1 Edukacja włączająca w Europie – dobre praktyki

2 HOLANDIA

3 Diagnoza i orzecznictwo: W Holandii procedura została uproszczona do minimum - dziecku stawia się diagnozę medyczną i z tym dokumentem rodzice udają się do szkoły; - nie ma poradni psychologiczno-pedagogicznych – pewnym odpowiednikiem PPP są regionalne grupy współpracy (75 na cała Holandię), które na podstawie informacji od rodziców (opinii specjalistów) zespół decyduje do jakiej szkoły, rodzice udostępniają informacje o wynikach badań (zapis o rzetelnym informowaniu szkoły o stanie zdrowia dziecka i in. jest zapisane w prawie) - nie ma orzeczenia/opinii – jest szczegółowy opis specjalnych potrzeb edukacyjnych dla każdego dziecka – bardzo duży stopień indywidualizacji! - nie ma podwójnego orzecznictwa – jest jedna diagnoza medyczna, wykorzystywana w służbie zdrowia, oświacie i pomocy społecznej - za sprawy rehabilitacyjne odpowiada gmina, z którą szkoły współpracują na wielu poziomach 1 września 2014 weszło w życie prawo oświatowe o tzw. „pasującym kształceniu lub adekwatnej edukacji” – stanowi ono, że każdy uczeń ma prawo/powinien otrzymać edukację najbardziej mu potrzebną i odpowiadającą w zależności od niepełnosprawności, deficytów, problemów psychicznych – za całość odpowiada szkoła ucznia. Jeśli się tylko da należy organizować nauczanie włączające – partycypujące społeczeństwo !!! Szkoła ma obowiązek: -przyjąć ucznia do siebie (wybór rodziców), -jeśli w trakcie nauki okaże się, że uczeń wymaga wsparcia, którego mu nie może zapewnić jego obecna szkoła, ma ona obowiązek znaleźć mu taką placówkę, która zrealizuje listę potrzeb edukacyjnych -współpracowania z rodzicami, obowiązek współpracy ze specjalistami dziecka -w procesie edukacji szkoła musi wykorzystać wszystkie możliwości dziecka biorąc pod uwagę jego ograniczenia, mając w perspektywie przygotowanie go do jak największej samodzielności i zaradności życiowej

4 Szkoły organizują się w regionalne grupy współpracy – zespoły współpracy regionalnej. W ciągu 10 tygodni zespół dokonuje dokładnej inwentaryzacji/spisu potrzeb ucznia w zależności od niepełnosprawności, deficytów, problemów rozwojowych i jego możliwości (dokładny spis czasowy - logopedia, fizjoterapia, zajęcia kompensacyjne, uspołeczniające itp). Po dokonaniu spisu potrzeb, zespoły decydują, która z tych szkół najbardziej się do tego nadaje. Dzięki znajomości swoich placówek nawzajem jest to bardzo celowany i precyzyjny proces. Grupy współpracy otrzymują pieniądze z MEN – pula podstawowa + pula na potrzeby specjalne (na asystenta, terapię, szkołę specjalną) – pieniądze idą za uczniem, niezależnie gdzie się uczy! Szkoła masowa przyjmuje dzieci z różnymi niepełnosprawnościami. Analizuje listę jego potrzeb i dodatkowe czynności, które należy przy nim wykonać np. opiekuńcze i przejmuje organizacje całościowego wsparcia (np. zatrudnia osobę z zewnątrz do czynności pielęgnacyjnych, godziny opłacane przez Ministerstwo Zdrowia – a dysponuje nimi gmina) Diagnoza medyczna jest niezbędna w przypadku szkół specjalnych, gdy dzieci są kwalifikowane do nauczania specjalnego w 4 typach szkół specjalnych, obejmujących uczniów z: Zaburzeniami wzroku Zaburzeniami słuchu lub zaburzeniami komunikacji (np. jąkanie) Niepełnosprawnością ruchową Zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania.

5 W 2014 szkoły były przerażone – przed wejściem prawa z 2014 roku szkoły broniły się przed przyjmowaniem uczniów niepełnosprawnych i z problemami, obecnie (wywiad XI 2015) odsetek dzieci niepełnosprawnych w szkołach masowych jest bardzo duży – mała grupa dzieci z najcięższą formą niepełnosprawności wróciła do szkół specjalnych a ogromna większość została w szkołach masowych!!! Jak to się udało? W Holandii nie ma szkół integracyjnych, szkoła posługuje się filozofią społeczeństwa włączającego – aby tak było naprawdę należy dokładnie zaplanować proces edukacji ucznia niepełnosprawnego czyli raz jeszcze: Szybsze diagnozowania - mniejsza biurokracja Szczegółowa inwentaryzacja specjalnych potrzeb!- Dokładna wycena potrzeb! Przygotowanie i wsparcie pracowników - szkoły nie są już przerażone, ponieważ dostają pieniądze na doszkolenie, zatrudnienie terapeutów, specjalistów (etaty, godziny, konsultacje), Szkoły otrzymują pomoc z zewnątrz – współpraca z gminami – dodatkowe usługi względem dziecka wszystko co jest wypisane w potrzebach – szkoła ma obowiązek zrealizować i otrzymuje na to pieniądze więcej osób w klasie z dokładnym podziałem ról; nauczyciel, wspomagający, asystent, tłumacz alternatywny nie ma ściśle wyliczonej subwencji oświatowej– jest pula podstawowa plus wycena usług na rzecz potrzeb specjalnych ucznia szkoła nawet nie posiadając diagnozy, ustala listę potrzeb dziecka, kontaktuje się z rodzicami, pokazuje możliwości wsparcia dziecka a pomoc jest szyta na miarę

6 Wprowadzono mniejszą liczebność klas oraz organizuje się mniejsze szkoły prawo jest dla ludzi, więc zmiany w zapisach są przede wszystkim odzwierciedleniem rekcjach obywateli (poprawki wprowadzone po uwagach rodziców, specjalistów etc) W procesie edukacji ucznia niepełnosprawnego rodzic jest traktowany jako ekspert! Osobisty plan potrzeb – odpowiednik IPET – nie ma wzoru, - jest to plan roczny, indywidualny, ustalany na koniec roku szkolnego razem z rodzicami a sprawdzanie planu jest na początku roku (ewaluacja w połowie roku) -osobisty plan zakłada, że np. uczeń z agnozją nie mający szans na zaliczenie geometrii nie realizuje podstawy w tym zakresie (również na egzaminach), ponieważ nie to ma najmniejszego sensu – bądźmy pragmatyczni, jeśli chcemy mieć maksymalnie niezależnych od systemu wsparcia obywateli – rozwijajmy ich mocne strony a nie zmuszajmy do niemożliwego! -uczeń ma osiągnąć samodzielność a nie realizować treści i zadania, których i tak nie jest w stanie zrobić Szkoły mają dużo praw, dużą dowolność realizacji programów, mogą decydować same o wielu sprawach, ale maja tez dużo obowiązków; - rodzice mogą skorzystać ze świetlicy, wsparcie na niej organizuje szkoła, dowozem zajmuje się również szkoła -nauczanie indywidualne - tylko w wyjątkowych przypadkach jak najkrócej – nauczanie to przede wszystkim proces rozwoju społecznego i rozwoju emocjonalnego - jeśli masz problem z socjalizacją – masz być w szkole! - przekazywanie informacji i dokumentacji na poszczególnych etapach nauczania, możliwość spotkania nauczycieli, konsultacji – programy trazycyjne

7 AUSTRIA

8 Diagnoza wykonywana jest w ścisłym kontakcie z rodzicami - szkoła lub przedszkole od razu informuje rodziców o podejrzeniu W Austrii są dwa nurty orzekania: socjalne (niepełnosprawności w %) i orzekanie dla oświaty przez Kuratoria Kuratorium zleca diagnozę do Centrum Pedagogiki Specjalnej (CSP) – Centra opisują potrzeby wspomagania ucznia przez różnych specjalistów pedagogiki specjalnej oraz metody i formy edukacji a decydujące jest wydanie decyzji przez pedagoga specjalnego. Jak diagnozuje się dziecko - specjalista z CPS przychodzi wielokrotnie do szkoły i prowadzi obserwacje dziecka w środowisku szkolnym (do 5 miesięcy). Po tym czasie CSP wydają decyzję o tym, że dziecko potrzebuje kształcenia specjalnego. Potem cały zespół: pedagog specjalny, wychowawca, dyrekcja – układają indywidualny program nauczania – odpowiednik IPET, lecz bardzo szczegółowy. System austriacki ma swoja specyfikę: w systemie edukacji istnieje kilka programów nauczania np. dziecko jest w klasie integracyjnej i realizuje program szkoły specjalnej, dziecko niepełnosprawne może realizować standardowy program, ale musi mieć dodatkowe wsparcie (osoby i pomoce naukowe czy materiały – np. uczeń niedowidzący, niedosłyszący, niesłyszący etc) – to opisuje Indywidualny Program Nauczania – ewaluacja średnio co 6 tygodni do kilku miesięcy – jest to proces dynamiczny

9 Dwa procesy orzekania o niepełnosprawności nie wyczerpują znamion otrzymania wsparcia – w kontekście szkoły może okazać się, że trudno nazwać i przypisać niepełnosprawność/deficyt do listy niepełnosprawności, chorób, zaburzeń – a szkoła musi reagować! – nie zawsze sytuacja jest jednoznaczna (niepełnosprawność zdrowotna czy sprawa socjalna lub środowiskowa), System stara się jak najdłużej uczyć dziecko w nauczaniu włączającym – niezależnie od problemu. W szkole masowej dziecko zaczyna pracować z nauczycielem wspomagającym i z odpowiednim dla niego programem. Jeśli objawy nie pozwalają na nauczanie włączające dyrekcja kieruje dziecko do szkoły dla dzieci z problemami wychowawczymi. W małych miejscowościach i wsiach tworzy się klasy integracyjne nawet dla jednego ucznia, ale częst też ucznia z poważnym rodzajem niepełnoprawności, dbając o jego wychowanie w najbliższym otoczeniu – wtedy organizuje się dla niego odpowiednią pomoc i wdraża ją w szkole rejonowej. W dużych ośrodkach są klasy integracyjne (czasami wszystkie na poziomie) – dba się o to aby były mniejsze.

10 Nauczanie domowe nie jest rozpowszechnione w Austrii (kuratorium wydaje zgodę, zgodę można cofnąć w przypadku słabych wyników nauki ) – prawnie ważna jest opinia pedagoga specjalnego, jest ona wiążąca dla oświaty i na jej podstawie wydaje się decyzję. Zabezpiecza to prawa ucznia do rzetelnego procesu edukacji z korzyścią dla niego. Ważne momenty w edukacji Austrii: 1993 prawo zostało diametralnie zmienione w odniesieniu do uczniów niepełnosprawnych – wydawanie decyzji – nauczanie może odbywać się w szkole masowej lub szkole integracyjnej (1997 objęło to szkoły gimnazjalne i powyżej). Już w 2001 – w landach 63% wszystkich dzieci niepełnosprawnych w integracji /szkołach ogólnodostępnych Czynnikiem, który wpłynął na sukces nauczania włączającego był akt z 2013 czyli reforma kształcenia nauczycieli. Kwestia jakości nauczania jest najważniejsza – kształcenie nauczycieli, przygotowanie asystentów, dostosowanie form i metod pracy – rozwój i podniesienie jakości nauczania przez nauczycieli oraz personel wspomagający edukację np. niższy personel medyczny (nakarmienie i przewijanie dziecka niepełnosprawnego). Dużo wysiłku włożone jest w uspołecznianie dzieci - pedagog specjalny, mentor, asystent, nauczyciel przedmiotu – wszyscy są przygotowani i zaangażowani w proces socjalizacji. Oni już wiedzą, że grupy szkolne/ klasy nie są homogeniczne, nawet w najbardziej „prestiżowych” szkołach nie można w ten sposób myśleć - ratyfikacja Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnością z 2013 doprowadziło do sytuacji, że od wielu lat dzieci niemówiące, karmione sondą, upośledzone również znajdują swoje miejsce w klasach ogólnodostępnych.

11 Zapis prawny dotyczący IPET mówi, że rodzic jest częścią zespołu specjalistów i wraz z uczniem /uczennicą (tam gdzie jest to możliwe) bierą czynny udział w opracowywaniu programu edukacyjnego (empowermnet). Szkoła współpracuje z gminą, dowóz organizuje gminą i zaopatruje ucznia w pomoc socjalna, medyczną, pielęgnacyjną. Nie ma nauczania indywidualnego w takiej formie jak w Polsce – zakłada się, że każde dziecko jest zdolne do obowiązku szkolnego (może być zwolnione na max. 6 m-c z powodów medycznych) –nauczanie tego typu nie jest rozwiązaniem problemów z nauczaniem np. dzieci z problemami w zachowaniu- szkoła i kuratorium nie wyrazi zgody na taką formę edukacji nawet przy wnioskowaniu rodziców Tworzenie klas i przygotowanie dokumentacji odbywa się przed wakacjami – jeśli dołączy uczeń z problemami odbywa się to na bieżąco -dostosowanie egzaminów w wyjątkowych przypadkach jest indywidualne: np. dyskalkulia, agnozja – zwolnienie lub inne zadania przygotowane przez dyrektora z kuratorium

12 SZWECJA

13 Diagnoza jest bardzo dokładna i wykonywana przez: Zespół zdrowia dziecka – przedszkole Zespól zdrowia ucznia – szkoła W skład zespołów wchodzą pedagodzy specjalni, lekarze szkolni, kuratorzy, pielęgniarki. Diagnoza to proces – obserwacja dziecka w szkole i na konsultacjach, kontakt z rodzicem, psychologa w placówce oświatowej, badanie przez specjalistę, poradnia specjalistyczna przyszpitalna (badanie), diagnoza. PPP – brak w Szwecji, natomiast są zespoły szkolne (kilka szkół podlega pod jeden zespół). Rola zespołu to; współpraca z dyrektorem placówki, przystosowywanie programu nauczania, przystosowanie metod i form nauki indywidualnie, dla każdego dziecka. Edukacja odbywa się we współpracy z rodzicami i dąży do harmonijnego rozwoju młodych ludzi aby stali się odpowiedzialnymi członkami społeczeństwa. Uczniów niepełnosprawnych otacza się specjalna troską i gminy zapewniają im odpowiednie warunki i programy nauczania.

14 W Szwecji rodzic nie musi mieć diagnozy, aby dziecko otrzymało pomoc. Na terenie szkoły są wyłapywane problemy ucznia i opisywane jego potrzeby przez psychologa. Odpowiednik WWR – w przedszkolu wychowawcy współpracują z ośrodkami zewnętrznymi (terapia i rehabilitacja) kontrolują na bieżąco program, modyfikują go przy czym rodzice otrzymują konkretne zalecenia do realizacji do domu na każdym etapie. Tylko dzieci upośledzone umysłowo, dzieci niewidome lub niesłyszące, które idą do szkół specjalnych organizowanych przed państwo – otrzymują odpowiednik orzeczenia. W gminie jest koordynator, który kontaktuje rodzica z dyrektorem szkoły np. przy upośledzeniu umysłowym dziecka. Rodzic otrzymuje pełną informację w jednym miejscu. Decyzja o formie nauczania dziecka podejmują rodzice, ale należy pamiętać, że nie ma nauczania domowego i nie ma nauczania indywidualnego w takiej formie jak w Polsce. Nauczanie indywidualne tylko w przypadku poważnej choroby – dziecko ma jak najszybciej wrócić do środowiska szkolnego, pozostawienie dziecka w domu szkodzi jego socjalizacji w szkołe a potem w społeczeństwie. Wyjątkiem jest moment przygotowania – np. przy dziecku z autyzmem i upośledzeniem jest przewidziany czas nauczania w domu jako przystosowanie do pójścia do szkoły.

15 Szkoły finansowane są przez gminy, nikt nie zajmuje rodzica problemem finansowania specjalnego nauczania, dyrektor musi zorganizować pieniądze na wspomaganie nauczania dziecka, wspomaganie zaczyna się w momencie zaobserwowania problemów. Szkoły integracyjne jako takie nie istnieją, ale w każdej szkole mogą być klasy integracyjne, które organizuje się zgodnie z potrzebami uczniów. Wydział edukacji i wydział pomocy społecznej współpracują ze sobą – szkoła odpowiada za zorganizowanie dojazdu, nawet wtedy jeśli rodzic wybiera oddalona szkołę (w tym przypadku dziecko musi mieć diagnozę medyczną). W klasach jest 2-3 niepełnosprawnych uczniów lub organizuje się grupy douczające w szkołach, tworzone są również zajęcia ze względu na diagnozę dzieci. Jeśli dziecko nie daje sobie rady w wybranej szkole, to rodzicami z dyrekcją poszukują najlepszego rozwiązania. W przypadku np. dzieci agresywnych – chroni się pozostałe dzieci, zatrudniony zostaje np. asystent dziecka. Decyzję o ujawnianiu diagnozy podejmuje rodzic. Jeśli jej nie ujawni a szkoła uzna, że dziecko ma problemy zaczyna działać. Szkoła działa niezależnie czy dziecko ma diagnozę lub orzeczenie czy nie.