1 EDUKACJA I KLASA OCENA WSPIERAJĄCA - cele, kryteriaWarszawski model wspomagania pracy szkół i placówek /2016

2 Rozmowa w parach Jakie są cele kształcenia w pierwszej klasie?Po czym poznamy, że zostały one osiągnięte?

3 Ocenianie kształtujące jako ocenianie wspierające uczenie się i rozwój dzieckaOcenianie kształtujące to częste, interaktywne ocenianie postępów ucznia i uzyskanego przez niego zrozumienia materiału, tak by móc określić, jak uczeń ma się dalej uczyć i jak najlepiej go nauczać. OECD, Formative Assessment: Improving Learning in Secondary Classrooms, 2005. Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia w trakcie nauczania informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się, aby: nauczyciel modyfikował dalsze nauczanie, uczeń otrzymywał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć. [dostęp: ] Spotkałeś/spotkałaś się z pewnością z ocenianiem kształtującym lub nawet stosujesz jego elementy w swojej pracy. Ocenianie kształtujące pomaga dziecku w uczeniu się – nauczyciel/ka wskazuje, co zostało wykonane dobrze, jakie są ew. braki i błędy, jak można je poprawić i jak dziecko może dalej pogłębiać swą  wiedzę lub umiejętności w tej dziedzinie (np. dodawania do 10, pisania wyrazów zaczynających się od dużej litery lub planowania doświadczenia z wagą). Powinno być stosowane systematycznie, w bieżących komunikatach skierowanych do ucznia, w charakterze wskazówek towarzyszących i wspomagających proces uczenia się, a nie „podsumowania” jego pracy.

4 Ocenianie kształtujące – ocenianie pomagające się uczyćProf. Dylan Wiliam rozróżnia dwa pojęcia: ocenianie kształtujące – zbiór narzędzi do wprowadzania oceniania pomagające się uczyć tj. cele, kryteria, informacja zwrotna, pytania kluczowe, techniki zadawania pytań, ocena koleżeńska, samoocena, współpraca z rodzicami) ocenianie pomagające się uczyć opiera się na strategiach uczenia się i nauczania, które pomagają uczniom się uczyć. W elementach oceniania kształtującego traktowliśmy na równi np. techniki zadawania pytań i podawania celów lekcji. Ale techniki zadawania pytań są jedynie narzędziem, które w rękach nauczyciela pomaga uczniom się uczyć, zaś określenie celów uczenia się jest niezbędnym warunkiem efektywnego procesu uczenia się. D. Sterna, Uczę (się) w szkole, CEO, Warszawa 2014, s.15.

5 Strategie rozwijające uczenie się i nauczanieStrategia I Określenie i wyjaśnienie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu Lepiej się uczę, jeśli wiem po co i czego mam się nauczyć Strategia II Organizowanie w klasie dyskusji, zadawanie pytań i zadań dających informacje, czy i jak uczniowie się uczą. Lepiej się uczę, jeśli nauczyciel rozmawia ze mną o moich postępach i w każdej chwili wie, na jakim etapie nauki jestem. Strategia III Udzielanie uczniom takich informacji zwrotnych, które umożliwiają im widoczny postęp. Lepiej się uczę, jeżeli nauczyciel udziela mi informacji zwrotnej. Co zrobiłem dobrze, co i jak powinienem poprawić i jak mogę się dalej rozwijać

6 Strategie rozwijające uczenie się i nauczanieStrategia IV Umożliwianie uczniom korzystania z siebie nawzajem jako zasobów edukacyjnych Lepiej się uczę, jeśli korzystam z wiedzy i umiejętności moich koleżanek i kolegów Strategia V Wspomaganie uczniów, by stali się odpowiedzialnymi autorami procesu swojego uczenia się. Lepiej się uczę, gdy jestem świadomy, jak przebiega proces mojego uczenia się i odpowiadam za niego.

7 Cele kształcenie umiejętności pracy z oceną rozwojową,wymiana doświadczeń i poznanie zasobów grupy związanych z ocenianiem wspierającym. Światła: Rozumiem w całości Rozumiem w części Nie rozumiem

8 Kryteria Będziesz umiał/umiała:określić cele lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia przygotować związane z celami kryteria. Światła: Rozumiem w całości Rozumiem w części Nie rozumiem

9 Cele Ocenianie kształtujące wspomaga proces uczenia się. Stosowanie go trzeba zacząć od określenia celów i kryteriów, czyli od pierwszej strategii, którą z perspektywy ucznia można opisać w ten sposób: ,,Lepiej się uczę, jeśli wiem, po co i czego mam się nauczyć’’ Cel stanowić ma umiejętność, którą uczeń powinien opanować, to planowany efekt procesu uczenia się, zaś kryteria sukcesu to wskazówka, po czym uczeń i nauczyciel mają poznać, że cele zostały osiągnięte.

10 Cele i kryteria Uczeń, który zna od początku lekcji cel uczenia się, znacznie szybciej i skuteczniej opanowuje wymaganą wiedzę. Nauczyciel, dzieląc się z uczniem ,,tajemnicą”, czego uczeń ma się nauczyć, czyni go współodpowiedzialnym za proces uczenia się oraz uświadamia mu, czego dokładnie będzie się uczył i co ma umieć. Wzmacnia to zaangażowanie ucznia w pracę, jego aktywność, a w końcu, szansę na osiągnięcie sukcesu.  

11 Cele i kryteria Podając cele nauczyciel musi upewnić się, czy wszyscy uczniowie je rozumieją. Dlatego warto pamiętać o tym, aby celów nie było zbyt wiele. Szczególnie w nauczaniu wczesnoszkolnym, warto ograniczyć liczbę celów do dwóch, trzech. Uszczegółowienie celów należy zawrzeć w kryteriach sukcesu (nacobezu), które powinny być na tyle konkretne, by uczeń sam mógł sprawdzić, czy je osiągnął.  

12 Cele i kryteria Cel: Wiem, co zrobić, żeby moje „E” było ekstra.Rozpoznaję w tekście literę „e”, „E” pisaną i drukowaną. Piszę w liniaturze, pamiętam o jej miejscu na liniaturze i mieszczeniu się w liniaturze. Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach. Przykład celu oraz kryteriów do lekcji zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec. Materiał z książki OCENIAM, UCZĄC. PORADNIK DLA NAUCZYCIELI EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ; pod red. Danuty Sterny, CEO, Warszawa 2015

13 Cele i kryteria Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach. Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec. Materiał z książki OCENIAM, UCZĄC. PORADNIK DLA NAUCZYCIELI EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ; pod red. Danuty Sterny, CEO, Warszawa 2015

14 Praca w parach Sformułuj cel i kryteria do wybranych zajęć:w postaci zdań w postaci grafiki Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach.

15 W jaki sposób prezentować uczniom cele i kryteria?Podać i zapisać na tablicy. Zapisane/narysowane na kartce wkleić do zeszytu. Przedstawić dzieciom, jako górę na którą się wspinają. …

16 Stałe kryteria/nacobezuW klasach I–III do wielu umiejętności wymaganych w podstawie programowej nauczyciel formułuje stałe nacobezu, np. do: redagowania wypowiedzi pisemnych, czytania, pisania, opowiadania. Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach. Materiał z książki OCENIAM, UCZĄC. PORADNIK DLA NAUCZYCIELI EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ; pod red. Danuty Sterny, CEO, Warszawa 2015

17 Praca w grupach Przygotujcie plakat dla uczniów przedstawiający stałe kryteria np. dla klasie I. Kryteria wykonania zadania 1) 2) 3) Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach.

18 Burza mózgów W jaki sposób sprawdzić, czy cele i kryteria zostały zrealizowane? Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach.

19 OK w edukacji wczesnoszkolnej.Ocenianie wspierające, aby mogło pełnić swoje zadanie – czyli pomagać uczniowi w uczeniu się i doskonaleniu – wymaga od nauczyciela stosowania metod i narzędzi pracy, które wzmocnią aktywność i motywację uczniów/uczennic. Zachęcamy do korzystania m.in. z: zasady dłuższego czasu oczekiwania na odpowiedź zasady niepodnoszenia rąk zasady „każda odpowiedź jest dobra” metody losowania osoby zabierającej głos metody „świateł” pracy w parach i małych grupach. Ocenianie wspierające, aby mogło pełnić swoje zadanie – czyli pomagać uczniowi w uczeniu się i doskonaleniu – wymaga od nauczyciela stosowania metod i narzędzi pracy, które wzmocnią aktywność i motywację uczniów/uczennic. Poniżej przykłady, które pozwolą nauczycielowi kontrolowanie postępów w nauce ucznia i formułowanie oceny w postaci informacji zwrotnej. Zachęcamy do korzystania z metod stosowanych w ocenianiu kształtującym, m.in.: - zasady dłuższego czasu oczekiwania na odpowiedź - zasady niepodnoszenia rąk - zasady „każda odpowiedź jest dobra” - metody losowania osoby zabierającej głos - metody „świateł” - pracy w parach i małych grupach.

20 Jak prowadzi zajęcia nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące?Źródło: [dostęp: ] Zwróć uwagę na poszczególne elementy OK. na rysunku.

21 Jak prowadzi zajęcia nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące?Określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia. Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia. Stosuje efektywną informację zwrotną. Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej. Buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami. Potrafi formułować pytania kluczowe. Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję. Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące: Określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizować z uczniami podczas lekcji. Określa też, co chce, aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia sobie nauczyciel, może być dla ucznia niejasny. Dlatego nauczyciel musi go tak sformułować, aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia. Pod koniec lekcji wraz z uczniami nauczyciel sprawdza, czy cel został osiągnięty. Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia Uczeń musi wiedzieć, co dokładnie będzie podlegało ocenie. Nauczyciel sam lub wraz z uczniami ustala kryteria oceniania  - co będzie brane pod uwagę przy ocenianiu (NaCoBeZu). Czyli, co będzie dowodem na to, że cele zostały osiągnięte. Kryteria pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co wcześniej zapowiedział. Stosuje efektywną informację zwrotną Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia, odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia, wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę, wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z NaCoBeZu). Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. Towarzyszy ona i pomaga uczniowi w trakcie procesu uczenia się. W ocenianiu kształtującym rozdzielamy ocenę sumującą od kształtującej, uczeń otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi. Buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami Warto poświęcić czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym i odpowiedzialnym uczeniem się. Rodzice są partnerami i pomocnikami nauczyciela w nauczaniu swoich dzieci. Potrafi formułować pytania kluczowe Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę. Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m.in.: wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się, poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciela, niekaranie za błędne odpowiedzi,. Zadawanie uczniom pytań „otwartych”. Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?) Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego i odpowiedzialnego uczestnika tego procesu. Źródło:

22 Zdania niedokończone Dowiedziałam się …; Dla mnie ważne było, Zastosuję w swojej pracy … Przykład sposobu przekazywania uczniom celów oraz nacobezu do lekcji, zaproponowany przez Katarzynę Młodożeniec: Nutka – nauczę się śpiewać piosenkę „Mucha w mucholocie”. Nacobezu: Co najmniej trzy zwrotki. Ołówek – nauczę się pisać małą i dużą literkę „a”. Nacobezu: Mieszczę się w liniaturze, nie wychodzę poza nią. A,b,c,d – doskonalę słuch. Nacobezu : Dzielę słowa na głoski (tyle kratek ile głosek). Nożyczki – usprawniam swoją rączkę, wycinam kształty z papieru. Nacobezu: Pamiętam o cięciu dokładnie po liniach.

23 Dziękuję za uwagę