1 Ekonomiczne teorie przedsiębiorstwa/przedsiębiorstwo w okresie przedklasycznym Okres przedklasyczny to starożytność i średniowiecze. Z tego okresu (od około IX w p.n.e. po V w n.e). Istnieje szereg pisanych źródeł, na podstawie których można dokonać rekonstrukcji przeszłości. Nie istniały wówczas przedsiębiorstwa w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Działalność gospodarcza i rozwiązania jej dotyczące skupiały się w dużej mierze na problemach ówczesnego rolnictwa. Dowody na to odnaleźć można w pracach np. filozofów.

2 Klasyczna teoria przedsiębiorstwa Przedstawicielami klasycznej teorii przedsiębiorstwa (na gruncie ekonomii) byli np.: R. Cantillon, R. Cantillon, A. Smith, A. Smith, D. Ricardo, D. Ricardo, J. B. Say, J. B. Say, J. Mill. J. Mill. Praktycznie wszyscy ci przedstawiciele uznawani Praktycznie wszyscy ci przedstawiciele uznawani są jednocześnie za pierwszych twórców teorii przedsiębiorczości.

3 R. Cantillon (1775 r.) uznawany jest za tego, który jako pierwszy wskazał na znaczenie przedsiębiorczości i przedsiębiorców w gospodarce. Przedmiotem jego zainteresowania był kupiec – osoba kupująca dobra po cenie pewnej, sprzedająca je po niepewnej, ponosząca zatem ryzyko działalności, będąca podmiotem ryzyka. Zwrócił także uwagę na działania przedsiębiorcze właścicieli ziemskich, którzy akumulują ogromny kapitał, przyczyniając się dzięki temu do gospodarczego rozwoju.

4 A. Smith wyszczególnił cztery formy inwestowania kapitału wskazując tym samym na następujące kierunki (formy) przedsiębiorczości: wytwarzanie surowców – rolnictwo, rybołówstwo, wytwarzanie surowców – rolnictwo, rybołówstwo, przetwarzanie surowców – fabrykanctwo, przetwarzanie surowców – fabrykanctwo, przemieszczanie surowców i produktów z miejsc, gdzie są one w obfitości do miejsc do miejsc, gdzie ich brakuje - kupiectwo hurtowe, przemieszczanie surowców i produktów z miejsc, gdzie są one w obfitości do miejsc do miejsc, gdzie ich brakuje - kupiectwo hurtowe, dokonywanie podziału poszczególnych części tych surowców i produktów na drobne porcje stosownie do oczekiwań potrzebujących – kupiectwo detaliczne. dokonywanie podziału poszczególnych części tych surowców i produktów na drobne porcje stosownie do oczekiwań potrzebujących – kupiectwo detaliczne.

5 A. Smith po raz pierwszy wyraźnie zwrócił uwagę na to, że podstawą rozwoju gospodarczego jest troska o biznes i własną korzyść przedsiębiorcy. Nie jest to powód do krytyki, ale do chwały, przyczynia się bowiem do tworzenia bogactwa. Dużą wagę przywiązywał do kapitalisty, tzn. osoby, która inwestuje kapitał przyczyniając się do tworzenia bogactwa. Decydującą rolę w systemie gospodarczym przyznawał on mechanizmowi rynkowemu nazywanemu przez A. Smitha niewidzialną ręką rynku.

6 J. B. Say bardzo dużo miejsca w swoich rozważaniach poświęcił przedsiębiorczości i przedsiębiorcy. J. B. Say upatrywał istotę przedsiębiorczości w takim zachowaniu się przedsiębiorcy, który przenosi ekonomiczne zasoby z obszaru o niższej do obszaru o wyższej wydajności i uzysku zwiększając wytwarzanie, osiągając wyższy zysk. W jego koncepcji przedsiębiorca to samodzielny producent, w którego osobie łączą się czynniki kapitału, pracy i działalności przedsiębiorczej. To centralna postać w gospodarce.

7 J. B. Say dokonał rozróżnienia na następujące rodzaje przedsiębiorców: przedsiębiorcę przemysłu – który współdziała w produkcji oddając na jego usługi zdobytą wiedzę, kapitały oraz umiejętne wykorzystanie czynników naturalnych w celu wytworzenia produktów, do których ludzie przywiązują wartość, przedsiębiorcę przemysłu – który współdziała w produkcji oddając na jego usługi zdobytą wiedzę, kapitały oraz umiejętne wykorzystanie czynników naturalnych w celu wytworzenia produktów, do których ludzie przywiązują wartość, przedsiębiorcę przemysłu rolnego – jest nim rolnik, jeżeli do niego należy ziemia, przedsiębiorcę przemysłu rolnego – jest nim rolnik, jeżeli do niego należy ziemia, przedsiębiorcę przemysłu rękodzielniczego – jest nim rękodzielnik, przedsiębiorcę przemysłu rękodzielniczego – jest nim rękodzielnik, przedsiębiorcę przemysłu handlowego – jest nim kupiec. przedsiębiorcę przemysłu handlowego – jest nim kupiec.

8 Interesujące było stanowisko J. B. Say’a w kwestii zysku osiąganego przez przedsiębiorcę. Uważał on bowiem, że niezależnie od tego, czy kapitał jest pożyczony, czy nie – cały wygospodarowany zysk należy się przedsiębiorcy w chwili sprzedaży jego produktów, gdyż wziął on na siebie całkowite ryzyko prowadzonej przez siebie działalności.

9 J. S. Mill to przedstawiciel empiryzmu. Zakłada się w nim, że do ogólnych twierdzeń dochodzi się jedynie poprzez indukcję (od szczegółu do ogółu). Wiedzę czerpie się z doświadczenia, które zawsze ma charakter jednostkowy. Zatem tylko mnożenie jednostkowych doświadczeń może być drogą do ogólnej wiedzy. Najpierw należy zatem drogą indukcji zbadać przyczyny danego stanu rzeczy, następnie drogą dedukcji wnioskować co się stanie, gdy nastąpi dana konfiguracja uwarunkowań.

10 Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa (XIX w.) Jednym z przedstawicieli ujęcia neoklasycznego był A. Marshall. Prowadził on liczne rozważania na temat roli przedsiębiorstwa w gospodarce. Zasłynął szczególnie z wprowadzania do myśli ekonomicznej dyskusji na temat tzw. czwartego czynnika produkcji, który został przez niego określony jako organizacja (lub przedsiębiorczość).

11 W podejściu neoklasycznym przedsiębiorstwo traktuje się jak „czarną skrzynkę”, działającą tak, aby zmaksymalizować zyski. Zgodnie z tym ujęciem ważne jest to, co dzieje się „na wejściu” i „na wyjściu” skrzynki: ilość i jakość dostarczanych czynników produkcji, ilość i jakość dostarczanych czynników produkcji, ich ceny, ich ceny, wybór i wprowadzenie określonej techniki, wybór i wprowadzenie określonej techniki, uzyskany produkt. uzyskany produkt.

12 Zwolennicy ujęcia neoklasycznego nie wnikali w to, co dzieje się wewnątrz przedsiębiorstwa – co kryje „czarna skrzynka”. Jeżeli bowiem przedsiębiorstwo osiągało optymalne wyniki, to sposób ich osiągnięcia, role, jakie w tym procesie odgrywają uczestnicy – stanowią kwestie drugoplanowe, którymi nie warto się zajmować.

13 Model neoklasyczny był logiczny, stosunkowo prosty, nadaje się do zastosowania w nim narzędzi ilościowych, dzięki którym stosunkowo łatwo jest opisać i poznać funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Z czasem kazało się jednak, że zbyt upraszcza on rzeczywistość, że na funkcjonowanie przedsiębiorstwa duży wpływ mają także uwarunkowania wewnętrzne, zachodzące w nim procesy.