienia „techniczne” podczas pisania (dla dzieci z niedowładami spastycznymi rąk, z zaburzeniami motoryki małej, z ruchami mimowolnymi) – np. mogą pisać na większym formacie, grubszym mazakiem, używać specjalnych nakładek na ołówek czy długopis;

23 Uczniowie z dysfunkcjami ruchowymigdy trudności w pisaniu są bardzo duże posługiwać się pomocami (komputerem, klockami literowymi, kartonikami z literami, sylabami, wyrazami; nie wyłączać z tych zajęć, w których dziecko jest mniej sprawne czy mniej samodzielne (taniec na dyskotece, wycieczki, udział w przedstawieniach)

24 Uczniowie słabowidzącySposoby postępowania i formy pomocy: dokładne zapoznanie się z diagnozą okulistyczną, uzyskanie informacji na temat możliwego wpływu wady wzroku na funkcjonowanie dziecka i proces dydaktyczny; rozwijanie na miarę możliwości dziecka percepcji wzrokowej; uwzględnianie deficytów wzrokowych w procesie dydaktycznym; zapewnienie odpowiedniego miejsca w klasie; przypominanie o konieczności stosowania sprzętu optycznego (okulary, lupy, lornetki);

25 Uczniowie słabowidzącyprzygotowywanie dla dziecka specjalnych pomocy dydaktycznych; uwzględnianie wolniejszego tempa pracy; gdy wada wzroku jest duża pozwolić na nagrywanie wykładów, zapoznawanie się z lekturami poprzez odsłuchiwanie kaset; organizować zajęcia wychowania fizycznego zgodnie z zaleceniami okulisty; w razie zmęczenia dziecka, bólu głowy lub oczu zapewnić odpoczynek;

26 Uczniowie słabosłyszącyZwykle niedosłuch i głuchota współwystępują z zaburzeniami mowy, co z kolei powodować może wtórnie problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym.

27 Uczniowie słabosłyszącySposoby postępowania i formy pomocy: dokładne zapoznanie się z diagnozą laryngologiczną, ze szczególnym uwzględnieniem informacji na temat wpływu wady słuchu na funkcjonowanie szkolne dziecka/ucznia; zwracanie uwagi czy dziecko/uczeń ma włączony aparat słuchowy i czy jest on sprawny; uwzględnienie trudności dziecka/ucznia podczas zajęć dydaktycznych (dzieci te mogą mieć kłopoty z zadaniami wymagającymi czynnego i biernego posługiwania się mową, podczas zajęć rytmicznych, muzycznych, nauki języków obcych, dlatego dziecko z wadą słuchu może być zwolnione z nauki drugiego języka obcego);

28 Uczniowie słabosłyszącystworzenie optymalnych warunków odbioru mowy w klasie szkolnej; pamiętać o tym, że dziecko/uczeń z wadą słuchu nie potrafi albo jest mu bardzo trudno robić kilka rzeczy na raz; zwracać uwagę na czytanie ze zrozumieniem; usprawniać funkcje słuchowe odpowiednio do możliwości dziecka; jeżeli funkcje słuchowe są trwale zaburzone, w procesie dydaktycznym stosować metody pracy bazujące na percepcji wzrokowej;

29 Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualnąUczniowie z lekkim upośledzeniem umysłowym: Sposoby postępowania i formy pomocy: wszechstronna stymulacja rozwoju funkcji poznawczych oraz wzbogacanie zasobu słownictwa na miarę możliwości dziecka podczas zajęć rewalidacyjnych i dydaktycznych; zindywidualizowanie metod pracy z uczniem, sposobu sprawdzania wiadomości i ich oceniania, również podczas egzaminów zewnętrznych; włączanie w różne formy aktywności, wspieranie mocnych stron, dostrzeganie i nagradzanie osiągnięć w celu budowania pozytywnej samooceny i motywowania do nauki;

30 Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualnąUczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym – mają zaburzone funkcje poznawcze – myślenie (na poziomie konkretno – obrazowym), szczególne trudności mają z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych, osłabiona jest pamięć logiczna, mechaniczna i skojarzeniowa oraz percepcja wzrokowa i słuchowa, mają problemy z dowolnym kierowaniem procesów uwagi, ich rozwój psychomotoryczny zwykle jest opóźniony, zasób słownictwa ubogi, często występuje wada wymowy. Mogą mieć trudności z kontrolowaniem emocji, zwykle są mało krytyczni wobec siebie, nie dostrzegają swoich trudności, mogą mieć problemy z rozpoznawaniem niebezpieczeństwa, łatwo ulegają wpływom.

31 Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualnąUczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym Zasady postępowania i formy pomocy: udział w zajęciach rewalidacyjnych z przeznaczeniem na wszechstronną stymulację rozwoju psychomotorycznego; wyjaśnianie reguł i zasad obowiązujących w społeczeństwie i wdrażanie do ich przestrzegania, kształtowanie odporności na negatywne wpływy środowiska; dążenie w pracy z dzieckiem do uzyskania przez niego jak największej autonomii na miarę jego możliwości.

32 Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualnąUczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym ćwiczenie porozumiewania się z otoczeniem w najpełniejszy dla dziecka sposób: werbalny lub pozawerbalny; poznawanie przez ucznia alternatywnych lub wspierających metod porozumiewania się , jeśli uczeń napotyka trudności w słownym porozumiewaniu się; wdrażanie do uczestniczenia na równi z innymi członkami społeczności, do której należy w różnych formach życia społecznego, zachowując prawo do swojej inności. Dążenie do tego min. poprzez uczenie zasad współistnienia społecznego, umożliwienie uczestniczenia w różnorodnych wydarzeniach społecznych, kulturalnych, przybliżanie tradycji i obyczajów lokalnych, narodowych;

33 Uczniowie z niepełnosprawnością intelektualnąUczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym wyrabiane dbałości o zdrowie, np.: przyjmowanie właściwej pozycji ciała przy nauce, utrwalanie prawidłowych nawyków żywieniowych i higienicznych;

34 Sposoby postępowania i formy pomocy:Uczniowie z zaburzonym zachowaniem: autystyczni, z Zespołem Aspergera, zagrożeni niedostosowaniem społecznym Sposoby postępowania i formy pomocy: konsekwentnie egzekwować ustalone zasady; utrwalać pozytywne wzorce zachowania przez pochwałę, obdarowanie upominkiem lub przywilejem; skupiać uwagę na zaletach dziecka, nie gasić jego inicjatywy ciągłym upominaniem, dostrzegać w nim kogoś wartościowego, zasługującego na miłość i szacunek.

35 Uczniowie z zaburzonym zachowaniem: autystyczni, z Zespołem Aspergera, zagrożeni niedostosowaniem społecznym podawać krótkie komunikaty - upewnić się czy dziecko usłyszało nasz przekaz; rozmawiać z dzieckiem tak, by przykuć jego uwagę - zwracać się do niego po imieniu, patrzeć w oczy, używać prostych słów; polecać wykonanie tylko jednego zadania na raz tak długo, aż się z niego nie wywiąże;

36 ograniczyć dopływ bodźców zewnętrznych; Uczniowie z zaburzonym zachowaniem: autystyczni, z Zespołem Aspergera, zagrożeni niedostosowaniem społecznym ograniczyć dopływ bodźców zewnętrznych; trudne zadania należy dzielić na etapy; unikanie sytuacji wywołujących napięcie i stres udzielanie pomocy i wsparcia; rozwijanie umiejętności kontroli emocji (rozmowy o emocjach, pokazywanie konstruktywnych sposobów odreagowania emocji, uczenie powściągliwości w okazywaniu emocji negatywnych w sytuacjach społecznych); uprzedzanie o zmianach (zajęć, klasy, uczącego, o nowych sytuacjach); rozwijanie umiejętności współpracy i dostrzegania perspektywy drugiej osoby; okazywanie akceptacji, zapewnianie, poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego; współpraca z innymi instytucjami udzielającymi dziecku pomocy;

37 1 stycznia 2016 r. w życie wejdzie zapis, który pozwoli na zatrudnianie dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów objętych kształceniem specjalnym, specjalistów, asystenta nauczyciela lub pomocy nauczyciela.

38 Co jest ważne w pracy z dzieckiem/uczniem objętym kształceniem specjalnym

39 przydzielanie różnych zadań na równi z innymi osobami (jeżeli tylko to możliwe);włączanie dziecka/ucznia we wszystkie zajęcia w toku lekcji i pozalekcyjne, w których może brać udział bez szkody dla swego zdrowia; stosowanie wobec niego takich nagród i kar, jakie stosujemy wobec uczniów pełnosprawnych;

40 przyznawanie różnych znaczących ról na równi z uczniami pełnosprawnymi;udzielanie różnego rodzaju specjalnej pomocy z równoczesnym traktowaniem tej pomocy jako naturalnego świadczenia, a nie jako uciążliwego obowiązku; wspieranie zachętą i jawnie wyrażoną wiarą w możliwości dziecka/ucznia radzenia sobie w trudnych sytuacjach;

41 ukazywanie rówieśnikom zdolności dziecka/ucznia niepełnosprawnego, zagrożonego niedostosowaniem społecznym lub niedostosowanego osiągnięć, pozytywnych zachowań, eksponowanie wytworów jego pracy razem z wytworami innych uczniów; serdeczne odnoszenie się do niego, nawiązywanie z nim więzi emocjonalnej, tak jak z innymi dziećmi/uczniami.

42 udzielanie rodzicom porad i interwencyjnej pomocy w załatwianiu różnych spraw związanych z usprawnianiem dziecka, zaopatrzeniem go w środki pomocowe, korzystaniem z opieki specjalistów; aktywizowanie rodziców do systematycznego współdziałania nie tylko ze szkołą, ale także z innymi instytucjami niosącymi pomoc ich dziecku;

43 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ