1 FORUM CZYSTEJ ENERGII 8 Października 2013, POZNAŃ ALTERNATIVE FRACTURING TECHNOLOGIES IN SHALE GAS RECOVERY ALTERNATYWNE TECHNOLOGIE SZCZELINOWANIA W WYDOBYCIU GAZU Z ŁUPKÓW mgr inż. Andrzej Rogala – Politechnika Gdańska mgr Katarzyna Księżniak– Politechnika Gdańska

2 Szczelinowanie hydrauliczneProblemy: Woda Środowisko Społeczeństwo Technologia Ekonomia , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

3 Powierzchnia właściwaPęcznienie glin Tabela 1. Powierzchnia właściwa i pojemność kationowymienna (CEC) glin Rodzaj minerału Powierzchnia właściwa [m2/g] CEC [meq/100 g] Wewnętrzna Zewnętrzna Całkowita Smektyt 750 50 800 80-150 Ilit 5 15 30 10-40 Kaolinit 1-10 Chloryt <10 , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

4 Bezwodne technologie szczelinowaniaCiekły dwutlenek węgla Azot Piany LPG Szczelinowanie materiałami wysokoenergetycznymi , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

5 Szczelinowanie CO2 , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

6 Szczelinowanie azotem, POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

7 Szczelinowanie LPG , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

8 Szczelinowanie materiałami wysokoenergetycznymiStimgun, StimTube, Gasgun, Pulsefrac, FracGun etc. Tylko w specyficznych przypadkach Krótki zakres perforacji (exceeds 0,3-0,7 m; 1,6-3,0 m w niektórych warunkach) Zawsze wykorzystywane do inicjowania perforacji przed zabiegami szczelinowania hydraulicznego , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

9 Technologie oparte na szczelinowaniu materiałami wysokoenergetycznymiPodstawowe FracGun PulseFrac StressFrac Ulepszone StimGun GasGun EPS , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

10 Stimgun , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

11 Gasgun , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

12 Porównanie szczelinowania hydraulicznego i materiałami wysokoenergetycznymi, POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

13 Suche Szczelinowanie Explosive/Propellant SystemPołączenie ładunków wybuchowych i stałego propelantu Dwuetapowe: detonacja ładunków wybuchowych i wielostopniowe spalanie propelantu Zwiększona długość szczelin m Cały odcinek odwiertu poziomego jest szczelinowany, dlatego przepływ gazu może być nawet zbliżony do poziomu szczelinowania hydraulicznego Zajmuje mniej miejsca, specjalistycznego sprzętu i pracowników i dodatkowo rozwiązuje wiele problemów środowiskowych w wydobyciu gazu z łupków w Europie , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

14 Wnioski Szczelinowanie hydrauliczne jest powiązane z wieloma zagrożeniami środowiskowymi i problemami technologicznymi Istnieje szereg alternatywnych metod w stosunku do szczelinowania hydraulicznego Istniejące technologie szczelinowanai materiałami wysokoenergetycznymi nie są obecnie w stanie zastąpić w pełni szczelinowania hydraulicznego, ze względu na zbyt krótki zasięg perforacji Technologia EPS ma szanse zastąpić HF w złożach szczególnie podatnych na wodę Suche szczelinowanie EPS eliminuje takie problemy jak kompatybilność pomiędzy płynem szczelinującym a złożem, zwilżanie łupków, ich pęcznienie, zatykanie złoża, ługowanie metali ciężkich i lekkich , POZNAŃ FORUM CZYSTEJ ENERGII

15 Mgr Katarzyna KsiężniakFORUM CZYSTEJ ENERGII 8 Października 2013, POZNAŃ ALTERNATYWNE TECHNOLOGIE SZCZELINOWANIA W WYDOBYCIU GAZU Z ŁUPKÓW Mgr inż. Andrzej Rogala DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ !