1 Edukacja i profilaktyka zdrowotna z perspektywy regionalnej - Programy samorządowe Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelnia Łazarskiego Warszawa r. 1
2 www.lazarski.pl Podstawy prawne programów samorządowychJakość programów - kluczowe wnioski NIK Kryteria programu – wytyczne AOTMiT Zakres monitoringu Dobre praktyki Rekomendacje końcowe PLAN PREZENTACJI
3 Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektówProgramy polityki zdrowotnej należą do zadań własnych samorządów: zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej, realizowane z własnych środków finansowych stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego, samorządy mają samodzielność w ich realizacji. Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - PODSTAWY PRAWNE zasada subsydiarności – realizowania zadań na najniższym efektywnym szczeblu
4 Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektówPodstawy prawne: gmina: art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym: „Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: (...) 5) ochrony zdrowia; 8) edukacji publicznej (...) powiat: art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym: „Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: 1) edukacji publicznej, 2) promocji i ochrony zdrowia (...)” województwo: art. 14 ust. 1 ustawy o samorządzie wojewódzkim: „Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: 1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - PODSTAWY PRAWNE
5 Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektówNiewiele samorządów decyduje się na wydatkowanie środków finansowych na programy polityki zdrowotnej. W 2015 r. wyniósł tylko 0,04 proc. ogółu wydatków samorządów (178 programów, 38 mln zł). W przeliczeniu na jednego mieszkańca JST przeznaczały na programy polityki zdrowotnej średnio w latach : najwięcej – 4,3 zł w woj. mazowieckim, najmniej – 0,3 zł w woj. warmińsko-mazurskim, Najwięcej województw (całość JST) przeznaczało ok. 1-2 zł na mieszkańca. * Realizacja programów polityki zdrowotnej przez jednostki samorządu terytorialnego, Departament Zdrowia NIK, Nr ewid. 10/2016/P/15/063/KZD. Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - STAN OBECNY BADANIE NIK* (2015 r.)
6
7 Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektówco czwarty samorząd w 2015 r. realizował i finansował ze środków własnych programy polityki zdrowotnej co dziesiąta JST objęta badaniem posiadała lokalną/regionalną politykę zdrowotną Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - BADANIE NIK* (2015 r.) * Realizacja programów polityki zdrowotnej przez JST, Departament Zdrowia NIK, Nr ewid. 10/2016/P/15/063/KZD, badanie na podst. kwestionariusza, procent zwrotu ankiet 70%.
8 Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektówProblemy wskazane przez NIK: brak strategii zdrowotnych opartych na danych demograficznych i epidemiologicznych jako punktu wyjścia dla polityk (w badaniu zaobserwowano, że samorządy posiadające strategię zdecydowanie częściej podejmowały się realizacji programów, niż te bez strategii) (tylko 10% ją ma) brak koordynacji (powielanie działań) brak badania efektów programów i oceny ich skuteczności (50%) brak precyzyjnych wskazówek dot. opracowywania, wdrażania, realizowania i monitorowania programów dostępność programów zależy od miejsca zamieszkania, jest znacznie ograniczona dla mieszkańców gmin o niskich dochodach (w obecnej formie programy utrwalają nierówności społeczne) Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - WYNIKI KONTROLI NIK (2016 r.)*
9 propozycje wzorów programów polityki zdrowotnej AOTMiTW programie polityki zdrowotnej powinny znaleść się m.in.: epidemiologia opis problemu zdrowotnego obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu cele programu (główny i cele szczegółowe) oczekiwane efekty (+ mierniki efektywności odpowiadające celom programu) grupa docelowa kryteria i sposób kwalifikacji do programu zasady udzielania świadczeń koszty, koszty jednostkowe źródła finansowania dowody skuteczności planowanych działań monitorowanie i ewaluacja ocena jakości świadczeń w programie ocena efektywności programu Programy samorządowe - efektywna promocja i pomiar efektów - propozycje wzorów programów polityki zdrowotnej AOTMiT
10 Pytanie: Co chcemy monitorować?
11
12 Propozycja oceny programu przez Centers for Diseases Control and Prevention
13 Co monitorujemy? Pytanie:
14 Co monitorujemy? „Na 335 uczestników programu 9 osób (co stanowi 3 % badanej grupy) zdecydowało się skorzystać z pełnego, pogłębionego badania psychiatrycznego. Badania przeprowadzono w obecności lub za zgodą rodzica i ustalono dalsze postępowanie. W 6 przypadkach było to zaplanowanie terapii i leczenia (skierowanie do zespołu leczenia środowiskowego lub poradni zdrowia psychicznego), w pozostałych 3 przypadkach niezbędna okazała się dalsza diagnostyka (skierowano do poradni psychologiczno – pedagogicznej lub poradni zdrowia psychicznego). Pozostałe 21 osób (7 % badanej grupy) z 30 uczestników zakwalifikowanych do pogłębionej diagnozy na podstawie badania skalami nie zgłosiło się na zaproponowane konsultacje.” Liczba 30 osób (co stanowi 9 % badanej grupy), wstępnie zdiagnozowanych jako wykazujących zaburzenia depresyjne stanowi odtworzenie statystycznych danych i prognoz w zakresie zachorowalności na zaburzenia depresyjne oraz poświadcza sens kontynuowania programu. Dotychczas zrealizowane działania potwierdzają zasadność jego realizacji. Zainteresowanie okazywane przez samych odbiorców wskazuje na aktualność podejmowanej problematyki i potwierdza zapotrzebowanie na edukację w tym zakresie. Przykład podsumowania programu z woj. lubelskiego opublikowany w sieci. Podajemy zły przykład, żeby pokazać, jak być nie powinno. Pan z AOTMiT na pewno dysponuje przykładami odpowiadającymi ich wytycznym. Można go zapytać w dyskusji, na ile procent ocenia monitorowanie programów zgodne z ich wytycznymi i na jakiej podstawie tak uważa. Z załącznika do uchwały Sejmiku Województwa Lubelskiego w 2013 r.
15 Jak możemy monitorować?Pytanie: Jak możemy monitorować?
16 2. Dane z innej porównywalnej populacji1. Dane historyczne z danej populacji 2. Dane z innej porównywalnej populacji 3. Dane literaturowe OCENA EFEKTYWNOŚCI Kolejność nieprzypadkowa: najlepiej oceniać zmiany jako skutek interwencji w danej populacji. Ponieważ rzadko prowadzimy badania, które trwają wystarczająco długo i zakładają kolejne wizyty/kontrole, możemy czasem użyć danych z innej podobnej populacji. W ostateczności korzystamy z danych literaturowych, np. w chorobach układu krążenia z wyników Framingham Heart Study: ponad 1500 opublikowanych artykułów na jego podstawie
17 Cel: identyfikacja najczęstszych czynników wpływających na rozwój chorób sercowo-naczyniowych poprzez długotrwałą obserwację dużej populacji wyjściowo zdrowych uczestników Kooperacja: National Heart, Lung and Blood Institute i Boston University 1948, 1971, 2002: kolejne pokolenia mieszkańców Framingham, MA, ponad 5000 uczestników w każdym pokoleniu Kontrola co 2 lata, w oparciu o lokalny szpital Efekt: identyfikacja czynników ryzyka (hipercholesterolemia, nadciśnienie tętnicze, palenie, otyłość, cukrzyca, brak aktywności fizycznej); jedno z kluczowych badań w kardiologii światowej W czasie: nowe metody diagnostyczne (np. echokardiografia, genetyka), nowe interwencje (leki, procedury, modyfikacja zachowań), bardziej heterogenna populacja Nowe metody monitorowania i analizy: systemy informatyczne, biostatystyka
18 www.lazarski.pl Centralny system ewidencji medycznej???Programy lokalne Lekarze POZ: stawka per capita Kliniki, instytuty: research Ubezpieczyciele, sieci Zdrowie publiczne/zarządzanie w ochronie zdrowia MOŻLIWOŚCI W POLSCE
19 Strategiczne czynniki sukcesuCELE SMART Odpowiedź na potrzeby a nie na pomysł na program Wyraźnie odróżnienie pomiędzy realizacją programu / zadania (cel krótkookresowy np. liczba wykonanych szczepień, porad psychologa, wypełnionych ankiet ) a realizacją celu / pożądany rezultat (cel długookresowy np. zmniejszona zachorowalność, poziom wykrycia choroby we wczesnym stadium) Racjonalna liczba celów / rezultatów System monitoringu i kontroli i wsparcia na poziomie województwa i kraju Bonus za skuteczność Strategiczne czynniki sukcesu
20 DAKALOG DOBRYCH PRAKTYK:Cele i zamierzone rezultaty programów profilaktycznych są jasno i precyzyjnie określone – systemowe podejście . Metody ewaluacji i kontrola realizacji celów są jasno i precyzyjnie określone na etapie planowania programu Pomiar i analiza rezultatu na wielu etapach programu Pomiar i analiza rezultatu na wielu poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym Przyjmuje się kilka metod badania: ankiety, wywiady pogłębione Prawie w każdym badaniu przyjmuje się jako niezbędne metody i narzędzia statystyczne Benchmarking programów – dobre praktyki Współpraca instytucjonalna Komunikacja dostosowana do grupy docelowej Edukacja zdrowotna na wszystkich poziomach instytucjonalnych DAKALOG DOBRYCH PRAKTYK:
21 Dziękuję za uwagę