1 ENCYKLOPEDIA PRAWA W ZAKRESIE PRAWA SPÓŁDZIELCZEGOW ramach konserwatorium dla słuchaczy Studiów Podyplomowych Zarządzania Gospodarką Społeczną Specjalność : ekonomia społeczna w dniach 16 i 22 września 2012 r. Rafał Płoski

2 I Rys historyczny Rozwój ruchu spółdzielczego: Pierwsza spółdzielnia na świecie - uznaje się za nią zwykle spółdzielnię spożywców – Roczdelskie Stowarzyszenie Sprawiedliwych Pionierów - utworzona przez robotników w Anglii w 1844 roku. W XIX wieku w związku z rozwojem ruchu społecznego powstawały w całej Europie Spółdzielnie w tym m.in.: spółdzielnie kredytowe (Kasy Raiffeisena) . Pierwsze jednostki organizacyjne wypracowały wiele zasad, które dały początek wyodrębnieniu Spółdzielni od innych form gospodarowania, w tym alternatywy dla kapitalizmu.

3 2. Początki ruchu spółdzielczego w Polsce:Prekursorem spółdzielczości w Polsce był Stanisław Staszic, który już w 1816 roku założył Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach. Spółdzielczość powstawała na ziemiach polskich, podobnie jak w całej Europie, począwszy od połowy XIX wieku. Rozwój odbywał się w warunkach gospodarki rynkowej, w ramach systemów prawnych obowiązujących w poszczególnych zaborach. Duże zainteresowanie „Ruchem spółdzielczym” było wśród rolników, robotników, inteligencji, ale też wśród rzemieślników i drobnych kupców. Jedną z najstarszych Spółdzielni w Polsce jest Bank Spółdzielczy w Brodnicy ( w tym roku obchodzi 150 – lecie swojego istnienia). Spółdzielnia Mieszkaniowa Kopernik w Toruniu założona w 1902 r. jako Stowarzyszenie Urzędników dla Budowy Domów i Mieszkań w Toruniu.

4

5 Spółdzielczość w okresie II RPUchwalenie przez Sejm RP w 1920 r. pierwszej polskiej ustawy o spółdzielniach Współistnienie 3 modeli spółdzielczych z okresu zaborów i wszystkich branż spółdzielczych oraz różnych Związków Spółdzielczych; rola Państwowej Rady Spółdzielczej. Dobry rozwój spółdzielni wiejskich: działało 8 tys. spółdzielni z 2 mln członków – Banki Ludowe (wśród bogatszych rolników), Kasy Stefczyka (wśród uboższych rolników), „Rolniki”, spółdzielnie mleczarskie, także skupu i zbytu bydła i trzody chlewnej, jajczarsko-drobiarskie, rybackie i rakarskie, sprzedaży narzędzi rolniczych, przemysłu ludowego, pastwiskowe, leśne, oczyszczania zboża, przetwórcze i maszynowe Przed wybuchem II wojny światowej w handlu detalicznym udział spółdzielni wynosił 4 – 5 %; w skupie produktów rolnych około 12%; 20% depozytów oszczędnościowych składane było w bankach spółdzielczych i Kasach Stefczyka

6 Spółdzielczość w okresie PRLEtatyzacja - podporządkowanie aparatowi partyjno-państwowemu Centralizacja – stworzenie scentralizowanych struktur od centralnych przez wojewódzkie po pojedyncze spółdzielnie Monopolizacja – np. GS „Samopomoc Chłopska” jako jedyny rodzaj spółdzielni zaopatrzenia na wsi, a spółdzielnie spożywców „Społem” jako jedyne w mieście, Spółdzielnie Mieszkaniowe jedyne podmioty budujące mieszkania. Udział spółdzielczości w PKB – prawie 10% Zatrudnienie w spółdzielczości – ponad 2 mln Ok. 40% ludności członkami spółdzielni – ale zwykle członkostwo formalne

7 Spółdzielczość w Polsce (stan obecny)Obecnie funkcjonuje ok Spółdzielni (czynnych gospodarczo) dodatkowo ok Spółdzielni w likwidacji. Najliczniejsze Spółdzielni Mieszkaniowe ok. 3 500; następnie Spółdzielni GS Samopomoc Chłopska ok. 1250, Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych ok. 700; Banki Spółdzielcze ok. 550, Spółdzielnie Pracy ok. 650, PSS Społem ok. 350. W wyniku nowych ustaw powstały nowe rodzaje Spółdzielni tj. Spółdzielnie Socjalne ok. 350, Spółdzielcze Grupy Producentów Rolnych ok. 300.

8 II. Spółdzielczość w Świecie.Międzynarodowy Związek Spółdzielczy – MZS - Założony 1895 - największa na świecie organizacja pozarządowa - zrzesza 260 organizacji spółdzielczych z 96 krajów - Spółdzielnie istnieją we wszystkich krajach niezależnie od poziomu rozwoju i położenia geograficznego; - Funkcjonują we wszystkich sektorach gospodarki - Skupiają ponad 800 mln członków - Zatrudniają ok. 100 mln pracowników.

9 Zasady spółdzielcze opracowane przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy w Manchester w 1995 r. jako wytyczne, przy pomocy których spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki: I Zasada dobrowolnego i otwartego członkostwa II Zasada demokratycznej kontroli członkowskiej III Zasada ekonomicznego uczestnictwa członków IV Zasada autonomii i niezależności V Zasada kształcenia, szkolenia i informacji VI Zasada współpracy pomiędzy spółdzielniami VII Zasada troski o społeczność lokalną Wartości: Spółdzielnie opierają swoją działalność na wartościach samopomocy, samo odpowiedzialności, demokracji, równości, sprawiedliwości i solidarności. Zgodnie z tradycjami założycieli ruchu spółdzielczego, członkowie spółdzielni wyznają wartości etyczne uczciwości, otwartości, odpowiedzialności społecznej i troski o innych.

10 III. Regulacje prawne funkcjonowania Spółdzielni.Źródło prawa spółdzielczego. Przepisy Prawa Spółdzielczego posiadają cechy regulacji prawa korporacyjnego . Cechy charakteryzujące regulacje prawa spółdzielczego : - powołanie organizacji następuje dobrowolnie przez jej członków; - swoboda przystąpienia i wystąpienia z organizacji; - swoboda ustalenia stosunków organizacyjnych oraz treści stosunku członkostwa; - wspólne cele członków organizacji ; - zależność organizacyjna (podział kompetencji , wybór i zarządzanie na zasadach demokratycznych); - niezależność organizacji. Cechy występujące w Spółdzielniach nie odbiegają w istotny sposób od właściwości jakie występują w odpowiednich podmiotach prawa cywilnego (np. spółki cywilne, handlowe). Prawo korporacyjne w tym prawo Spółdzielcze mocno osadzone jest w prawie cywilnym i występują argumenty, że stanowi część prawa cywilnego: - definicja Spółdzielni z której wynika, że powstaje z woli jej członków; - majątek Spółdzielni stanowi prywatną własność jej członków; - uwzględnia interes jednostki (członka) z założeniem równorzędności względem siebie

11 Rys historyczny przepisów Prawa spółdzielczego w Polsce:W XIX wieku nowo powstałe Spółdzielnie nie posiadały odrębnych regulacji prawnych (organizacje społeczne). Początkowo Spółdzielnie podlegały przepisom prawa o spółkach handlowych, kodeksach cywilnych, albo prawa o stowarzyszeniach. W wyniku rozwoju Spółdzielni powstawały odrębne akty prawne regulujące funkcjonowanie Spółdzielni. Ustawa spółdzielcza (pruska z 1867 r.) obowiązywała w zaborze pruskim, w zaborze austriackim ustawa austriacka z 1873 r. W zaborze rosyjskim nie obowiązywała odrębna ustawa spółdzielcza (stosowano rosyjską ustawę kredytową). Po uzyskaniu niepodległości powstała pierwsza polska ustawa o spółdzielniach z 29.X.1920 r. Ustawa o spółdzielniach z 1920 r. opierała się na ustawie austriackiej, przewidywała Radę Spółdzielczą (obecna KRS) związki rewizyjne. Wszystkie organizacje wypełniające znamiona Spółdzielni w rozumieniu tej ustawy stawały się Spółdzielniami i podlegały prawu spółdzielczemu.

12 Definicja Spółdzielni: zrzeszenie nieograniczonej liczby członków o zmiennym składzie osobowym, kapitale oraz utworzone w celu podniesienia zarobku lub wzmocnienia pozycji gospodarczej członka przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa. Spółdzielnia to korporacja, której substratem byli członkowie, kapitał był pochodny, członkostwo dobrowolne, korporacja miała osobowość prawną po wpisie do rejestru, członkowie uczestniczyli w stratach do wysokości zadeklarowanych udziałów. Ustawa z 29.X.1920 r. przetrwała do 1961 r. , w tym czasie były nowelizacje ustawy z 1948 i w r., które dostosowały Spółdzielnie do nowego systemu gospodarczego, doszło do zmiany definicji w zakresie celu Spółdzielni (prowadzenie przedsiębiorstwa w ramach narodowego planu gospodarczego dla podniesienia poziomu gospodarczego i kulturalnego życia członków oraz dla dobra Państwa Ludowego. ) Nie ma swobody w treści kształtowania Statutu, (wprowadzono statuty wzorcowe), rozszerzono uprawnienia centralnych związków , które miały uprawnienia władcze wobec spółdzielni. Ustawa z 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach Ustawa z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze , obowiązuje obecnie. W wyniku zmian gospodarczych była wielokrotnie nowelizowana w tym m.in.: Nowelizacja z 1991 r. zlikwidowano centralne związki rewizyjne, nowela z 1994 r. powrót do zasad spółdzielczych , które występują w ramach definicji spółdzielni.

13 IV. Ustawa Prawo spółdzielcze z 16 września 1982 r (Dz. U z 2003 rIV. Ustawa Prawo spółdzielcze z 16 września 1982 r (Dz. U z 2003 r. Nr 188, poz z późn. zm) – podstawowy akt prawny dotyczący spółdzielni, w myśl którego: Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może także prowadzić działalność społeczną i oświatowo - kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska Pozostałe akty prawne regulujące funkcjonowanie Spółdzielni ze względu na branże: Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z Nr 119, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z 2006 Nr 94, poz. 651 z późn. zm.) Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U Nr 119, poz z późn. zm.); Ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. (Dz. U. 1996, Nr 1 poz. 2) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw. (Dz. U. z 2000 Nr 88, poz. 983)

14 Zakładanie Spółdzielni:Etap I - Zakładanie spółdzielni 1. Przygotowanie statutu 2. Przeprowadzenie zebrania założycieli Etap II - Rejestracja Etap III - Formalności po rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym Etap IV - Funkcjonowanie spółdzielni

15 ETAP I. Zakładanie Spółdzielni.Przystępując do przygotowywania statutu należy: dokładnie zapoznać się z ustawą, „Prawo spółdzielcze”, należy w akcie założycielskim bezwzględnie odnieść się do wymogów stawianych przez ustawę, precyzyjnie określić cele i zadania spółdzielni oraz sposób ich realizacji, warunki członkostwa, sposób finansowania działalności oraz określenie władz spółdzielni, a także zasady podejmowania uchwał. Precyzyjne określenie warunków członkostwa, tak by można było przyjmować nowych członków, ale tylko tych, którzy spełniają stawiane przez spółdzielnię warunki.

16 Statut spółdzielni powinien zawierać:1. oznaczenie nazwy z dodatkiem „spółdzielnia” lub „spółdzielczy” z podaniem jej siedziby, 2. przedmiot działalności spółdzielni oraz czas trwania, o ile założono ją na czas określony, 3. wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki nie wniesienia udziału w terminie, jeżeli statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określać ich górną granicę, 4. prawa i obowiązki członków, 5. zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków, 6. Zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał, 7. zasady i tryb wyboru oraz odwołania członków organów spółdzielni, 8. zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz pokrywania strat spółdzielni. Ponadto statut powinien zawierać inne postanowienia, określone w ustawie Prawo spółdzielcze. Szczególnie należy zwrócić uwagę na te przepisy ustawy, które pozwalają na wprowadzenie zapisów w statucie w zależności od podjętej decyzji przez samych członków.

17 Przeprowadzenie zebrania założycieliCzłonkowie – założyciele muszą spotkać się w jednym miejscu i czasie. Proponowany porządek zebrania najczęściej przedstawia się następująco: Otwarcie zebrania. Wybór przewodniczącego i sekretarza. Przyjęcie porządku obrad. Przedstawienie i przedyskutowanie projektu statutu. Podjęcie uchwały w sprawie utworzenia spółdzielni i przyjęcia jej statutu. Wybór organów statutowych spółdzielni, których wybór należy do kompetencji walnego zgromadzenia. Sprawy różne – wolne wnioski. Zakończenie obrad. Na zebraniu powinny być podjęte: uchwała o założeniu spółdzielni uchwała o przyjęciu jej statutu. Po uchwaleniu statutu i złożeniu pod nim swoich podpisów, członkowie – założyciele dokonują wyboru organów spółdzielni tj. rady nadzorczej i zarządu, jeżeli jego wybór w statucie zapisano do kompetencji walnego zgromadzenia.

18 Potrzebne dokumenty do przeprowadzenia zabrania:Zaproszenie do wzięcia udziału w zebraniu założycieli spółdzielni (nie obowiązkowo) Projekt statutu spółdzielni Protokół z zebrania założycielskiego Uchwała w sprawie utworzenia spółdzielni i przyjęcia jej statutu Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru Rady Nadzorczej (jeśli dotyczy) Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru prezesa Zarządu Protokół Komisji Skrutacyjnej z wyboru wiceprezesów (członków) Zarządu Lista Członków – Założycieli spółdzielni Protokół z zebrania założycieli – zmiana statutu na wezwanie sądu.

19 ETAP II. Rejestracja Spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym – wniosek o wpis do Rejestrze Przedsiębiorców, REGON, NIP, ZUS. ETAP III. Formalności po rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Po zarejestrowaniu, a przed rozpoczęciem działalności gospodarczej Spółdzielnia powinna wybrać bank, poprzez który zamierza prowadzić swoje operacje finansowe oraz uruchomić rachunek bankowy. Jeśli Spółdzielnia zatrudnia pracowników zobowiązana jest do otwarcia rachunku w Oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwym dla adresu swojej siedziby w ciągu 7 dni od dnia zatrudnienia pracownika/pracowników. Każdy przedsiębiorca powinien być również zgłoszony w Państwowej Inspekcji Pracy oraz Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (Sanepid).

20 ETAP IV. FUNKCJONOWANIE SPÓŁDZIELNI.Spółdzielnia powinna mieć własną siedzibę – biuro wyposażone w podstawowy sprzęt: biurko, telefon, komputer, pieczątki, itp. Osoby, które na początku zarządzają najczęściej społecznie spółdzielnią, powinny posiadać niezbędną wiedzę. Każda spółdzielnia zobowiązana jest do prowadzenia rachunkowości zgodnie z Ustawą o rachunkowości. Ustawa mówi, że „jednostki obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości w sposób prawidłowy, zapewniając rzetelne i jasne przedstawianie sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki”. Odpowiedzialność za realizację obowiązków w zakresie rachunkowości wynikających z ustawy, ponosi kierownik jednostki, w przypadku spółdzielni jest to zarząd. Poniżej wymieniona jest część dokumentów, które mogą pomóc w prowadzeniu spółdzielni zgodnie z wymogami Ustawy o spółdzielczości. Regulamin obrad Walnego Zgromadzenia Spółdzielni Regulamin Pracy Rady Nadzorczej Spółdzielni (jeśli dotyczy) Regulamin Pracy Zarządu Spółdzielni Deklaracja przystąpienia do spółdzielni. Uchwała wskazanego w statucie organu o przyjęciu nowego członka Deklaracja wniesienia dodatkowych udziałów Zmiana statutu – uchwała

21 Członkowie ich prawa i obowiązkiSpółdzielnia liczy co najmniej dziesięciu członków (wyjątki – 5 członków – osoby fizyczne) lub trzech członków jeśli dot. wyłącznie osób prawnych; członkiem może być każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która odpowiada wymogom statutu , członkiem Spółdzielni może być osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnej lub nie mającej tej zdolności jeśli statut tak stanowi; prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni są dla wszystkich członków równe (art. 18 ustawy ), (zasada jeden członek jeden głos bez względu na wysokość udziałów); obowiązek wniesienia wpisowego oraz zadeklarowanych udziałów stosownie do postanowień statutu; Wykluczenie i wykreślenie członka ze Spółdzielni: Wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić w wypadku , gdy z jego winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa dalsze pozostawanie w spółdzielni nie da się pogodzić z postanowieniami statutu lub dobrymi obyczajami. Statut określa przyczyny wykluczenia. członek nie wykonujący obowiązków statutowych z przyczyn przez niego niezawinionych może być wykreślony z rejestru członków Spółdzielni. Statut określa przyczyny wykreślenia.

22 Organy Spółdzielni : Walne Zgromadzenie (zebranie przedstawicieli);najwyższy organ spółdzielni, do wyłącznej właściwości Walnego Zgromadzenia należy m.in.: 1) uchwalanie kierunków rozwoju działalności gospodarczej oraz społecznej i kulturalnej; 2) rozpatrywanie sprawozdań rady, zatwierdzanie sprawozdań rocznych i sprawozdań finansowych oraz podejmowanie uchwał co do wniosków członków spółdzielni, rady lub zarządu w tych sprawach i udzielanie absolutorium członkom zarządu; 3) rozpatrywanie wniosków wynikających z przedstawionego protokołu polustracyjnego z działalności spółdzielni oraz podejmowanie uchwał w tym zakresie; 4) podejmowanie uchwał w sprawie podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat; 5) podejmowanie uchwał w sprawie zbycia nieruchomości, zbycia zakładu lub innej wyodrębnionej jednostki organizacyjnej; 6) podejmowanie uchwał w sprawie przystępowania do innych organizacji gospodarczych oraz występowania z nich; 7) oznaczanie najwyższej sumy zobowiązań jaką spółdzielnia może zaciągnąć; 8) podejmowanie uchwał w sprawie połączenia się spółdzielni, podziału spółdzielni oraz likwidacji spółdzielni; 9) rozpatrywanie w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym odwołań od uchwał rady; 10) uchwalanie zmian statutu; 11) podejmowanie uchwał w sprawie przystąpienia lub wystąpienia spółdzielni ze związku oraz upoważnienie zarządu do podejmowania działań w tym zakresie; 12) wybór delegatów na zjazd związku, w którym spółdzielnia jest zrzeszona. Statut może zastrzec do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia podejmowanie uchwał również w innych sprawach.

23 Rada Nadzorcza Do zakresu działania rady należy:1) uchwalanie planów gospodarczych i programów działalności społecznej i kulturalnej; 2) nadzór i kontrola działalności spółdzielni poprzez: a) badanie okresowych sprawozdań oraz sprawozdań finansowych, b) dokonywanie okresowych ocen wykonania przez spółdzielnię jej zadań gospodarczych, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania przez spółdzielnię praw jej członków, c) przeprowadzanie kontroli nad sposobem załatwiania przez zarząd wniosków organów spółdzielni i jej członków; 3) podejmowanie uchwał w sprawie nabycia i obciążenia nieruchomości oraz nabycia zakładu lub innej jednostki organizacyjnej; 4) podejmowanie uchwał w sprawie przystępowania do organizacji społecznych oraz występowania z nich; 5) zatwierdzanie struktury organizacyjnej spółdzielni; 6) rozpatrywanie skarg na działalność zarządu; 7) składanie walnemu zgromadzeniu sprawozdań zawierających w szczególności wyniki kontroli i ocenę sprawozdań finansowych; 8) podejmowanie uchwał w sprawach czynności prawnych dokonywanych między spółdzielnią a członkiem zarządu lub dokonywanych przez spółdzielnię w interesie członka zarządu oraz reprezentowanie spółdzielni przy tych czynnościach; do reprezentowania spółdzielni wystarczy dwóch członków rady przez nią upoważnionych. Statut może zastrzec do zakresu działania rady jeszcze inne uprawnienia. Statut może również przekazać do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia podejmowanie uchwał we wszystkich lub niektórych sprawach wymienionych w § 1 pkt 1, 3 oraz 5; w takim wypadku statut może przyjąć dla rady nazwę komisji rewizyjnej.

24 Zarząd Zarząd kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Podejmowanie decyzji niezastrzeżonych w ustawie lub statucie innym organom należy do zarządu. Nie można być jednocześnie członkiem zarządu i przedstawicielem na zebranie przedstawicieli tej samej spółdzielni. Nie można być jednocześnie członkiem rady i zarządu tej samej spółdzielni. W razie konieczności rada może wyznaczyć jednego lub kilku ze swoich członków do czasowego pełnienia funkcji członka (członków) zarządu. Przepisy wspólne dla rady nadzorczej i zarządu Członkowie rady i zarządu nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, a w szczególności uczestniczyć jako wspólnicy lub członkowie władz przedsiębiorców prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni. Naruszenie zakazu konkurencji stanowi podstawę odwołania członka rady lub zarządu oraz powoduje inne skutki prawne przewidziane w odrębnych przepisach. W skład rady nie mogą wchodzić osoby będące kierownikami bieżącej działalności gospodarczej spółdzielni lub pełnomocnikami zarządu oraz osoby pozostające z członkami zarządu lub kierownikami bieżącej działalności gospodarczej spółdzielni w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej i w drugim stopniu linii bocznej. Członek zarządu, rady oraz likwidator odpowiada wobec spółdzielni za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółdzielni, chyba że nie ponosi winy.

25 Zebrania Grup CzłonkowskichW spółdzielniach, w których walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli, z zastrzeżeniem art. 83 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, organami tych spółdzielni są także zebrania grup członkowskich. Zasady podziału członków na grupy członkowskie i zasady działania tych zebrań określa statut. Do uprawnień zebrań grup członkowskich należy: 1) wybieranie i odwoływanie przedstawicieli na zebranie przedstawicieli; 2) wybieranie i odwoływanie członków rady spółdzielni, jeśli statut tak stanowi; 3) rozpatrywanie spraw, które mają być przedmiotem obrad najbliższego zebrania przedstawicieli i zgłaszanie swoich wniosków w tych sprawach; 4) rozpatrywanie okresowych sprawozdań rady i zarządu; 5) wyrażanie swojej opinii i zgłaszanie do właściwych organów spółdzielni wniosków w sprawach spółdzielni, a zwłaszcza we wspólnych sprawach członków wchodzących w skład zebrania grupy. Statut może również określać inne zadania i uprawnienia zebrań grup członkowskich

26 Gospodarka SpółdzielniSpółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą na zasadach rachunku ekonomicznego przy zapewnieniu korzyści członkom spółdzielni. Spółdzielnia odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem. Zysk spółdzielni, po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia obowiązkowe wynikające z odrębnych przepisów ustawowych, stanowi nadwyżkę bilansową. Nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. Co najmniej 5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeżeli fundusz ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych. Część nadwyżki bilansowej pozostałej po dokonaniu odpisu, o którym mowa w art. 76, przeznacza się na cele określone w uchwale walnego zgromadzenia. Zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków spółdzielni określa statut. Spółdzielnia prowadzi rachunkowość na zasadach określonych odrębnymi przepisami.

27 Zasadniczymi funduszami własnymi tworzonymi w spółdzielni są:1) fundusz udziałowy powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach; 2) fundusz zasobowy powstający z wpłat przez członków wpisowego, części nadwyżki bilansowej lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Spółdzielnia tworzy także inne fundusze własne przewidziane w odrębnych przepisach oraz w jej statucie.

28 Lustracja Spółdzielni Każda spółdzielnia obowiązana jest przynajmniej raz na trzy lata, a w okresie pozostawania w stanie likwidacji corocznie, poddać się lustracyjnemu badaniu legalności, gospodarności i rzetelności całości jej działania. Lustracja obejmuje okres od poprzedniej lustracji. W spółdzielniach mieszkaniowych w okresie budowania przez nie budynków mieszkalnych i rozliczania kosztów budowy tych budynków, a także w spółdzielniach w stanie likwidacji, lustrację przeprowadza się corocznie. Jeżeli spółdzielnia mieszkaniowa nie podda się badaniu lustracyjnemu przewidzianemu w § 1 i § 11, związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, lub Krajowa Rada Spółdzielcza przeprowadza z własnej inicjatywy badanie lustracyjne działalności spółdzielni na jej koszt. Spółdzielnia może wystąpić w każdym czasie o przeprowadzenie lustracji całości lub części jej działalności albo tylko określonych zagadnień. Lustracja może być przeprowadzona na żądanie walnego zgromadzenia, rady lub 1/5 członków spółdzielni. Celem lustracji jest: 1) sprawdzenie przestrzegania przez spółdzielnię przepisów prawa i postanowień statutu; 2) zbadanie przestrzegania przez spółdzielnię prowadzenia przez nią działalności w interesie ogółu członków; 3) kontrola gospodarności, celowości i rzetelności realizacji przez spółdzielnię jej celów ekonomicznych, socjalnych oraz kulturalnych; 4) wskazywanie członkom na nieprawidłowości w działalności organów spółdzielni; 5) udzielanie organizacyjnej i instruktażowej pomocy w usuwaniu stwierdzonych nieprawidłowości oraz w usprawnieniu działalności spółdzielni.

29 Łączenie i Podział SpółdzielniSpółdzielnia może w każdym czasie połączyć się z inną spółdzielnią na podstawie uchwał walnych zgromadzeń łączących się spółdzielni, powziętych większością 2/3 głosów. Uchwały o połączeniu powinny zawierać: 1) oznaczenie spółdzielni przejmującej; 2) przyjęcie statutu stanowiącego podstawę dalszej jej działalności; statut nie może uszczuplać nabytych praw majątkowych członków; 3) datę połączenia. Wskutek połączenia majątek spółdzielni przejętej przechodzi na spółdzielnię przejmującą, a wierzyciele i dłużnicy pierwszej stają się wierzycielami i dłużnikami drugiej Spółdzielnia może podzielić się na podstawie uchwały walnego zgromadzenia podjętej zwykłą większością głosów w ten sposób, że z jej wydzielonej części zostaje utworzona nowa spółdzielnia. Uchwała o podziale spółdzielni powinna zawierać: 1) oznaczenie dotychczasowej spółdzielni i powstającej w wyniku podziału; 2) listę członków lub określenie grup członków przechodzących do powstającej spółdzielni; 3) zatwierdzenie sprawozdania finansowego spółdzielni i planu podziału składników majątkowych oraz praw i zobowiązań; 4) datę podziału spółdzielni.

30 Likwidacja SpółdzielniSpółdzielnia przechodzi w stan likwidacji: 1) z upływem okresu, na który, w myśl statutu, spółdzielnię utworzono; 2) wskutek zmniejszenia się liczby członków poniżej wskazanej w statucie lub w ustawie, jeżeli spółdzielnia w terminie jednego roku nie zwiększy liczby członków do wymaganej wielkości; 3) wskutek zgodnych uchwał walnych zgromadzeń zapadłych większością 3/4 głosów na dwóch kolejno po sobie następujących walnych zgromadzeniach, w odstępie co najmniej dwóch tygodni. Związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, może podjąć uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan likwidacji, jeżeli: 1) działalność spółdzielni wykazuje rażące i uporczywe naruszenia prawa lub postanowień statutu; 2) spółdzielnia została zarejestrowana z naruszeniem prawa; 3) spółdzielnia co najmniej od roku nie prowadzi działalności gospodarczej. Jeżeli spółdzielnia nie rozpoczęła działalności gospodarczej w ciągu roku od dnia jej zarejestrowania i nie posiada majątku, może ulec wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego na wniosek związku rewizyjnego. Spółdzielnia postawiona w stan likwidacji na podstawie art. 113 § 1 pkt 3 może przed upływem roku od dnia podjęcia drugiej uchwały walnego zgromadzenia o likwidacji przywrócić swoją działalność na podstawie uchwały walnego zgromadzenia podjętej większością 3/4 głosów.

31 Upadłość Spółdzielni Ogłoszenie upadłości spółdzielni następuje w razie jej niewypłacalności. Jeżeli według sprawozdania finansowego spółdzielni ogólna wartość jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań, zarząd powinien niezwłocznie zwołać walne zgromadzenie, na którego porządku obrad zamieszcza sprawę dalszego istnienia spółdzielni. Pomimo niewypłacalności spółdzielni walne zgromadzenie może podjąć uchwałę o dalszym istnieniu spółdzielni, jeżeli wskaże środki umożliwiające wyjście jej ze stanu niewypłacalności. W razie podjęcia przez walne zgromadzenia uchwały o postawieniu spółdzielni w stan upadłości, zarząd spółdzielni obowiązany jest niezwłocznie zgłosić do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. Do postępowania upadłościowego w sprawach nieuregulowanych ustawą Prawo spółdzielcze stosuje się przepisy prawa upadłościowego.

32 Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy. Rolnicze Spółdzielni Produkcyjne art. 138 – 178 Spółdzielnie Kółek Rolniczych ( usług rolniczych) art. 180 Spółdzielnie Pracy art. 181 – 203 Przekształcenie spółdzielni pracy art. 203 e – 203x

33 Związki Spółdzielcze i Krajowa Rada SpółdzielczaSpółdzielnie mogą zakładać związki rewizyjne i przystępować do takich związków. Liczba założycieli związku rewizyjnego nie może być mniejsza niż dziesięć. Celem związku rewizyjnego jest zapewnienie zrzeszonym w nim spółdzielniom pomocy w ich działalności statutowej. Do zadań związku rewizyjnego należy: 1) przeprowadzanie lustracji zrzeszonych spółdzielni; 2) prowadzenie na rzecz zrzeszonych spółdzielni działalności instruktażowej, doradczej, kulturalno-oświatowej, szkoleniowej i wydawniczej; 3) reprezentowanie interesów zrzeszonych spółdzielni wobec organów administracji państwowej i organów samorządu terytorialnego; 4) reprezentowanie zrzeszonych spółdzielni za granicą; 5) inicjowanie i rozwijanie współpracy między spółdzielniami oraz współdziałanie z placówkami naukowo-badawczymi; 6) wykonywanie innych zadań przewidzianych w niniejszej ustawie oraz statucie.

34 Naczelnym organem samorządu spółdzielczego jest Krajowa Rada Spółdzielcza.Do zadań Rady należy: 1) reprezentowanie polskiego ruchu spółdzielczego w kraju i za granicą; 2) współdziałanie z naczelnymi organami państwowymi w sprawach dotyczących ruchu spółdzielczego; 3) inicjowanie i opiniowanie aktów prawnych dotyczących spółdzielczości i mających dla niej istotne znaczenie; 4) badanie i ocena form, warunków, kierunków oraz wyników działalności ruchu spółdzielczego i przedstawianie informacji i wniosków naczelnym organom państwowym; 5) organizowanie działalności naukowo-badawczej, szkoleniowej i informacyjnej, propagowanie działalności kulturalno-oświatowej członków, podejmowanie inicjatyw związanych z rozwojem ruchu spółdzielczego w Rzeczypospolitej Polskiej, w tym rozwoju spółdzielczości uczniowskiej, oraz kształtowanie sprzyjających warunków dla rozwoju ruchu spółdzielczego; 6) inicjowanie i rozwijanie współpracy międzyspółdzielczej i szerzenie idei spółdzielczego współdziałania; 7) organizowanie postępowania rozjemczego w sporach między organizacjami spółdzielczymi; 8) współdziałanie ze związkami rewizyjnymi w realizacji zadań wynikających z niniejszej ustawy; 9) wykonywanie innych zadań przewidzianych w niniejszej ustawie i innych ustawach oraz zleconych przez Kongres. Krajowa Rada Spółdzielcza wykonuje przewidziane w ustawie funkcje związku rewizyjnego w stosunku do spółdzielni niezrzeszonych w takim związku.

35 Przepisy karne Kto, będąc członkiem zarządu spółdzielni albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółdzielni pomimo powstania warunków uzasadniających upadłość spółdzielni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Kto, będąc członkiem organu spółdzielni albo likwidatorem wbrew przepisom ustawy: 1) nie poddaje spółdzielni lustracji, 2) nie udziela lub udziela niezgodnych ze stanem faktycznym wyjaśnień lustratorowi, nie dopuszcza go do pełnienia obowiązków lub nie przedkłada stosownych dokumentów, 3) nie udostępnia członkom spółdzielni protokołu lustracji, 4) nie zwołuje walnego zgromadzenia, zebrania przedstawicieli albo zebrań grup członkowskich poprzedzających zebranie przedstawicieli, 5) nie przygotowuje w terminie dokumentów dotyczących dokonania podziału w spółdzielni, o którym mowa w art. 108b, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Kto, będąc członkiem organu spółdzielni albo likwidatorem, ogłasza dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółdzielni, władzom państwowym, członkom spółdzielni lub lustratorowi, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

36 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ RAFAŁ PŁOSKI