1 Ewaluacja „ustalanie wartości i ceny czegoś; ocenianie, oszacowanie” Słownik Języka Polskiego PWN

2 EWALUACJA (ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ1) z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego) Należy przez to rozumieć proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez szkołę lub placówkę. Wyniki ewaluacji są wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji skierowanych na zapewnienie wysokiej jakości organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki oraz ich efektów w szkole lub placówce.

3 EWALUACJA ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 27 sierpnia 2015 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego EWALUACJA ZEWNĘTRZNA– należy przez to rozumieć ewaluację przeprowadzaną przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny; EWALUACJA WEWNĘTRZNA– należy przez to rozumieć ewaluację przeprowadzaną przez dyrektora szkoły lub placówki;

4 2) organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki;  Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi wymagania wobec szkół i placówek, dotyczące realizacji niezbędnych działań(…), pozwalające na badanie jakości ich pracy (…) DZIAŁANIA (UoSO ART. 21 A UST. 1 i 2)  Szkoły i placówki podejmują niezbędne działania w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, zapewnienia każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, podnoszenia jakości pracy szkoły lub placówki i jej rozwoju organizacyjnego. 2. Działania-dotyczą: 1) efektów w zakresie kształcenia, wychowania i opieki oraz realizacji celów i zadań statutowych; 2) organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki; 3) tworzenia warunków do rozwoju i aktywności uczniów; 4) współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym; 5) zarządzania szkołą lub placówką.

5 WYMAGANIA Wymagania wobec szkół i placówek określaROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek

6 Wymagania 1. Szkoła lub placówka realizuje koncepcję pracy ukierunkowaną na rozwój uczniów 2. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się 3.Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej 4.Uczniowie są aktywni 5.Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne 6.Szkoła lub placówka wspomaga rozwój uczniów z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji

7 7.Nauczyciele współpracują w planowaniu i realizowaniu procesów edukacyjnych 8.Promowana jest wartość edukacji 9.Rodzice są partnerami szkoły lub placówki 10.Wykorzystywane są zasoby szkoły lub placówki oraz środowiska lokalnego na rzecz wzajemnego rozwoju

8 11.Szkoła lub placówka organizuje procesy edukacyjne , uwzględnia wnioski z analizy wyniku sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz innych badań zewnętrznych i wewnętrznych 12.Zarządzanie szkołą lub placówką służy jej rozwojowi

9 EWALUACJA WEWNĘTRZNA 1. Dyrektor szkoły lub placówki we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego: przeprowadza ewaluację wewnętrzną i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki. 2. Ewaluację wewnętrzną przeprowadza się w odniesieniu do zagadnień uznanych w szkole lub placówce za istotne w jej działalności

10 1.EWALUACJA WEWNĘTRZNA ma przyczynić się do uruchomienia refleksji nad własną pracą i dostarczyć danych (a czasem impulsu) do poprawy jakości pracy. 2. Metody i techniki mogą być zapożyczone z badań, ale wyniki są podstawą dla wprowadzenia zmian i poprawy konkretnej sytuacji w szkole

11 ETAPY PROCESU EWALUACJIOkreślenie tematu ewaluacji – co będzie podlegało ewaluacji? Postawienie pytań kluczowych – pytań, na które szukamy odpowiedzi Sformułowanie kryteriów wartościowania i obowiązujących w organizacji standardów Ustalenie jakie zagadnienia należy przeanalizować w celu udzielenia odpowiedzi na pytania ewaluacyjne Zidentyfikowanie źródeł potrzebnych informacji – np. dobór próby przy badaniu ankietowym, gdzie znaleźć konieczne dokumenty itp. Wybranie metod pracy – badanie ankietowe, wywiady, obserwacja, analiza dokumentów… Opracowanie narzędzi – formularze ankiet, wytyczne do wywiadów… Przygotowanie harmonogramu ewaluacji oraz narzędzia monitoringu (sprawdzenie czy otrzymujemy potrzebne informacje)

12 METODOLOGIA EWALUACJIPODEJŚCIE ILOŚCIOWE -dane mają postać liczb, które można analizować metodami statystycznymi PODEJŚCIE JAKOŚCIOWE -dane maja postać tekstu, które wymagają zabiegów interpretacyjnych -zamiast metod statystycznych stosujemy analizę tekstów, ich porównywanie. -

13 METODY BADAWCZE Metody badawcze stosowane w konkretnym badaniu ewaluacyjnym dobierane są w zależności od celu ewaluacji, obszaru badań oraz postawionych pytań kluczowych biorąc pod uwagę dostępność informacji. Do podstawowych metod badawczych należą: BADANIA ANKIETOWE → Odpowiedzi na pytania. WYWIAD → Rodzaj uporządkowanej rozmowy. OBSERWACJA → Obserwowanie zastanej sytuacji. ANALIZA DOKUMENTACJI → Przegląd istniejących dokumentów i danych

14 1.Metoda świadomie stosowany sposób postępowania mający prowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu.Metoda badawcza może być ilościowa lub jakościowa 2. Techniką nazywamy: czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi zasadami. 3.Za pomocą narzędzi realizujemy wybraną technikę.

15 NARZĘDZIA BADAWCZE są konsekwencją wybranej metody-Kwestionariusz ankiety -Arkusz obserwacji -Arkusz wywiadu -Kwestionariusz analizy dokumentów

16

17 AUTOEWALUACJA 1.Proces zobiektywizowanego analizowania mocnych i słabych stron własnej pracy poprzez danego nauczyciela oraz badanie efektów tej pracy w celu podnoszenia jej jakości . 2.Celem zdystansowania się od osobistych interesów i przekonań nauczyciel powinien zastosować narzędzia poprawne metodologicznie- testy, ankiety dla uczniów i rodziców.

18 3.Samoocena dokonujemy, aby wyeliminować z własnej dydaktyki nieefektywne metody nauczania, ciągle doskonalić proces kształcenia, podejmować skuteczne działania zapobiegające niepowodzeniom uczniów. 4.Nauczyciel powinien określić, z jakich źródeł może zdobyć informacje o swojej pracy i w jaki sposób je pozyska. 5.Rozmowa pohospitacyjna z dyrektorem szkoły może być impulsem do dokonania autoewaluacji.

19 6. Dobrze jest odpowiedzieć sobie na pytania: -co będę doskonalił6.Dobrze jest odpowiedzieć sobie na pytania: -co będę doskonalił? -jak to zrobię? -kiedy zamierzam to dokonać? 7.Dobrym sposobem zdobywania informacji może też być ankieta skierowana do uczniów. 8.Ciekawą formą może być również propozycja pytań od uczniów, na jakie nauczyciel dokonujący samooceny powinien sobie odpowiedzieć. Pytania te będą zarazem zawierały oczekiwania uczniów wobec nauczyciela.

20 9. Właściwa samoocena służy nauczycielowi i jego uczniom. Np9. Właściwa samoocena służy nauczycielowi i jego uczniom. Np.: moje kompetencje dydaktyczne (umiejętności przygotowania się do zajęć i prowadzenie lekcji) ocen w skali 1-10 Umiejętność logicznego konstruowania lekcji……………………………………… Umiejętność formułowania i operacjonalizacja celów dydaktycznych…………………….. Umiejętność doboru i różnicowania metod i technik dydaktycznych…………………………………… Umiejętność w zakresie kontroli i oceny wyników nauczania………………… Stosowanie pomocy dydaktycznych i środków audiowizualnych Umiejętność atrakcyjnego prowadzenia lekcji………………………………

21 NARZĘDZIE SAMOOCENY 1.Arkusz służący do autodiagnozy mogą przygotować zespoły nauczycieli, pytania muszą również odnosić się do zbadanych wcześniej oczekiwań i potrzeb uczniów, rodziców, a także do programu szkoły.

22 EWALUACJA JEDNOSTEK LEKCYJNYCH1Celem ewaluacji lekcji może być stwierdzenie, czy zajęcia stworzyły możliwości postępu w rozwoju wiedzy i umiejętności ucznia, które metody pracy dały oczekiwane rezultaty, a które należy zmienić, czy zajęcia pozwoliły na osiągnięcie zakładanych celów, jaki był nastrój i samopoczucie uczniów w czasie zajęć

23 2. Ewaluację zajęć można prowadzić przez indywidualne lub grupowe rozmowy z uczniami, za pomocą kart ewaluacyjnych lub w inny wybrany przez nauczyciela sposób. 3. Ewaluację przez rozmowy można przeprowadzić, organizując rundkę pytań, np. dokończ zdanie: Na lekcji najtrudniejsze było Najbardziej podobało mi się Uważam, że lekcja była………………………….

24 4.Pewniejszą i bardziej wiarygodną formą są opracowane karty ewaluacji. Rozdane do wypełnienia uczniom pod koniec zajęć, mogą one być dla nauczyciela bogatym materiałem informacyjnym o własnej pracy i podstawą do planowania kolejnych jednostek lekcyjnych. Karty powinny być krótkie, łatwe do wypełniania, zrozumiałe i jednoznaczne.

25 Korzyści ze stosowania i analizowania kart ewaluacyjnych od uczniów: -szybkie zebranie informacji od wielu uczniów -możliwość uzyskania tej informacji bez potrzeby natarczywego pytania wprost -wyniki kart mogą być bardzo szybko wykorzystane do korekty realizacji programu lub niezbędnego powtórzenia -zdobyta informacja nie jest „zafałszowana” stresem, często występująca podczas odpowiedzi -wyniki skłaniają do autorefleksji nad metodyczną stroną lekcji i pobudzają do samokształcenia lub podjęcia doskonalenia zawodowego -można także uzyskać potwierdzenie swoich walorów osobistych /zawodowych

26 PRZYKŁADY KART EWALUACJIKarta ewaluacji I Podkreśl zajęcia, które odpowiadały ci najbardziej: zabawa -ćwiczenia na stacji pierwszej -ćwiczenia na stacji drugiej -ćwiczenia na stacji trzeciej -ćwiczenia na stacji czwartej -zabawa

27 Karta ewaluacji II -najbardziej podobało ci się ćwiczenie -najtrudniejszym dla ciebie ćwiczenie było -z jaką miną kończysz dzisiejsze zajęcia

28 Karta ewaluacji III Na dzisiejszych zajęciach po raz pierwszy: usłyszałem/am zobaczyłem/am Sam zrobiłem/am

29 Karta ewaluacji V Jaki był twój nastrój podczas dzisiejszych zajęćKarta ewaluacji V Jaki był twój nastrój podczas dzisiejszych zajęć? Podkreśl odpowiedni symbol

30 Karta ewaluacji V Jaki był twój nastrój podczas dzisiejszych zajęć? Podkreśl odpowiedni symbol

31 Karta ewaluacji zadowolenie i forma zajęć -Jestem zadowolony, lubię tego typu lekcje. -Jestem częściowo zadowolony, czasami mogą być tego typu lekcje. -Jestem zły, forma lekcji wcale mi nie odpowiada.

32 Karta ewaluacji wiedza i umiejętności -nie potrafię dobrze wykonać przewrotu w przód z przysiadu -wykonuję przewrót poprawnie, z małymi bł ędami -muszę jeszcze popracować nad prawidłowym wykonaniem przewrotu w przód -bardzo dobrze wykonuję przewrót w przód z przysiadu

33 ANKIETY DLA UCZNIÓW -PRZYKŁADYKlasa Data Proszę o uwagi dotyczące tematyki i sposobu prowadzenia przeze mnie lekcji. Twoja opinia pozwoli mi lepiej konstruować przebieg lekcji, co powinno sprzyjać Twoim korzyściom w przyszłości. Przy każdym punkcie zakreśl wybraną odpowiedź lub wpisz własną. Lekcja była: nudna średnio interesująca interesująca bardzo interesująca Z tej lekcji najbardziej podobało mi się nie wzbudziło mojego zainteresowania można wyeliminować W nauczycielu prowadzącym lekcję najbardziej podoba mi się najmniej podoba mi się Na moją chęć uczenia się na lekcji wpływa dodatnio luźna / poważna atmosfera traktowanie mnie poważnie / niepoważnie zachęcanie mnie do słuchania / zachęcanie mnie do działania inne czynniki (wymień jakie) Nie chce mi się uczyć na lekcji, bo Po lekcji czuję się: raczej zmęczony – raczej ożywiony – zainteresowany Ta lekcja dała mi dużo nowej wiedzy (jakiej?) Ta lekcja pozwoliła mi przyswoić sobie następujące umiejętności: Dziękuję za wypełnienie ankiety

34 Anonimowa ankieta dla ucznia po lekcji powtórzeniowejDrogi uczniu / Uczennico! Proszę Cię o szczere uwagi dotyczące prowadzonej przeze mnie lekcji. Twoja opinia zostanie wzięta pod uwagę podczas moich dalszych czynności przygotowujących Cię do testu sprawdzającego Twoją wiedzę i umiejętności. Przy każdym punkcie zaznacz odpowiedź lub podaj swoją własną. W jakim stopniu czujesz się przygotowany do sprawdzianu? W niewielkim stopniu raczej tak tak zdecydowanie tak Podaj niezrozumiałe dla ciebie treści: Jak określasz stopień opanowania przez siebie wiadomości i umiejętności? w stopniu ndst dopuszczającym dst db bdb cel Czego brakowało ci na lekcji powtórzeniowej? Które pomoce, używane przez nauczyciela na lekcji, pomogły ci w sprawnym pogłębieniu wiedzy i umiejętności? Czy stosowane metody na lekcji zmobilizowały cię do aktywności na lekcji? Nie raczej nie raczej tak tak bardzo Jaką formę sprawdzianu uważasz za najodpowiedniejszą? Dziękuję za wypełnienie ankiety

35 Ankieta – Poznajmy się! Drogi Uczniu / Uczennico, uzupełniając Wizytówki i Autografy lepiej poznasz swoich kolegów. Zapraszam do wymiany informacji. WIZYTÓWKA Nazywam się Moje hobby to Moją najmocniejszą stroną jest: Moją najsłabszą stroną jest: Moja ulubiona książka to: Mój ulubiony kolor to: W wolnym czasie najbardziej lubię: Moje ulubione zwierzę to: Moim największym marzeniem jest: Chciałbym/chciałabym być:

36 Ankieta – Poznajmy się! c.d.AUTOGRAFY Poszukaj kogoś, kto: Lubi lody czekoladowe Boi się chodzić po lesie nocą Pisze wiersze Ma dziewczynę / chłopaka Umie grać na gitarze Kolekcjonuje znaczki pocztowe Umie jeździć konno Ma rodzeństwo Umie fotografować

37 Ankieta – Jak uzyskać dobre wyniki w nauce? Wypełnij ankietę samodzielnie, podkreślając właściwą dla siebie odpowiedź lub odpowiedzi. Kiedy odrabiasz lekcje? po przyjściu ze szkoły częściowo po obiedzie, a częściowo wieczorem zawsze wieczorem Pokój, w którym odrabiasz lekcje, jest: dobrze oświetlony przewietrzony przed przystąpieniem do uczenia się zbyt mały dzielę go z rodzeństwem W jaki sposób odrabiasz lekcje? najpierw pisemne i ustne z danego dnia, a potem lekcje, które są w planie na jutro uczę się tylko tych przedmiotów, które są w planie na jutro najpierw odrabiam prace pisemne, potem ustne uczę się odrabiając prace pisemne i ustne jednego przedmiotu, a potem podobnie uczę się następnego Ile czasu poświęcasz na naukę w ciągu dnia? a. 1 – 2,5 godzin b. 2,5 – c. powyżej 4 godzin Uważasz, że czas poświęcony na naukę daje ci pełne zadowolenie z ocen, które uzyskujesz nie daje Ci zadowolenia, bo uzyskujesz zbyt słabe oceny oceny mogłyby być lepsze, ale masz satysfakcję z poznanych wiadomości, bo rozwijają Twoje zainteresowania Podczas odrabiania lekcji w domu uczysz się w pełnej ciszy może grać radio może grać radio i telewizor nie przeszkadzają Ci też rozmowy domowników Podczas lekcji w szkole umiesz skoncentrować się na omawianych przez nauczyciela treściach chętnie bierzesz udział w dyskusji prosisz nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienia, jeśli czegoś nie rozumiesz nie potrafisz skupić swojej uwagi dłużej niż 5 minut Czy masz określone zainteresowania, pasje, hobby? uprawiam sport: podać nazwę dyscypliny majsterkuję, haftuję, maluję czytam dużo książek obserwuję przyrodę, robię zdjęcia ptakom, zwierzętom moją pasją jest Określ atmosferę i warunki Twojego domu są bardo dobre mam własny pokój do nauki mam własną biblioteczkę z książkami moi rodzice czytają dużo książek rodzice kupują gazety i czasopisma rodzice szanują się, dbają o dzieci i dom

38 Ankieta – Szkoła mojego dziecka (ankieta skierowana do rodziców) Szanowni Państwo, Chcielibyśmy poznać opinię Państwa o szkole, w której uczy się Wasza córka lub syn. Ankieta jest anonimowa. Jesteśmy przekonani, że zebrane wyniki przyczynią się do poprawy jakości pracy Waszej szkoły. Czy jest Pan(i) zadowolony(a) ze szkoły, do której uczęszcza dziecko? Proszę wstawić znak X w wybranym punkcie skali Nie jestem zadowolony(a) Jestem zadowolony(a) Czy Pana(i) dziecko chętnie chodzi do szkoły? Proszę wybrać i zakreślić znakiem X tylko jedną odpowiedź bardzo chętnie raczej chętnie raczej niechętnie zdecydowanie niechętnie trudno mi powiedzieć Czy zna Pan(i) zasady wewnątrzszkolnego systemu oceniania? tak nie częściowo Czy uważa Pan(i), że dziecko jest sprawiedliwie oceniane? tylko z niektórych przedmiotów Jak ocenia Pan(i) sposób przekazywania informacji o postępach dziecka? informacja o postępach mojego dziecka jest rzetelna i wyczerpująca najczęściej dowiaduję się jedynie o niedociągnięciach w nauce mojego dziecka jestem informowany jedynie o ocenach dziecka praktycznie nie jestem informowany(a) o postępach mojego dziecka Czy zna Pan(i) program wychowawczy szkoły? tak, uczestniczyłem(am) w jego tworzeniu tak, miałem(am) okazję zapoznać się z nim Nie, nie miałem(am) okazji się z nim zapoznać Nie, bo moim zdaniem szkoła nie ma takiego programu Nie interesuję się tym Jak ocenia Pan(i) ilość lekcji zadawanych dziecku do domu? jest ich za dużo jest ich zbyt mało jest ich tyle ile trzeba Czy Pana(i) dziecko korzysta z czyjejś pomocy podczas odrabiania lekcji? tak, zawsze czasami z reguły radzi sobie samo uważam, że przy odrabianiu lekcji potrzebna jest mu pomoc, ale nie ma się do kogo zwrócić Czy Pana(i) dziecko korzysta z korepetycji? nie, bo nie ma takiej potrzeby nie, bo nie ma takich możliwości Jak Pan(i) ocenia swoje kontakty z wychowawcą klasy? Mam złe kontakty z wychowawcą Mam bardzo dobre kontakty z wychowawcą Jak Pan(i) ocenia swoje kontakty z nauczycielami? Mam złe kontakty Mam bardzo dobre kontakty W jaki sposób Pana(i) dziecko dociera do szkoły? pieszo dowozimy je we własnym zakresie dojeżdża autobusem szkolnym korzysta ze środków komunikacji publicznej Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z organizacji dowozu i bezpieczeństwa dziecka w drodze do szkoły? Jestem bardzo zadowolony

39 Anonimowa ankieta dla ucznia po nowej lekcjiDrogi Uczniu / Uczennico! Proszę Cię o szczere uwagi dotyczące prowadzonej przeze mnie lekcji. Twoja opinia pozwoli mi na udoskonalenie mojego warsztatu pracy, co w przyszłości przyniesie korzyści także i Tobie. Przy każdym punkcie wpisz własną odpowiedź. Co zabieram ze sobą z lekcji? Co mi się nie przyda? Czego nie zrozumiałem/am? Czego mi na tej lekcji zabrakło? Dziękuję!

40 Jak jesteś oceniany? ANKIETA Proszę, zastanów się nad tym jak jesteś oceniany na lekcjach matematyki. Przeczytaj uważnie pytania, zaznacz znakiem X wybraną przez Ciebie odpowiedź. Nie podpisuj się! Lp. Pytania Tak Raczej tak Nie wiem Raczej nie Nie 1 Czy atmosfera na lekcjach jest życzliwa 2 Czy możesz powiedzieć nauczycielowi, że nie zrozumiałeś pytania 3 Czy czujesz się doceniany 4 Czy według Ciebie ocenia sprawiedliwie 5 Czy jednakowo długo czeka na odpowiedź każdego ucznia 6 Czy pytania, polecenia są dla Ciebie zrozumiałe 7 Czy znasz punktację obowiązującą na pracach klasowych 8 Czy uzasadnia ocenę którą otrzymałeś 9 Czy możesz poprawić ocenę negatywną 10 Czy systematycznie jesteś oceniany

41 ANKIETA EWALUACYJNA- ocenianie kształtujące1. Które z elementów oceniania kształtującego cenisz sobie najbardziej? Postaraj się uzasadnić swój wybór. a) podawanie celów lekcji, Dlaczego? b) powiązanie z wcześniejszą wiedzą (przypomnienie, co już wiemy na ten temat albo o czym mówiliśmy na poprzednich lekcjach), Dlaczego? c) podawanie nacobezu/kryteriów ceniania, Dlaczego? d) ocenę koleżeńską, Dlaczego? e) samoocenę, Dlaczego? f) informację zwrotną z konkretnym wyjaśnieniem, co uczeń ma zrobić, żeby się nauczyć,

42 Dlaczego. g) pytania kluczowe, Dlaczego. h) podsumowanie zajęć, npDlaczego? g) pytania kluczowe, Dlaczego? h) podsumowanie zajęć, np. zdania podsumowujące, światła Dlaczego? Z którego z elementów oceniania kształtującego chciałbyś zrezygnować i dlaczego? a) podawanie celów lekcji, Dlaczego? b) powiązanie z wcześniejszą wiedzą (przypomnienie, co już wiemy na ten temat albo o czym mówiliśmy na poprzednich lekcjach), Dlaczego? c) nacobezu/kryteria sukcesu Dlaczego? d) ocena koleżeńska, Dlaczego? e) samoocena, Dlaczego? f) informacja zwrotną z konkretnym wyjaśnieniem, co uczeń ma zrobić, żeby się nauczyć, Dlaczego? g) pytania kluczowe, Dlaczego? h) zdania podsumowujące, Dlaczego? Czy atmosfera panująca na naszych lekcjach sprzyja uczeniu się? a) zawsze, b) często

43 c) czasami tak, czasami nie, d) nie, Jak sądzisz, dlaczego tak jestc) czasami tak, czasami nie, d) nie, Jak sądzisz, dlaczego tak jest? Z czego to wynika? Jakie zmiany zaproponował(a)byś, jeśli chodzi o sposób prowadzenia lekcji? Co byś dodał(a), co wyrzucił(a)? Który sposób oceniania wybrałbyś dla siebie: a) w ciągu roku szkolnego tylko informacja zwrotna, a na koniec duży test na ocenę, b) z reguły informacja zwrotna, ale czasami sprawdzian lub inna paca zawierająca także ocenę, c) informacja zwrotna zawsze połączona z oceną, d) tylko ocena, e) inny sposób, jaki? Może pamiętasz, która nasza lekcja podobała Ci się najbardziej? Napisz, czego dotyczyła i dlaczego Ci się spodobała A która lekcja, Twoim zdaniem, była okropna i dlaczego?

44 8. Jeśli masz inne uwagi, refleksje na temat naszych lekcji, wpisz je tu: Jak myślisz, czy dzięki takiemu sposobowi prowadzenia zajęć masz szansę nauczyć się więcej niż pracując tradycyjnym sposobem? a) tak, ten sposób jest dla mnie skuteczniejszy, b) nie widzę różnicy między ocenianiem tradycyjnym a kształtującym, c) nie, ocenianie kształtujące nie ma wpływu na to, czy nauczę się więcej, czy mniej, d) nie wiem, nie umiem zdecydować

45

46

47

48 Obserwacja wspierająca-poszczególni członkowie zespołu kierowniczego szkoły składają wizyty nauczycielom uczącym tego samego przedmiotu, aby mieć skalę porównawczą i móc lepiej z nimi współpracować na rzecz poprawy jakości lekcji

49 Obserwacja koleżeńska-nauczyciele o takiej samej pozycji zawodowej tworzą pary, wzajemnie obserwują swoje lekcje i przekazują partnerowi uwagi dotyczące uczenia się, nauczania, reakcji na trudności w uczeniu się i innych spraw, jakie dzieją się w klasie. Koleżeński charakter obserwacji ma tę zaletę, że toczą się one w atmosferze zaufania i swego rodzaju współzawodnictwa.

50 Buźki-rysujemy na tablicy trzy buźki –zadowoloną, obojętną i smutnąBuźki-rysujemy na tablicy trzy buźki –zadowoloną, obojętną i smutną. Uczniowie(uczestnicy) stawiają swój znaczek przy buzi odpowiadającej stopniowi swojego zadowolenia z zajęć Kciuki- zadajemy pytania i uczniowie pokazują znaki kciukiem- góra, dół, bok.

51 Termometr -prostą metodą na „zmierzenie temperatury” w grupie jest „Termometr”. Można narysować go na planszy i poprosić każdego uczestnika o zaznaczenie swoich inicjałów na skali tak, by najlepiej ilustrowały jego/jej odczucia

52 Arkusz ewaluacji programów nauczania i podręczników1 Arkusz ewaluacji programów nauczania i podręczników I. Kryteria wyboru programu nauczania1 Wybierając określony program nauczania trzeba zwrócić koniecznie uwagę na opracowany do tego programu podręcznik i ocenić również przydatność programu wraz z podręcznikiem, tzn. ocenić podręcznik i sprawdzić zgodność ocen za podręcznik i program. Dopiero ta ocena ma być wyznacznikiem odrzucenia bądź wyboru określonego programu i podręcznika. Dokonujemy tego na protokole stanowiącym załącznik do kryteriów wyboru programu i pod- ręczników do nauczania. Na każde z n/w pytań nauczyciel odpowiada w skali 1-5, gdzie: 5- bardzo dobry, 4- dobry, 3- dobry z konieczności, 2- szkoda czasu, 1- strata papieru na wydruki Następnie sumuje oceny i wylicza średnią za wszystkie kryteria. Nazwa kryterium L.p. Zakres oceny (oczekiwania) Ocena Program nauczania ogólnego szkoły podstawowej i gim- nazjum zawiera: 1. szczegółowe cele kształcenia i wychowania, 2. treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w pod- stawie programowej kształcenia ogólnego 3. sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany 4. opis założonych osiągnięć ucznia, a w przypadku programu nauczania ogólnego uwzględniającego do- tychczasową podstawę programową kształcenia ogól- nego - opis założonych osiągnięć ucznia z uwzględ- nieniem standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, okre- ślonych w przepisach w sprawie standardów wyma- gań będących podstawą przeprowadzania sprawdzia- nów i egzaminów 5. propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia Program wychowa- nia przedszkolnego, oddziału przedszkol- nego, nauczania ogólnego szkoły podstawowej i gim- 6. zgodny z koncepcją pracy szkoły 7. zgodny z Podstawą programową 8. zgodny ze stanem wiedzy zakresu danego przedmio- tu, poprawny merytorycznie 9. poprawny z punktu widzenia dydaktycznego 10. przydatny pod względem dydaktycznym

53 2 nazjum jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym, w tym: 11. eksponuje walory wychowawcze 12. napisany poprawnym językiem 13. dotyczy co najmniej jednego etapu edukacyjnego Konstrukcja programu 14. klarowne cele operacyjne, zgodne z zakładanymi osiągnięciami 15. logiczny układ treści 16. wyraźna koncepcja autorska 17. pełna struktura (wszystkie elementy programu) 18. uwzględniono zasadę stopniowania trudności 19. budowa programu umożliwiająca jego dopasowanie do programu szkoły (także do jej specyfiki) poprzez nauczycielskie modyfikacje Zadania szkoły (w tym nauczycieli) 20. zgodny z celami (zadaniami) szkoły 21. wpisuje się w program wychowawczy szkoły 22. zawiera elementy ścieżek edukacyjnych (cele, treści, osiągnięcia uczniów) 23. realny z punktu widzenia zasobów szkolnych (biblioteka, środki dydaktyczne, infrastruktura itp…) 24. skorelowany z celami, treściami kształcenia w ramach innych przedmiotów. 3. Oczekiwania nauczycieli 25. zgodny z koncepcją pracy nauczyciela 26. umożliwia racjonalne planowanie pracy 27. zawiera cele możliwe do zrealizowania w danym zespole uczniowskim 28. jest elastyczny, dający możliwość dostosowania do poziomu intelektualnego uczniów 29. zapewnia możliwość pracy z uczniami zarówno słabszymi, jak i zdolnymi 30. wspiera predyspozycje zawodowe nauczyciela 31. materiał nauczania związany jest z sytuacjami życiowymi 32. umożliwia zastosowanie różnych form i metod pracy, w tym głównie aktywizujących 33. łączy elementy kształcenia przedmiotowego z elementami (celami) wychowawczymi 34. wskazuje rozwiązania wariantowe 35. posiada komplementarną obudowę (w tym pakiet metodyczny) 36. planowane osiągnięcia uczniów są możliwe do uzyskania 37. proponuje różne sposoby oceniania rozwoju ucznia w odniesieniu do jego wiedzy, umiejętności, postaw 38. prezentuje różne narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów 39. pozostawia margines swobody działania Potrzeby uczniów 40. w programie widoczny nacisk na podmiotowość ucznia 41. gwarantuje rozwój zainteresowań, niezbędnych umiejętności i twórczych postaw 42. nie przeładowany i nie preferuje wiedzy

54 Potrzeby (specyfika) lokalnego środowi- ska3 43. kładzie nacisk na kształcenie umiejętności przydat- nych w życiu 44. prezentuje świat holistycznie 45. uwzględnia odniesienie wiedzy i umiejętności do rea- liów otaczającego świata 46. przedstawia problematykę w różnych perspektywach przestrzennych i czasowych 47. umożliwia samokontrole i samoocenę 48. odpowiednio wartościuje rzeczy i zjawiska Potrzeby (specyfika) lokalnego środowi- ska 49. uwzględnia różnorodność i specyfikę lokalnego śro- dowiska przyrodniczego, społecznego i kulturowego 50. jest dostosowany do różnych warunków społeczeń- stwa lokalnego 51. wykorzystuje możliwości (zasoby) szeroko pojętego środowiska lokalnego Inne ważne kryteria 52. widoczna jest w nim specyfika ujęcia problematyki danego przedmiotu nauczania 53. problemy rozpatrywane w różnych skalach prze- strzennych i czasowych, 54. uwzględnia zajęcia terenowe 55. łączy edukację przedmiotową z edukacja prozdrowot- ną, ekologiczną, regionalną, obywatelską, europejską i In. Średnia ocen ze wszystkich kryteriów

55 II. Kryteria wyboru podręcznika4 II. Kryteria wyboru podręcznika Na każde z w/w pytań nauczyciel odpowiada w skali 1-5, gdzie: 5- bardzo dobry, 4- dobry, 3- dobry z konieczności, 2- szkoda czasu, 1- strata papieru na wydruki Następnie sumuje oceny i wylicza średnią z każdej grupy kryteriów. Nazwa kryte- rium L.p. Zakres oceny (oczekiwania) Ocena Czy podręcz- nik realizuje podstawowe funkcje pod- ręcznika: Funkcja in- formacyjna (obszar wiedzy) 1. zaprezentowanie uczniowi wiadomości w zakresie przewidzianym przez pro- gram w odniesieniu do informacji słow- nych i ikonograficznych Funkcja moty- wacyjna (wspierająca rozwój ucznia i pobudzającą do pracy nauczy- ciela) 2. zachęcająca do zdobywania wiedzy i umiejętności, np. odkrywania zjawisk, procesów, prawidłowości i dostrzegania między nimi zależności Funkcja ćwi- czeniowa - po- lecenia, in- strukcje (do- skonaląca, kształcąca sprawności - obszar umiejęt- ności) 3. dobre podręczniki zachodnie mają roz- budowany blok ćwiczeniowy, dają szan- sę wykonania zadań uczniom o różnym poziomie intelektualnym. Zadania te są zhierarchizowane, np. wg taksonomii Blooma - dla słabszych, mocniejszych i „alpinistów” 4. każdy dobry podręcznik w bloku ćwi- czeniowym rozwija w sposób zaplano- wany cztery podstawowe umiejętności - mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie (należy jednak zapytać, jaka jest ich hie- rarchia) Funkcja trans- formacyjna - przekładająca treści przedmio- towe na działa- nia (obszar umiejętności). 5. czy podręcznik pokonuje bierność ucznia? Czy wspiera nauczyciela w tych zabiegach, tzn. aranżuje działania w kla- sie? 6. czy podręcznik oprócz kształcenia tych czterech umiejętności angażuje, zaprasza ucznia do działania i aktywności? Czy uczy procedur działania? 7. czy umiejętności i wiedza dadzą się za- stosować w codziennym życiu? Kto np. pisze cyrograf albo kto pisze manifesty? Po co? Funkcja kon- trolna (korygu- jąca, korektyw- na - obszar 8. czy uczeń chory może pracować sam, czy nie obejdzie się bez nauczyciela?

56 5 umiejętności) - tzw. wzmocnie- nie pozytywne - poprzez pytania i powtórzenia, utrwalenia, na- wiązania, odnie- sienia i syntezy Funkcja samo- kształceniowa (obszar umiejęt- ności) - związa- na z treściami uzupełniający- mi, wypełniają- cymi, rozszerza- jącymi - zachęta dla uczniów poprzez cieka- wostki, różno- rodność mate- riałów (np. po- pularnonauko- wych), pokazy- wanie nowocze- snych źródeł informacji. 9. czy w podręczniku jest zawarta wiedza? Jak jest podana? Jaka to wiedza? 10. czy kształtuje umiejętności? Jak są kształtowane? Jakie to umiejętności? 11. czy jest poruszona problematyka zwią- zana z postawami? Jak podręcznik mó- wi o postawach? Jakie postawy są repre- zentowane? 12. co akcentuje podręcznik? Co jest priory- tetowe? 13. w jaki sposób połączono te trzy powyż- sze elementy? Podręcznik musi mieć odniesie- nia do "Podstawy programo- wej" 14. czy widoczne są w tym podręczniku za- dania szkoły, cele szkoły, cele przedmio- tu i specyficzne zadania przedmiotu? 15. czy są w niego wpisane zadania wycho- wawcze? Czy wychowanie odbywa się jedynie przez sztukę (tematyka dzieł literackich, "czysty" kontakt z arcydzie- łami)? 16. czy wszystkie zapisane w programie cele są zawarte w podręczniku, czy tylko nie- które, wybrane? Czy nie dominują w nim, mimo deklaracji programu, cele przedmiotowe? Pytania merytoryczne 17. czy uczeń i jego potrzeby to główne war- tości dla twórców podręcznika? Jaki typ tekstów podręcznik wykorzystuje, do kogo są one adresowane i jaka jest za- kładana wiedza odbiorcy? 18. czy wyraźne jest podmiotowe podejście do ucznia? W jaki sposób się to uwi- dacznia (typ poleceń), do kogo i w jaki sposób zwracają się autorzy? Czy styl i forma podręcznika są życzliwe i przy- jazne?

57 6 19. czy autorzy zachowali prawdę o świecie?Czy podręcznik nie jest zbyt "ponury" lub "przesłodzony", czyli naiwny? Czy napisany jest językiem komunikatywnym dla ucznia w danym wieku? 20. czy podręcznik powstał w odniesieniu do konkretnego programu nauczania, czy do wszystkich, co się niestety zdarza? 21. czy zakres treści jest odpowiedni dla tego programu? 22. czy podręcznik w należyty sposób kształtuje umiejętności przedmiotowe? 23. czy podręcznik należycie respektuje umiejętności kluczowe, takie jak praca w grupie, twórcze rozwiązywanie problemów, uczenie się, skuteczne komuniko- wanie się, wykorzystanie środków tech- nicznych, np. technologii informacyjnej (z zadań ogólnych szkoły)? 24. czy podręcznik proponuje zadania rozbudzające aktywność poznawczą ucznia, czyli tworzenie, poszukiwanie, przeprowadzanie badań, doświadczeń, stawianie pytań, wartościowanie zjawisk, ocenia- nie? Czy uczy dokonywania wyboru? 25. czy uczy technik oraz strategii uczenia się? Czy wyposaża w narzędzia do uczenia się? 26. czy motywuje do uczenia się? W jaki sposób (np. czy proponuje moralizator- stwo typu "należy się uczyć", czy po prostu uczy tychże technik pracy)? 27. czy daje gotowe odpowiedzi, czy zaprasza do dialogu? 28. czy zawiera pytania otwarte czy zamknięte, zaczynające się od słowa "czy"? Czy nie manipuluje się potencjal- ną odpowiedzią, jak np. w pytaniach typu: "Dlaczego Adam Mickiewicz wielkim poetą był?" 29. czy pozwala na pracę zróżnicowaną (wielowariantową) co do sposobów dochodzenia do rozwiązań i co do form pracy (praca grupowa, zindywidualizowana)? 30. czy pozwala na pracę metodami aktywi- zującymi? 31. czy pozwala na stosowanie indywidualnych technik pracy, tzn. czy uczy uni- wersalnych procedur rozwiązywania problemów?

58 7 32. czy podręcznik narzuca wizję świata, czypomaga ją poznać i tworzyć? 33. jaka to "wizja świata" - uproszczona, naiwna, skomplikowana, katastroficzna, artystowska, wyobcowana, z punktu wi- dzenia dorosłych czy ucznia? 34. czy autorzy świadomi są programu ukry- tego, świadczącego o ich postawie filo- zoficznej, wartościach, typie dydaktyki, aspektach psychologicznych? 35. kim są autorzy? Czy podręcznik jest efektem pracy indywidualnej czy zbio- rowej? Czy został napisany przez prak- tyków czy teoretyków, profesorów wyż- szych uczelni czy ludzi związanych z przemianami edukacyjnymi? 36. czy możliwe jest dotarcie do poglądów autorów? Czy istnieją jakieś inne ich dokumenty, w postaci ich deklaracji, prac metodycznych, publikacji? Czy są one zgodne z tym, co jest zawarte w pod- ręczniku? Czy można porozmawiać z autorem, wyjaśnić wątpliwości, pytać, korespondować? Czy odbiorca jest part- nerem dla autora podręcznika? Kompozycja – budowa 37. czy podręcznik jest nowoczesny? Jak pokazuje przeszłość i jak mówi o przy- szłości? Czy respektuje przemiany cywi- lizacyjne 38. czy w podręczniku mówi się prawdę o świecie? Jak ukazuje się ważne role spo- łeczne? Jak przedstawia się relacje ko- bieta - mężczyzna, stary - młody, chory - zdrowy, biały - czarny, Polak - obcy? 39. czy podręcznik ma wyraźną, czytelną kompozycję i układ rozdziałów? 40. czy rozdziały są spójne i dobrze skom- ponowane wewnętrznie? Czy rozdział to tylko zbiór tekstów, jak w tradycyjnych podręcznikach? Czy zawiera miniantolo- gię? Czy teksty są zgrupowane wokół rodzajów literackich? Czy podręcznik ma charakter wyłącznie antologii tek- stów? Czy jeżeli jakieś treści zostaną pominięte, będzie można powrócić do nich w latach następnych? 41. czy posiada spis treści, wyraźnie prezen- tujący budowę podręcznika uczniowi? 42. czy po książce trzeba "skakać", czy też można zachować pewien spiralno- liniowy układ ze względu na przyrost wiedzy i umiejętności ucznia?

59 8 43. czy podręcznik ma kompozycję otwartączy zamkniętą? Czy można go indywi- dualnie, według potrzeb, poszerzać i rozbudowywać? 44. czy teksty zamieszczone w podręczniku powinny się w nim znaleźć, czy raczej powinno się je wypożyczać osobno? 45. w jaki sposób polecenia są związane z tekstem (czy wypełniają miejsce pod tekstem, czy też wynikają z niego, inter- pretują, wspomagają rozumienie)? Do kogo są adresowane te polecenia? Po- zornie do ucznia, a w sposób ukryty do nauczyciela, czy może wyłącznie do ucznia? Jakim językiem są napisane? Czy ich struktura komplikuje się w miarę przyrostu wiedzy i umiejętności ucznia (od konkretu do analizy i interpretacji zjawiska)? 46. gdzie znajdują się polecenia: na końcu podręcznika czy po każdym tekście lub po pewnych całościach? Co daje każde z takich rozwiązań? Czy nauczyciel jest świadomy zalet i wad każdego z tych układów? Co lubi jako polonista? Co poszczególne rozwiązania dają nauczy- cielowi, a co uczniowi? W jaki sposób poszczególne pytania warunkują sytuację dydaktyczną? Czy pytania dotyczą tylko sprawdzania wiedzy, czy pobudzają do myślenia? 47. czy podręcznik przełamuje skutecznie złą tradycję w tym zakresie? 48. czy podręcznik sprzyja nauczycielowi? Czy pozostawia miejsce na wybór me- tod, zachęca do pracy, pozwala być twórczym, samodzielnym i niezależ- nym? 49. czy podręcznik uwzględnia w sposób jawnie założony integrację, korelację i tzw. ścieżki międzyprzedmiotowe, czy też odżegnuje się od nich, uznając nad- rzędność i czystość uniwersyteckiej dys- cypliny naukowej? 50. które ścieżki akcentuje i czy akurat te ścieżki są ważne dla danego przedmiotu? Czy wpisują się w dobrą tradycję tego przedmiotu? Czy jest to ważne ze względu na specyfikę przedmiotu? 51. czy podręcznik zawiera zadania przypo- minające niektóre zadania egzaminacyj- ne? Czy pomoże przygotować ucznia do

60 9 egzaminu, czy też potrzebne będą kolej-ne książeczki w rodzaju "Korepetycje - jak dobrze zdać egzamin"? 52. czy podręcznik wspiera nauczyciela w działaniach wychowawczych? Co mówi się w nim o postawach? Jakie i czyje to postawy oraz wartości? Czy podręcznik pozwala na otwarty dialog? Czy buduje i wspiera autorytet nauczyciela? Wybór programu a praca z podręcznikiem 53. jaką pomoc podręcznik zapewnia w trak- cie pracy? 54. czy podręcznik dla ucznia zostaje wspar- ty podręcznikiem dla nauczyciela? 55. jaki jest ten podręcznik? Czy zawiera wyłącznie gotowce, czyli konspekty lek- cji? 56. czy rozwija nauczyciela? Czy zawiera niektóre pomoce dydaktyczne? 57. czy znajduje się w nim opis metod, nie zaś ich wyliczenie? 58. czy proponuje system (model) oceniania, np. ocenę pracy grupy czy ocenianie wspierające? 59. czy podręcznik wspiera lub tworzy okre- ślony system oceniania? 60. czy jest w nim podana bibliografia? Pytania dotyczące strony edy- torskiej i typograficznej pod- ręcznika... oraz estetycznej 61. czy podręcznik jest nowoczesny edytor- sko? 62. czy zachowano staranność edytorską, dbając o dobrą, wzmocnioną oprawę, dobry jakościowo papier? Ile lat można korzystać z tego podręcznika (minimum trzy lata)? 63. czy stanowi konkurencję dla innych książek i publikacji młodzieżowych nie będących podręcznikami? 64. czy posługuje się kodami zrozumiałymi dla współczesnej młodzieży? 65. czy ilustracje są atrakcyjne (bez schle- biania młodzieży)? Czy jest możliwe otrzymanie próbki podręcznika, egzem- plarza pokazowego, by zapytać młodzież o zdanie? 66. czy ilustracje są monotonne w postaci jednorodnych ozdobników? Czy stano- wią dobre źródło informacji? 67. czy obok ilustracji zamieszczono wykre- sy, tabele, schematy, zdjęcia (czarno- białe, kolorowe), grafiki, kolaże? 68. czy pojawiają się wyróżnienia tekstu - np. rozstrzelenia druku, wytłuszczenia, żywa pagina, kolorowe tło dla definicji,

61 10 kolorowe marginesy dla podkreślenia spójności rozdziału? 69.czy oznaczniki typu • • • i wiele innych są czytelne, potrzebne? A może "sło- neczka" lub "listki koniczynki" wygląda- ją naiwnie w książce dla dwunastolatka? 70. czy w podręczniku nie znajdują się ćwi- czenia zajmujące jedynie wolne miejsce na stronach (wypełniacze, "zapchajdziu- ry", puste, poliniowane miejsca)? Ile jest takich ćwiczeń? Czy ich obecność jest rzetelnie umotywowana? 71. jak prezentowane są teksty literackie, zwłaszcza poetyckie? Po kilka na stronie czy wielokolumnowo, upchane na stro- nie ze względu na źle pojętą oszczęd- ność? 72. czy wielkość podręcznika dostosowana jest do sposobów jego użytkowania? Jaki rozmiar mają typowe podręczniki dla tego etapu kształcenia? 73. ile tekstów proponuje się uczniowi - 150 czy 50? Ile jest się w stanie omówić? 74. czy format książki jest poręczny, np. czy mieści się ona w typowej uczniowskiej teczce? Czy format jest typowy czy dzi- waczny? Jaki jest stosunek długości książki do jej szerokości? 75. ile stron ma książka? Czy jest ciężka? 76. czy książka dobrze się otwiera? 77. czy na jej stronach nie odbija się światło (czy papier jest matowy)? Czy można pracować z nią przy sztucznym świetle? 78. czy czcionka odpowiada percepcji wzro- kowej ucznia w tym wieku? Czy zasto- sowano różny typ liternictwa (różny typ liter dla różnych partii tekstu), różny krój i różną wielkość czcionek? Czy druk jest czytelny? Czy teksty poetyckie są ina- czej rozmieszczone na stronie niż teksty epickie lub komentujące (różne czcionki albo tło)? 79. czy kompozycja książki jest przemyślana pod kątem stymulacji zmysłowej i odbio- ru świata? 80. czy dominuje słowo, czy też jest ono równoważne z obrazem? Jakich kodów ikonicznych użyto? Czy są one bliskie młodzieży, dzieciom? Jak wprowadzane są kody znane dorosłym? 81. czy podręcznik jest piękny, kolorowy i harmonijny pod względem struktury?

62 10 kolorowe marginesy dla podkreślenia spójności rozdziału? 69.czy oznaczniki typu • • • i wiele innych są czytelne, potrzebne? A może "sło- neczka" lub "listki koniczynki" wygląda- ją naiwnie w książce dla dwunastolatka? 70. czy w podręczniku nie znajdują się ćwi- czenia zajmujące jedynie wolne miejsce na stronach (wypełniacze, "zapchajdziu- ry", puste, poliniowane miejsca)? Ile jest takich ćwiczeń? Czy ich obecność jest rzetelnie umotywowana? 71. jak prezentowane są teksty literackie, zwłaszcza poetyckie? Po kilka na stronie czy wielokolumnowo, upchane na stro- nie ze względu na źle pojętą oszczęd- ność? 72. czy wielkość podręcznika dostosowana jest do sposobów jego użytkowania? Jaki rozmiar mają typowe podręczniki dla tego etapu kształcenia? 73. ile tekstów proponuje się uczniowi - 150 czy 50? Ile jest się w stanie omówić? 74. czy format książki jest poręczny, np. czy mieści się ona w typowej uczniowskiej teczce? Czy format jest typowy czy dzi- waczny? Jaki jest stosunek długości książki do jej szerokości? 75. ile stron ma książka? Czy jest ciężka? 76. czy książka dobrze się otwiera? 77. czy na jej stronach nie odbija się światło (czy papier jest matowy)? Czy można pracować z nią przy sztucznym świetle? 78. czy czcionka odpowiada percepcji wzro- kowej ucznia w tym wieku? Czy zasto- sowano różny typ liternictwa (różny typ liter dla różnych partii tekstu), różny krój i różną wielkość czcionek? Czy druk jest czytelny? Czy teksty poetyckie są ina- czej rozmieszczone na stronie niż teksty epickie lub komentujące (różne czcionki albo tło)? 79. czy kompozycja książki jest przemyślana pod kątem stymulacji zmysłowej i odbio- ru świata? 80. czy dominuje słowo, czy też jest ono równoważne z obrazem? Jakich kodów ikonicznych użyto? Czy są one bliskie młodzieży, dzieciom? Jak wprowadzane są kody znane dorosłym? 81. czy podręcznik jest piękny, kolorowy i harmonijny pod względem struktury?

63 Średnia wszystkich ocen11 Czy nie ma przewagi jednego, natrętne- go koloru? 82. czy nie deformuje się zmysłu estetycz- nego? Czy proponuje się kontakt ze sztuką? Czy podręcznik pełni rolę ukry- tego albumu? Czy widać w nim przy- słowiową piętę Ikara? Czy prezentuje zjawiska kultury niskiej (masowej) także pod względem ikonicznym i czy warto- ściuje je? 83. czy podoba się Państwu? 84. czy podoba się uczniom? Jak wypowia- dają się o nim rodzice? 85. co myślą inni nauczyciele? Co myślą o nim nauczyciele przedmiotów takich jak sztuka, historia czy pokrewnych? Co myślą o nim nauczyciele przedmiotów niespokrewnionych (przyrodnicy, wuefi- sta)? 86. ile kosztuje podręcznik i czy przy jego zakupie stosowane są rabaty? 87. ile kosztują inne podręczniki tego typu? 88. czy wydawnictwo jest wydawnictwem uznanym (znanym) na rynku, gwarantu- jącym swoim autorytetem pojawienie się kolejnych części? Średnia wszystkich ocen

64 Karta oceny programu nauczania lub podręczników Oceny dokonał nauczyciel bądź zespół w składzie: 1. ………………………………………….- nauczyciel ………………………….. 2. ………………………………………….- nauczyciel …………………………. 3. …………………………………………- nauczyciel ………………………….. Oceniono programy lub podręczniki, które uzyskały następujące oceny: L.p Nazwa programu lub pod- ręcznika Autor i wydawnic- two Nr dopuszczenia MEN Ocena 1. 2. 3.