1 Etyka biznesu Wykład (15 godzin) Kierunek: Zarządzanie i marketing Prowadzący: Krzysztof Michalski PhD PRz / WZ / ZH

2 Plan wykładu 1) Etyka biznesu, etyka gospodarcza, etyka w zarządzaniu – rozgraniczenia, uwagi metodologiczne 2) Etyka biznesu – wewnętrzna sprzeczność? Modele dominacyjne i modele interdependencyjne 3) Krótka historia problemu 4) Etyczna legitymizacja biznesu – ekonomiczna legitymizacja etyki 5) Płaszczyzny etyki biznesu: makro-, mezo- i mikro- 6) Podstawy zrównoważonego rozwoju – etyka gospodarcza w skali makro. 7) Główne problemy etyki przedsiębiorstwa 8) Etyka menedżerska – etyka biznesu w skali mikro 9) Problemy legitymizacyjne etyki biznesu 10) Problemy operacjonalizacyjne etyki biznesu 11) Problemy implementacyjne etyki biznesu

3 Etyka biznesu – wewnętrzna sprzeczność? Modele dominacyjne i modele interdependencyjne 1)Prymat etyki nad ekonomią (teza o instrumentalnym charakterze ekonomii, cele definiowane „od zewnątrz”). Jeżeli dwie opcje działania są etycznie równowartościowe, to wtedy o wyborze przesądzają względy ekonomiczne 2)Prymat ekonomii nad etyką (teza o determinizmie ekonomicznym). Jeżeli dwie opcje działania są ekonomicznie równowartościowe, to wtedy o wyborze przesądzają względy etyczne 3)Koncepcje interdependencyjne: poszukiwanie trzeciej płaszczyzny, gdzie oba normatywne obszary na zasadzie równoprawności się wzajemnie limitują – trudności metodologiczne

4 Krótka historia problemu -Etyka i ekonomika wg Arystotelesa -Inne starożytne doktryny etyczne (eudajmonizm, hedonizm, teoria cnót – aretologia, początki etyki chrześcijańskiej). W centrum: szczęście i rola państwa -Średniowieczne doktryny etyczne (teorie prawa naturalnego i chrześcijańska aretologia) -Teoria kontraktowa (T. Hobbes) -Gilotyna Hume`a i krytyka etyki -Początki utylitaryzmu -Kant i zwrot personalistyczny -Współczesne podejścia w etyce biznesu: uniwersalizm, konsekwencjalizm kontra deontologizm, formalizm i etyki wartości etc.

5 Etyczna legitymizacja biznesu – ekonomiczna legitymizacja etyki Wspólne cele etyki i ekonomii – kooperacja, synergie i wartości dodane „Dylemat więźniów” – strategie egoistyczne i wymagania wspólnego dobra „Tragedia wspólnot” czyli jak w warunkach nieograniczonej konkurencji załamują się systemy produkcyjne

6 Etyka biznesu w skali makro- Etyka, sprawiedliwość i systemy gospodarcze Wartości etyczne i cele makroekonomiczne: stabilizacja cykli ekonomicznych, zapobieganie kryzysom, optymalizacja (re- )dystrybucji, dobrobyt, zaspokojenie popytu, zaspokojenie potrzeb, bezpieczeństwo gospodarcze, zatrudnienie i minimalizacja bezrobocia, samowystarczalność, optymalizacja wykorzystania zasobów itp.) Społeczne kształtowanie warunków ramowych biznesu Etyka i zrównoważony rozwój. Klasyczna koncepcja ZR (Brundtland- Report 1992). Integracyjna koncepcja ZR (Federacja Helmholtza 2001) Idea sprawiedliwości międzypokoleniowej i trzy filary rozwoju: kapitał ekonomiczny, kapitał przyrodniczy i kapitał ludzki

7 Etyka biznesu w skali mezo- Etyka przedsiębiorstwa (EP) Subdyscyplina nauk o zarządzaniu Dwa modele: 1)Top-down: EP jako instrument marketingowy (funkcja alibi, polityka wizerunkowa itd.) 2)Bottom-up: EP jako instrument społecznego, konsumenckiego nadzoru nad przedsiębiorstwami (licence-to-operate) Punkt wyjścia: spektakularne wypadki i katastrofy przemysłowe oraz codzienne wpadki firm (niebezpieczne produkty, oszustwa) jako wynik zorganizowanej nieodpowiedzialności przedsiębiorstw W centrum uwagi: korporacje jako osoby moralne i problem odpowiedzialności kolektywnej i korporacyjnej

8 Etyka przedsiębiorstwa EP – cd. Podejścia w EP: 1)Tradycyjne: zaprogramowanie na zysk a CSR 2)Dyskursywne: konflikty roszczeń aktorów rynkowych i interesariuszy. EP to metodologia dyskursywnego rozwiązywania konfliktów 3)Marketingowe: EP jako narzędzie zyskiwania przewagi konkurencyjnej 4)Konsumerystyczne: EP jako etyczna ocena marek, przedsiębiorstw, produktów przez konsumentów / organizacje konsumenckie. Hasło: etyczna konsumpcja

9 Etyka przedsiębiorstwa (EP) – cd. Podejście tradycyjne: -założenie o wewnętrznym etycznym potencjale sterującym przedsiębiorstwa -Good corporate Citizenship -CSR i wkład przedsiębiorstwa w „dobre życie” społeczeństwa i w ład społeczny (również w odniesieniu do zrównoważoności)

10 Etyka przedsiębiorstwa (EP) – cd. Podejście dyskursywne: -nawiązuje do teorii komunikacyjnej Habermasa / Giddensa (racjonalność ma charakter komunikacyjny, konsens jest istotą prawdy) -procesy komunikacyjne w przedsiębiorstwie i z interesariuszami zorientowane na konsens -Włączanie pracowników i interesariuszy w procesy etycznego samookreślenia i dobrowolnego zobowiązania się firm -Metody dyskursywnego porozumienia: „okrągłe stoły”, „konferencje konsensualne”, „komórki planowania”, „warsztaty przyszłości” etc.

11 Etyka przedsiębiorstwa (EP) – cd. Podejście konsumerystyczne – (a)test etyczny Kryteria oceny etycznej: 1)Walory społeczne – czy produkcja przebiega na sprawiedliwych społecznie warunkach (uczciwy system wynagradzania i awansowania pracowników) i czy poszanowane są interesy pracowników i innych interesariuszy 2)Walory środowiskowe – jakie działania w zakresie poszanowania środowiska są podejmowane w sektorze zarządzania produkcją i zarządzania produktem (jakość zarządzania środowiskowego) 3)Polityka informacyjna i komunikacyjna – jakość informacji o produktach i produkcji (rzetelne oznakowanie) oraz jej dostępność dla zainteresowanej publiczności (konsumentów) oraz kultura komunikacji (sposób załatwiania reklamacji i zażaleń)

12 Etyka biznesu w skali mikro- Etyka zawodowa, gł. etyka menedżerska i etyka konsumencka W centrum akty decyzyjne jednostek Aspekt: decyzje jako element samorozwoju i samodoskonalenia człowieka Łączy elementy psychologii i nawiązuje do klasycznej problematyki etycznej: cnoty moralne, sumienie itd. Integralnym elementem są kodeksy etyczne i kultura zrzeszeń

13 Problemy legitymizacyjne etyki biznesu Etyka opisowa (socjologiczna), normatywna (filozoficzna), narracyjna i proceduralna (komunikacyjna, dyskursywna) – zalety i wady Etyka normatywna: 1) Podejścia systemowe (w starym stylu) 2) Podejścia uniwersalistyczne - Uogólnialność utylitarystyczna - Uogólnialność transcendentalna - Uogólnialność pragmatystyczna - Uogólnialność koherencyjna

14 Problemy operacjonalizacyjne EB Przegląd dominujących koncepcji Prezentacja koncepcji koherencyjnej (osobna prezentacja)

15 Problemy implementacyjne EB (osobna prezentacja)