1 EKSPERYMENT LABORATORYJNYHALINA SZCZEPANIEC
2 Zhierarchizowany układ metodHierarchizacja – porządkowanie elementów określonego zbioru w kategoriach wartości. Klasyfikacja jest także sposobem porządkowania, ale nie jedynym. Terminów nie możemy stosować zamiennie.
3 Liniowe uporządkowanie metodWszystkie metody uporządkowane są liniowo na podstawie porównania liczby czynności uczniów Nu w zestawieniu z liczbą czynności nauczyciela Nn .
4 Zhierarchizowany układ metod kształceniaWszystkie metody uporządkowane liniowo. Na początku znajdują się procedury o najwyższej wartości dydaktycznej, a na końcu zaś najniższej.
5 Nu ˃ Nn Nu = Nn Nu ˂Nn Metody badawcze Metody obserwacyjneMetody słowne, czyli werbalne Nu ˃ Nn Nu = Nn Nu ˂Nn
6 Zhierarchizowany układ metod kształceniaMetody badawcze 1.Eksperyment laboratoryjny. 2.Eksperyment modelowy. 3.Pomiar z obliczeniami. 4.Prace projektowo konstrukcyjne. 5. I inne. Metody obserwacyjne Obserwacja przedmiotów i zjawisk. Pokaz modeli. Interpretacja wykresów i ilustracji. Projekcja materiału filmowego. I inne. Metody słowne Wykład z dyskusją. Rozmowa heurystyczna. Ćwiczenia słowne lub pisemne. Percepcja wiadomości z nagrań. I inne.
7 Kierunek wzrostu wartości dydaktycznej Nu>Nn Nn=Nu Nu
8 Laboratoryjne Teoretyczne Integracyjne Typy lekcjipodstawowy element każdej lekcji – doświadczenie Teoretyczne centralna pozycja – doświadczenie modelowe Integracyjne wszystkie treści z pogranicza chemii i innych nauk, także z dziedzin natury społecznej
9 Mało jest lekcji, na których stosujemy wyłącznie jedną metodę.Metoda wiodąca – 50% czasu jednostki metodycznej. Metoda wspomagająca – może być ich kilka.
10 Symulacja aktywności poznawczej uczniów uwarunkowana jest postawą badawczą nauczyciela.
11 „ …chcąc zapalić innych, trzeba najpierw samemu płonąć!”Wybitny polski uczony, współtwórca nauki o grupach krwi – M. Hirszfeld „ …chcąc zapalić innych, trzeba najpierw samemu płonąć!”
12 Chemia różni się od innych dyscyplin szkolnych możliwością stosowania zwartego systemu pokazów i doświadczeń uczniowskich.
13 A. Bogdańska-Zarembina, A. Houwalt, Metodyka nauczania chemiiChemia jest nauką eksperymentalną, a doświadczenie podstawowym źródłem, a także ostatecznym kryterium prawdziwości rozumowania. A. Bogdańska-Zarembina, A. Houwalt, Metodyka nauczania chemii
14 Eksperyment laboratoryjny – najważniejsza metoda badawcza na lekcjach w chemii
15 Eksperyment to coś więcej niż doświadczenie
16 Doświadczenie wyraża aspekt praktyczny, motoryczny
17 Doświadczenie Doświadczeniem nazywa się próby wykonywane przez uczniów a będące dla nich bądź bezpośrednim źródłem wiedzy, bądź weryfikacją jakiejś teorii.
18 Ćwiczenie uczniowskieĆwiczenie uczniowskie – doświadczenie wykonywane przez uczniów rzadko ma funkcję ćwiczącą. Wszelkiego rodzaju operacje zmierzające do osiągnięcia sprawności intelektualnych lub manualnych nazywamy ćwiczeniami.
19 Nie należy utożsamiać rozumienia ćwiczenia uczniowskiego z pojęciem doświadczenia uczniowskiego, ani tez żadnego rodzaju zadaniami, mimo że w tych ostatnich bywa zawarty element ćwiczenia sprawnościowego.
20 Pokaz – demonstracja Doświadczenie wykonywane przez nauczyciela a obserwowane przez uczniów.
21 Eksperyment to nie obserwacjaObserwacja – uczniowie za pomocą własnych receptorów zmysłowych wnioskują o przebiegu, rozwoju i zmianach zachodzących w trakcie procesu
22 Lata dwudzieste XX w. Jan Harabaszewski opracował i wprowadził do szkół metodę eksperymentalną. Obserwacja – oznacza badanie zjawiska w postaci, w jakiej prezentuje je przyroda. Eksperyment – badanie zjawiska w warunkach dowolnie przez nas wybranych, zmienionych. S. Bościg, Uczenie się jako proces badawczy, 1966
23 W każdym eksperymencie wyróżniamy dwie czynności:Stawiamy przypuszczenie, które wyznacza kierunek eksperymentu. Szukamy w eksperymencie potwierdzenia lub zaprzeczenia naszego przypuszczenia. Jan Harabaszewski
24 …zadajemy pytanie przyrodzie, a eksperyment ma nam na nie udzielić odpowiedzi.J. Brunner, Proces kształcenia, 1965
25 Eksperyment laboratoryjnyWymaga znajomości naukowej organizacji pracy i dość dużej wprawy.
26 Heurystyki W praktyce metoda naukowa realizowana jest na podstawie określonych przepisów, zwanych heurystykami. Heurystyki nie dają jednoznacznego wyniku.
27 Nie jest wskazane dostarczanie uczniom heurystyk w gotowej postaci z przeznaczeniem do mechanicznego stosowania.
28 Zbyt duża ingerencja instruktażowa ze strony nauczycielazmusza uczniów do rezygnacji z działań badawczych i wejścia na pozycję metod mniej wartościowych.
29 Każdy typ eksperymentu laboratoryjnego charakteryzuje się określoną heurystyką.
30 Heurystyka, z której uczniowie najczęściej korzystająPrzewidywanie wyniku doświadczenia i postawienie hipotezy. Dobór materiału doświadczalnego. Doświadczalne sprawdzenie przewidywań (weryfikacja lub falsyfikacja hipotez). Wyjaśnienie istoty zaobserwowanych zjawisk lub ich braku. Uogólnienie zarejestrowanych faktów i zdefiniowanie nowych pojęć. Zgłoszenie problemów do dalszej pracy badawczej.
31 Katalog czynności nauczyciela1. Przypomnienie wiadomości istotnych dla rozwiązania problemu – stworzenie sytuacji problemowej. 2. Sformułowanie problemu wobec uczniów. 3. Zgromadzenie i udostępnienie uczniom niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych. 4. Sterowanie czynnościami poznawczymi uczniów. 5. Wyróżnienie najciekawszych wniosków bądź problemów zgłoszonych przez uczniów i ich zarejestrowanie.
32 Miejsce eksperymentu laboratoryjnego w procesie dydaktycznym
33 Wymagania, jakie stawiamy eksperymentowi, by stał się zadaniem badawczym
34 1. Doświadczenia laboratoryjne powinny być ściśle związane z celami kształcenia, nie mogą stanowić oderwanego elementu, mieszczącego się poza zasadniczym procesem poznawczym.
35 2. Powinny one kształcić sprawność intelektualną, wiążąc wiadomości teoretyczne z praktyczną sprawnością manualną. Kontakt ucznia z obiektem, zjawiskiem, procesem winien być czynny – nie bierny.
36 3. Doświadczenia laboratoryjne powinny umacniać i integrować w uczniu doznania pochodzące z bezpośrednich kontaktów z przyrodą i z szeroko pojętą wiedzą teoretyczną.
37 4. Doświadczenia powinny dostarczać jak najwięcej przeżyć spostrzeżeniowych, kształtować dociekliwość wobec nauki, przyrody i wobec naturalnego środowiska.
38 5. W pomyśle i wykonaniu powinien odznaczać się prostotą i bezpieczeństwem wykonania przez uczniów.
39 6. Nie są pożądane doświadczenia efektowne „na pokaz”, o małej wartości dydaktycznej.
40 7. Uczeń może i powinien mieć wpływ decydujący na wszelkie fazy i cały kontekst otaczający dany eksperyment laboratoryjny.
41 Podstawa programowa
42
43
44
45
46
47 Literatura A. Burewicz, H. Gulińska (red.), Dydaktyka chemii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1993. J. Soczewka, Metody kształcenia chemicznego, WSiP, Warszawa 1988. H. Szczepaniec, Eksperyment laboratoryjny jako metoda kształcenia na lekcjach chemii w klasie VII (praca magisterska), Siedlce 1984. S. Bościg, Uczenie się jako proces badawczy, 1966. J. Brunner, Proces kształcenia, 1965 Podstawa Programowa Przedmiotu Nauczania Chemii III i IV etap Edukacyjny.
48