1 Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczejTeoria wyboru publicznego WNE UW, III r.
2 Zasady podziału władz w demokratycznym państwieTrójpodział władzy w państwie: władza ustawodawcza (legislatywa), władza wykonawcza (egzekutywa), władza sądownicza; Monopol państwa na stosowanie przymusu Przetargowy model podziału władz Zróżnicowanie relacji między rodzajami władz w poszczególnych krajach
3 Optymalna wielkość legislatywyKT – Koszt transakcyjny KB – „koszt błędów”
4 Zasady prawa wyborczegoZasada większości względnej – powoduje konsolidację na scenie politycznej, może prowadzić też do „niedoreprezentowania” partii w legislatywie; System reprezentacji proporcjonalnej – może powodować fragmentację sceny politycznej, wzmacnia lojalność kandydatów względem liderów partii; Ustalanie „progów wyborczych” Możliwość manipulacji przy wyznaczaniu okręgów wyborczych
5 Dwuizbowość parlamentu – wady i zaletyZalety: wzmocnienie konkurencji wewnątrz organu ustawodawczego, wzmocnienie wzajemnej kontroli, poprawa jakości ustaw, poszerzenie reprezentacji społeczeństwa w parlamencie; Wady: wyższe koszty transakcyjne władzy ustawodawczej, wolniejsze tempo wydawania aktów prawnych
6 Konsekwencje oddzielenia władzy ustawodawczej od władzy wykonawczej dla działalności legislacyjnejPrzesunięcie krzywej podaży jest wynikiem wzrostu kosztów legislacji spowodowanego oddzieleniem władzy ustawodawczej od władzy wykonawczej
7 Model przetargowy podziału władzPunkty na osi liczbowej reprezentują możliwe rozwiązania prawne (akty prawne) i wiążą się z wielkością wydatków na nowy projekt - E – ustawa najbardziej preferowana przez władzę wykonawczą Eo – punkt obojętności L – najbardziej preferowana ustawa przez legislatywę Lo – punkt obojętności legislatywy
8 Podstawy ekonomicznej analizy władzy sądowniczejFunkcje sądów Czy sądownictwo może być prywatne? Sądownictwo jako dobro publiczne Ekonomiczna analiza organizacji sądownictwa Sędzia, jako homo oeconomicus: co maksymalizują sędziowie? Ekonomiczna analiza niezależności sądownictwa
9 Funkcje sądów - 1) orzecznictwo w rozpoznawanych sprawach z zakresu poszczególnych dziedzin prawa (na przykład prawa cywilnego czy prawa karnego); - 2) kontrola zgodności działalności organów państwa z prawem i konstytucją (w Polsce dokonuje tego Trybunał Stanu); - 3) kontrola zgodności aktów prawnych niższego rzędu wydawanych przez organy państwa z konstytucją (w Polsce dokonuje tego Trybunał Konstytucyjny); - 4) tworzenie prawa (możliwe w systemie Common Law).
10 Sądownictwo – prywatne czy publiczne?Sądownictwo jako dobro publiczne Jakie formy sądownictwa mogą być sprywatyzowane? – Kwestia sądownictwa arbitrażowego, court ordering vs. private ordering Rola sądów w egzekwowaniu umów społecznych, w tym umowy konstytucyjnej Stosowanie przymusu, jako wyłączny przywilej władzy państwowej
11 Ekonomiczna analiza systemu sądownictwaOcena zakresu jurysdykcji poszczególnych sądów Ilość instancji i ich hierarchizacja Wewnętrzna organizacja poszczególnych sądów Skuteczność i efektywność działania sądów Prywatyzacja obsługi instytucji sądownictwa
12 Sędzia jako homo oeconomicusHipoteza R. Posnera: „sędziowie dążą, poprzez orzekanie w sprawach, do narzucania swojego własnego systemu preferencji oraz wartości społeczeństwu i z tego czerpią swą użyteczność” Amerykańskie badania z lat 80. XX w.(krzywa obojętności sędziego: wysokość płacy a liczba rozpatrzonych spraw, motywacje sędziów) Dominacja ekonomicznej motywacji sędziów: maksymalizacja dochodu pieniężnego
13 Kwestia niezależności sądownictwaInstytucjonalne zabezpieczenia niezależnego rozstrzygania sporów Gwarancje niezawisłości sędziowskiej Legislatura i sądy – pryncypałowie i agenci Niezależne sądy jako czynnik stabilizujący funkcjonowanie władz publicznych
14 Preferencje sędziego (wg. Posnera)