1 Ewaluacja wpływu realizowanych projektów w ramach wybranych programów z perspektywy 2007-2013 na przekształcenia obszarów wiejskich w województwie kujawsko-pomorskim Prezentacja raportu końcowego z badania Projekt sfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

2 Ocena efektywności działań na rzecz rozwoju wsi podejmowanych w województwie kujawsko- pomorskim w latach 2007-2011 w oparciu o: Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (wybrane działania) Cel badania

3 Terytorialnie obszary wiejskie na terenie całego województwa kujawsko-pomorskiego.\ Obszary wiejskie – obszary w granicach administracyjnych gmin wiejskich i wiejsko-miejskich. W przypadku analizy projektów w ramach RPO WK-P, kryterium rozgraniczającym obszar ich realizacji był kod wpisany do wniosku (05 – obszary wiejskie) Czasowo od 2007 roku do 31 lipca 2011 r. Pod uwagę brane były projekty, dla których podpisano umowę o dofinansowanie. Przedmiotowo RPO WK-P (bez Działań 1.2, 1.3, 1.4, Osi 7) PROW (Działania 112, 125, 311, 312, 313_322_323, 321, 413, 421, 431) Zakres badania

4 Analiza danych zastanych: wstępna analiza dokumentów i dokumentacji projektowej Raport metodologiczny ekspercka analiza dokumentów standaryzowana analiza dokumentacji projektowej Badania terenowe: 8 IDI z przedstawicielami wszystkich instytucji należących do systemu realizacji RPO WK-P i PROW 952 wywiady CAWI z beneficjentami RPO WK-P, PROW i potencjalnymi beneficjentami 3 FGI z mieszkańcami gmin 5 studiów przypadku gmin o największej liczbie projektów w przeliczeniu na 1 mieszkańca Analiza i ocena danych wywołanych: Raport końcowy Metodologia badania

5 Wyniki badania

6 (1) Struktury gospodarcze (2) Sytuacja demograficzna (3) Infrastruktura (4) Edukacja i sport (5) Potencjał rozwojowy (6) Potencjał turystyczny Kluczowe wskaźniki rozwoju obszarów wiejskich

7 Poziom rozwoju obszarów wiejskich i nadrabianie strat

8 Środki z funduszy europejskich przeznaczone na obszary wiejskie Środki zakontraktowane (z funduszy europejskich) - jako % środków przeznaczonych na obszary wiejskie Środki wydane (z funduszy europ ejskich) - jako % środków zakontraktowanych RPO WK-P1 181 780 1121 020 894 587508 191 394 %86%50% PROW1 081 359 8481 104 047 555575 292 494 %102%52% Wielkość wsparcia przeznaczona na obszary wiejskie w podziale na RPO WK-P i PROW

9 RPO WK-PPROW Całkowita wartość oraz wartość dofinansowania projektów realizowanych na obszarach wiejskich

10 RPO WK-PPROW Odsetek podmiotów korzystających ze wsparcia z RPO WK-P i PROW na obszarach wiejskich

11 Wartość dofinansowania ogółem i na głowę mieszkańca RPO WK-P PROW

12 Struktura beneficjentów RPO WK-P PROW

13 Struktura typu wsparcia RPO WK-P PROW

14 Liczba miejsc pracy bezpośrednio utworzonych w wyniku realizacji projektów RPO WK-P

15 Długość wybudowanych sieci wodociągowych RPO WK-P PROW

16 Długość wybudowanych sieci kanalizacyjnych RPO WK-P PROW

17 Liczba obiektów sportowych, rekreacyjnych i społeczno- kulturalnych przeznaczonych do użytku publicznego PROW

18 Przeprowadzono pięć studiów przypadków gmin o największej liczbie projektów w przeliczeniu na jednego mieszkańca: Górzno (powiat brodnicki), Radziejów (powiat radziejowski), Tuchola (powiat tucholski), Dębowa Łąka (powiat wąbrzeski), Janowiec Wielkopolski (powiat żniński). Studia przypadku

19 Gmina Tuchola

20 Rekomendacje z badania

21 Brak lokalnego systemu informatycznego Należy uruchomić Lokalny System Informatyczny, co umożliwiłoby generowanie wszelakich zestawień dotyczących projektów realizowanych w ramach RPO WK-P (również zestawień opisów projektów oraz w szczególności zestawień wskaźników charakterystycznych dla Programu). Nie bez znaczenia jest również generowanie dokładnego miejsca realizacji projektów oraz przypisanie wskaźników do poziomu NUTS 5 (ew. ich podział pomiędzy te obszary).

22 Problemy proceduralne z dostępnością danych z PROW Należy podpisać porozumienie między IZ różnych programów dostępnych na danym obszarze (w województwie) o bezwzględnym przekazywaniu sobie wszelkich danych niezbędnych do przeprowadzenia badań obszarowych dotyczących więcej niż jednego Programu (ale zlecanych przez jedną z IZ). Jednocześnie w PROW należy wprowadzić zapis do umów (szczególnie w odniesieniu do beneficjentów będących osobami fizycznymi) pozwalający wykorzystywać dane osobowe do celów kontaktu ws. przeprowadzania badań terenowych oraz do celów statystycznych.

23 Wprowadzenie w Lokalnym Systemie Informatycznym konieczności określania przez wnioskodawców zarówno wartości dla wszystkich wskaźników KSI dotyczących produktu, jak i rezultatu. Odbywałoby się to w taki sposób, że po wyborze wskaźnika produktu z listy KSI pojawiałyby się automatycznie wskaźniki rezultatu KSI odpowiadające kategorii danym wskaźnikom produktu i wnioskodawca musiałby pojawiające się pola wypełnić (weryfikacja wypełnienia tego pola byłaby dokonywana podczas walidacji wniosku) Niewykazywanie wskaźników KSI w blisko 200 projektach

24 Należy zaplanować kampanię informacyjną skierowaną do jednostek samorządowych, dla których w badaniu wykazano brak dokumentów strategicznych (głównie brak strategii rozwoju). Ponadto proponuje się przeprowadzenie serii szkoleń (warsztatów) skoncentrowanych na nauce sposobu pisania strategii, a przede wszystkim na nauce strategicznego myślenia kategoriami celu, nie zadań. Szkolenia można przeprowadzić w podziale na powiaty (starostwo i gminy z powiatu). Niewiedza samorządów w zakresie potrzeby posiadania dokumentów strategicznych

25 Stworzenie warunku brzegowego posiadania dokumentów strategicznych przy ubieganiu się o wsparcie z regionalnego programu operacyjnego lub programu rozwoju obszarów wiejskich. Warunek taki oznaczałby, że JST składałaby przy pierwszym konkursie dokument strategiczny wraz z dokumentacją projektu (przy kolejnych konkursach nie byłoby to już konieczne, chyba że dokument zostałby zaktualizowany). Brak złożenia takiego dokumentu powodowałby automatyczne odrzucenie wniosku. Co czwarta gmina nie posiada dokumentów strategicznych

26 Należy zweryfikować narzędzia niwelujące problemy i zaspokajające potrzeby mieszkańców i instytucji poprzez weryfikację zapisów strategii rozwoju województwa a także uwzględnić je podczas przygotowania regionalnego programu operacyjnego lub programu rozwoju obszarów wiejskich w kolejnej perspektywie. Wobec podejścia UE do większej koncentracji środków na wybranych priorytetach rozwojowych, można podczas budowy programu operacyjnego wziąć pod uwagę jedynie te narzędzia, które okazały się skuteczne lub niedoszacowane, natomiast pominąć narzędzia nieskuteczne. Różna skuteczność narzędzi niwelujących problemy mieszkańców i instytucji

27 Pracując nad nowym okresem programowania należy przeznaczyć więcej środków na turystykę na obszarach wiejskich (np. stworzenie dodatkowego schematu Działania) lub wprowadzić konkursy dedykowane na obszary wiejskie, dotyczące turystyki (szczególnie w Działaniu dotyczącym rozwoju usług turystycznych i uzdrowiskowych). Ponadto zwiększona powinna zostać pula środków przeznaczona na rozwój infrastruktury edukacyjnej – jeżeli takie Działania pojawiają się w wyniku określenia wspieranych priorytetów w nowym Programie. Niedoszacowane jest wsparcie turystyki i edukacji

28 Stworzenie programu rozwoju społeczeństwa informacyjnego, ochrony zasobów przyrodniczych, które stanowiłyby bazę dla wyboru projektów kluczowych w przyszłym regionalnym programie operacyjnym. W przypadku programu rozwoju obszarów wiejskich – zorganizowanie kampanii promującej przedsiębiorczość na obszarach wiejskich w celu poprawy świadomości, nauki przedsiębiorczości i finansów. Nie bez znaczenia będzie pokazywanie studiów przypadku rolników lub domowników, którym udało się rozwinąć działalność gospodarczą. Niski popyt w niektórych Działaniach np. Działanie 2.5, 2.6, 5.6, 312

29 Wsparcie ze środków programu operacyjnego mogłoby opierać się o podejście koncentracji przestrzenno-sektorowej. Składałoby się ono z dwóch poziomów: poziom funkcjonalno-przestrzenny – wynikający z przyjętej koncepcji rozwoju województwa w oparciu o model polaryzacyjno-dyfuzyjny (polegający na wspieraniu wybranych biegunów wzrostu i stworzeniu warunków do ich oddziaływania / dyfuzji na obszary otaczające), taki obszar można wskazać w podregionie bydgosko-toruńskim; poziom sektorowy – określający możliwe obszary specjalizacji gospodarczej regionu z uwzględnieniem istniejących potencjałów oraz uwarunkowań (obecnych lub przyszłych) – przykładowym obszarem specjalizacji jest turystyka na obszarze Borów Tucholskich i centralnej części województwa. Należy zwrócić uwagę na bardziej skuteczne i efektywne planowanie środków oraz zastanowić się nad logiką rozpraszania środków na wiele małych projektów. Zbytnie rozproszenie środków

30 W przyszłym okresie programowania, oprócz konkursowego trybu wyboru projektów, należy rozważyć możliwość dodania do trybu pozakonkursowego (poza trybem indywidualnym) trybu ‘blokowego’, dzięki czemu efekt synergii byłby realizowany w projektach w sposób systemowy. Zbyt małe wzajemne wzmacnianie efektów projektów

31 PSDB Sp. Z o.o. ul. Sienna 64 00-825 Warszawa tel.: 022 492 71 04 fax: 022 492 71 39 www.psdb.com.pl e-mail: [email protected]