1 „Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny” Jerzy WilkinOpracowała Anna Śleszyńska

2 Plan prezentacji Ekonomia a sprawiedliwość Efektywność SprawiedliwośćTeoria Okuna Teoria Rawlsa Społeczne postrzeganie sprawiedliwości Sprawiedliwość efektywna Podsumowanie

3 Ekonomia a sprawiedliwośćkategoria ze sfery etyki, socjologii, metafizyki coś mglistego, relatywnego, niemierzalnego Nie podlega analizie naukowej Początki nowożytnej ekonomii: Ekonomia polityczna = „nauka moralna” Późniejszy okres - „odspołecznienie” ekonomii „Zadaniem nauki jest odkrywanie uniwersalnych, ponadczasowych prawidłowości niezależnych od woli człowieka i społeczeństwa”

4 Ekonomia a sprawiedliwośćCentralne kategorie efektywność lub produktywność Problematyka zależności nakłady – dochody Maksymalizowanie efektu ekonomicznego sprawiedliwość ≠ efekt ekonomiczny Ekonomia głównego nurtu Co, jak i dla kogo produkować?

5 EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNAEfektywność ≠ skuteczność Efektywność – główne kryterium wartościowania Utylitaryści J. S. Mill, J. Bentham Angielska klasyczna szkoła ekonomii A. Smith Neorealizm L. von Misses, F. A. von Hayek Ekonomia dobrobytu V. Pareto

6 EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNANależy oddzielić efektywność i sprawiedliwość 1 miejsce w hierarchii wartości - efektywność Osiągnąć możliwie najwyższy poziom dobrobytu, przy danych zasobach Dobrobyty jednostek - nieporównywalne Rynek doskonały  Optymalny poziom dobrobytu Ograniczanie „doskonałości” rynku  godzenie w dobrobyt

7 SPRAWIEDLIWOŚĆ „proporcje podziału wartości wytworzonych w gospodarce mają duże znaczenie dla sprawności i efektywności gospodarowania” ↓ ingerencja potrzebna

8 SPRAWIEDLIWOŚĆ Sprawiedliwość – trzy wymiary równości:  Miarrówność wobec prawa, brak dyskryminacji…  Szans dostęp do kształcenia, dóbr publicznych…  Sytuacji majątkowej, pozycji społecznej… Potrzeba realizacji równości szans Kontrowersje przy równości sytuacji nierówność miar      nierówność szans  nierówność sytuacji majątkowej  

9 A. M. Okun - „coś za coś” USA – równość w warstwie politycznejSystem ekonomiczny oparty na mechanizmie rynkowym Rynek  efektywna gospodarka  nierówności (duuuuże) „coś za coś” więcej równości  mniej efektywności Ekonomista nie może uniknąć tego dylematu !! Nie można rozdzielić efektywności ekonomicznej i równości politycznej!! „za pieniądze można nabyć wiele rzeczy..”

10 Po co wolność ekonomiczna, prawa obywatelskie?Równość dochodów – kosztuje bardzo dużo Równość polityczna – znacznie mniej Wolności polityczne przeciwwaga dla nadmiernej ekspansji państwa jako instytucji Prawa obywatelskie Społeczeństwo, jego cele i wartości nie mogą być zdominowane tylko przez rynek i wartości ekonomiczne Pozwalają ludziom zachować godność Nadmierny nacisk na równość  spada efektywność „konflikt między zasadą równości a zasadą efektywności ekonomicznej jest nie do uniknięcia”

11 Sprawiedliwość u OkunaSprawiedliwość  sprawiedliwość dystrybutywna  podział dochodów i bogactwa  relacja pomiędzy nakładem a wynagrodzeniem Sprawiedliwa wymiana ≠ brak nierówności Klasyczny problem „analiza skutków redystrybucji dochodów przez instrumenty polityki ekonomicznej państwa”

12 „CIEKNĄCE WIADRO” Samuelson, Nordhaus, OkunRedystrybucja dochodów  marnotrawienie części dochodu  spadek efektywności Konieczna integracja nauk społecznych w badaniach nad sprawiedliwością.

13 Sprawiedliwość społeczna – J. RawlsPowiązanie sprawiedliwości z kategorią umowy społecznej Sprawiedliwość jako bezstronność Fundamentalne porozumienie społeczne tworzy się w wyniku porozumienia w warunkach, w których nikt nie jest uprzywilejowany lub pokrzywdzony Jednakowe, podstawowe wolności obywatelskie !! Nikt nie jest uprzywilejowany, upośledzony Łączy 3 wymiary równości Społeczeństwo dobrobytu ≠ sprawiedliwe  zbyt duża rola redystrybucji dochodów

14 Społeczne postrzeganie sprawiedliwości B. Cichomski i W. Morawski [XIIBardzo niesprawiedliwe       nierówności polityczne – brak wolności Niesprawiedliwe   spłaszczenie dochodów Usprawiedliwione    nierówność dochodów

15 Sprawiedliwość efektywnaSukces ekonomiczny Azji Wschodniej = dynamika wzrostu + zmniejszanie zróżnicowania dochodów Równe warunki startu  powszechne współuczestniczenie w tworzeniu i korzystaniu z efektów wzrostu gospodarczego Pozytywne sprzężenie: Struktury dochodów Powszechniej edukacji Wysokiego tempa wzrostu gospodarczego

16 Podsumowanie Konieczna integracja ekonomistów, socjologów, psychologów, etyków, prawników w badaniach nad sprawiedliwością Równość szans i miar ważniejsza od równości dochodów Sprawiedliwość społeczna + polityka ekonomiczna  efektywna gospodarka Nie można oddzielić efektywności od sprawiedliwości

17 KONIEC Dziękuję za uwagę 