1 Ekwiwalencja Katarzyna Walczewska i Ewa Woźniak

2 Ekwiwalencja Ekwiwalencjapojmowana w sposób wąski – jest to równoważność semantyczna na poziomie języka między TW i TD Jest to jedna ze strategii tłumaczenie „nie wprost”; analogia między dwiema jednostkami językowymi, które posiadają „prawie taką samą denotację i taką samą konotację” pojmowana w sposób szeroki – jest to właściwość TD, jako „istnienie pewnej relacji między TD i TW pojmowana w sposób wąski – jest to równoważność semantyczna na poziomie języka między TW i TD Jest to jedna ze strategii tłumaczenie „nie wprost”; analogia między dwiema jednostkami językowymi, które posiadają „prawie taką samą denotację i taką samą konotację” pojmowana w sposób szeroki – jest to właściwość TD, jako „istnienie pewnej relacji między TD i TW

3 R. Jakobson „On Linguistic Aspects of Translation” (1959):Przekład to przedstawienie dwóch ekwiwalentnych informacji w dwu różnych kodach językowych. Ekwiwalencja- centralne zagadnienie w językoznawstwie

4 Eugene Nida „Towards the Science of Translation” 1964Ekwiwalencja formalna- mechaniczne odtworzenie właściwości TW – tłumaczenie dosłowne Ekwiwalencja dynamiczna- przekazanie treści TW w TD, żeby „reakcja odbiorcy była podobna do reakcji odbiorców tekstu oryginalnego” (nazywana też „wiernością sensowi”, ekwiwalencją pragmatyczną /tekstową/ kognitywną)

5 James Catford “A Linguistic Theory of Translation” 1965Ekwiwalencja tekstualna Korespondencja formalna- zachodzi między kategoriami gramatycznymi obu języków i ich pozycją w ogólnej strukturze języków

6 Otto Kade Totale Aquivalenz – całkowita korespondencja 1:1 np. market research- badanie rynku Fakultative Aquivalenz – korespondencja jeden do wielu odpowiedników, np.: napięcie- voltage, tension, suspense, stress, pressure Approximative Aquivalenz - relacja jeden do części, np. niebo- heaven/sky Null-Aquivalenz – ekwiwalencja zerowa – brak odpowienika np. wicket

7 W. Wills 1977 r. Trzy aspekty ekwiwalencji: Odnoszący się do tłumaczaOdnoszący się do tekstu Odnoszący się do odbiorcy przekładu

8 G. Toury 1980r. Ekwiwalencja to pojęcie szerokie, zmiennei elastyczne, a nie wąskie, ustalone zjawisko. Ekwiwalencja jako fakt empiryczny Ekwiwalencja jako pojęcie teoretyczne

9 G. Toury ZWIĄZKI KRYTERIA DZIEDZINA Możliwe związkii potencjalna ekwiwalencja Teoretyczne Teoria przekładu Istniejące związki i rzeczywista ekwiwalencja Empiryczne Badania deskryptywne Wymagane związki ekwiwalencja w rozumieniu tradycyjnym Przyjęte a priori Stosowane studia nad przekładem

10 Anthony Pym „Translation and Text Transfer” 1992Ekwiwalencja może być wszystkim dla każdego badacza Ekwiwalencja jest jednokierunkowa, bezprzedmiotowa I bez sprawcy. Ekwiwalencja jest asymetryczna Ekwiwalencja jest terminem ekonomicznym Ekwiwalencja nie wyraża naturalnego związku między sytemami Ekwiwalencja stała się niemodna

11 J. –P. Vinay, J. Darbelnet, J. -R. Ladmiral, H. Meschonnic, MJ. –P. Vinay, J. Darbelnet, J.-R. Ladmiral, H. Meschonnic, M. Pergnier, M. Ballard Ekwiwalencja w kontekście „minimalnej jednostki przekładowej” Często ciężko określić, czy jednostka języka wyjściowego odpowiada jednostce języka docelowego, gdyż przekazujemy pewne obrazy, odczucia, często intuicyjnie , nie zastanawiając się nad odpowiedniością form.

12 M. Lederer Minimalną jednostką przekładową jest pewna „idea”, dla której nalezy znaleźć ideę ekwiwalentną w języku docelowym.

13 Ekwiwalencja jest pojęciem wieloznacznym, może dotyczyć jednostek o zmiennej długości, może sprowadzać się do porównywania form w kategoriach podobieństw i różnic, a może mieć charakter globalny i odnosić się do różnych „informacji” zawartych w tekście.

14 M. Ballard – Trzy typy ekwiwalencjiEkwiwalencja bezpośrednia – tłumaczenie dosłowne, transkodowanie Ekwiwalencja niebezpośrednia – różne języki używają różnych form dla wyrażenia tej samej idei, ale formy te są porównywalne Ekwiwalencja idiomatyczna – struktury skostniałe, idiomy, przysłowia

15 W . Koller Ekwiwalencja denotacji – „przekład musi oddać informację zawarta w oryginale, dotycząca rzeczywistości pozajęzykowej” Ekwiwalencja konotacji – przekład musi mieć taki sam styl i rejestr co oryginał Ekwiwalencja normy tekstowej – przekład musi odpowiadać normom redakcyjnym tekstu danej kategorii (tekst literacki, naukowy, techniczny) Ekwiwalencja pragmatyczna – przekład musi być zrozumiały dla odbiorcy Ekwiwalencja formalno – estetyczna – przekład musi wywołać ten sam efekt estetyczny co oryginał

16 Ekwiwalencja funkcjonalnaP. Roberts Roda i M. Pergnier Zachowanie ekwiwalencji = zachowanie funkcji tekstu oryginału Kryteria określające funkcje przekładu: Typ tekstu Cele przekładu Ograniczenia z punktu widzenia odbiorcy, jego języka i jego rzeczywistości pozajęzykowej

17 R. Jakobson (1963) Schemat komunikacji językowejNadawca Odbiorca Kanał Kod Przekaz informacyjny Odniesienie do rzeczywistości

18 Typy tekstów Teksty przekazujące informację (depesze, teksty naukowe, niektóre teksty prasowe) Teksty skoncentrowane na odbiorcy (odezwy, slogany reklamowe, kampanie polityczne, kazania w kościele) Teksty nacechowane obecnością odbiorcy (pamiętniki, wyznania, autobiografie) Teksty o rozwiniętej funkcji poetyckiej (poezja, literatura-których celem jest wywołanie odczuć) Teksty pełniące funkcje metalingwistyczne (encyklopedie, słowniki, podręczniki) Teksty pełniące funkcję fatyczną ( wyrażenia rutynowe, pozdrowienia)

19 Ekwiwalencja funkcjonalnaW stosunku do języka Tekst przekładu musi być zgodny z poprawnością języka docelowego. W stosunku do kultury Ekwiwalencja funkcjonalna musi wziąć pod uwagę różnice istniejące między dwoma kulturami, które siłą rzeczy pozostają w kontakcie w procesie tłumaczenia

20 Wiktor Komissarow (1973) 5 poziomów ekwiwalencji LeksykalnyFrazeologiczny Informacyjny Sytuacyjny Związany z celem komunikacji (najważniejszy)

21 Tłumaczenie przez ekwiwalentyEkwiwalencja kognitywna Polega na łączeniu semantyki tekstu z wiedza tłumacza na temat tekstu i kontekstu. np. D’avantage de bleu pour vos weekends SNCF Ekwiwalencja afektywna Przekazywanie nastroju tekstu czytelnikowi Charakter globalny ekwiwalencji Wychwytujemy sens większych całości teksu, a nie pojedyncze elementy.