1 Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.Ocena możliwości finansowania rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata dr Bożena Grad dr Ewa Ferensztajn-Galardos Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.

2 Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.Układ prezentacji Wprowadzenie Cel Możliwości finansowania turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki - analiza Zakończenie - Wnioski Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.

3 Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.Wprowadzenie Pozytywnym aspektem turystyki na obszarach wiejskich, w tym agroturystyki, jest rozwój obszarów wiejskich i ich wielofunkcyjne zagospodarowanie. Agroturystyka, prowadzona na terenach wiejskich zarówno przez społeczność lokalną, jak i podmioty zewnętrzne, przyczynia się do spadku bezrobocia poprzez tworzenie nowych miejsc pracy we wszystkich branżach obsługujących turystów – w zakresie bazy noclegowej, gastronomiczne, jak i uzupełniającej a tym samym wpływa na wzrost dochodów i polepszenie warunków życia i pracy mieszkańców wsi Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.

4 Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.Cel Celem rozważań prowadzonych w referacie jest ocena możliwości finansowania rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata Forum Turystyki Wiejskiej, Kielce 2015 r.

5 Rozwój agroturystyki Rozwój agroturystyki, jako przejaw realizacji Wspólnej Polityki Rolnej realizowanej zarówno przez Unię Europejską, jak i rząd Polski, jest bardzo ważny dla polskiej wsi, gdyż przyczynia się: a) z jednej strony do rozwoju gospodarstw rolnych świadczących usługi turystyczne b) z drugiej zaś jest determinantą rozwoju miejscowej infrastruktury i czynnikiem aktywizacji lokalnego rynku pracy

6 Wśród źródeł finansowego wsparcia dla turystyki w ramach nowej perspektywy finansowej należy wskazać: W Polsce w latach przewidziana została realizacja zarówno krajowych programów operacyjnych finansowanych z EFRR, EFS, FS, EFRROW, EFRM, jak i europejskich – Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa. Z kolei na poziomie regionalnym, podobnie jak perspektywie finansowej obejmującej lata , realizowane będzie 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Spójności Europejski Fundusz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich

7 Możliwości wsparcia finansowegoKrajowe programy operacyjne - finansowane z: Europejskie programy operacyjne EFRR Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa. EFS FS EFRROW EFRM Z kolei na poziomie regionalnym, podobnie jak perspektywie finansowej obejmującej lata , realizowane będzie 16 Regionalnych Programów Operacyjnych

8 Działania związane z finansowaniem turystyki w większości realizowane będą w ramach programów operacyjnych, w których planuje się odpowiednio: wsparcie konkurencyjności sektora MŚP wzmocnienie wizerunku regionów wsparcie wprowadzania nowych produktów turystycznych wykorzystanie walorów krajobrazowych remont i modernizację obiektów kultury na cele turystyki agroturystykę adaptację obiektów kultury oraz obiektów przemysłowych na cele turystyki

9 Program Rozwoju Obszarów WiejskichProgram Rozwoju Obszarów Wiejskich zakłada istotne zmiany wynikające z konieczności dostosowania do wymogów postawionych przez Komisję Europejską, a także z dotychczasowych doświadczeń związanych wdrażaniem podejścia Leader, tak aby projekty realizowane przez beneficjentów w nowej perspektywie finansowej znalazły swoje odzwierciedlenie w pozytywnych i długotrwałych rezultatach. W związku z zaistniałymi zmianami, uwzględniającymi podejście Leader w priorytecie VI – w zakresie rozwoju obszarów wiejskich poprzez zwiększenie włączenia społecznego, redukcję ubóstwa promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich projekt wpisujący się w nowy Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

10 Priorytety wyznaczone dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 -2020Działania PROW Priorytet I – Ułatwienie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie i leśnictwie oraz na obszarach wiejskich I. Transfer wiedzy i działalność informacyjna II. Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem rolnym i usługi z zakresu zastępstw III. Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych Priorytet II – Zwiększenie rentowności gospodarstw i konkurencyjności wszystkich rodzajów rolnictwa we wszystkich regionach oraz promowanie innowacyjnych technologii w gospodarstwach i zrównoważonego zarządzania lasami IV. Inwestycje w środki trwałe V. Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich działań zapobiegawczych Priorytet III – Wspieranie organizacji łańcucha żywnościowego, w tym przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, dobrostanu zwierząt oraz zarządzania ryzykiem w rolnictwie VI. Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej VII. Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich VIII. Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego Priorytet IV – Odtwarzanie, ochrona i wzbogacanie ekosystemów związanych z rolnictwem i leśnictwem IX. Tworzenie grup i organizacji producentów Priorytet V – Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu X. Działanie rolno – środowiskowo - klimatyczne XII. Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW) Priorytet VI – Promowanie włączenia społecznego, zmniejszania ubóstwa oraz rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich XIII. Współpraca LEADER

11 OBSZARY AKTYWNOŚĆI PROGRAMU LEADERCharakterystyka obszaru KULTURA, HISTORIA organizacja imprez kulturalnych, festiwali organizacja konkursów wiedzy o regionie wspieranie zespołów folklorystycznych i artystycznych otwieranie muzeów odtwarzanie starych zawodów izb pamięci organizacja plenerów malarskich i rzeźbiarskich SPORT, REKREACJA, EDUKACJA budowa ścieżek rowerowych i pieszych tematyczne szlaki rowerowe i piesze budowa przystani (rzeki, jeziora) rewitalizacja istniejących ośrodków wypoczynkowych, rekreacyjnych budowa i modernizacja obiektów sportowych – boisk i hali utworzenie centrum obsługi turystycznej edukacja poprzez konkursy, olimpiady, e-learning DZUIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNA rozwój działalności świetlic wiejskich organizacja spotkań integracyjnych dla mieszkańców i organizacja imprez o charakterze rozrywkowym organizacja dożynek i turnieju miejscowości organizacja klubu seniora i aktywności dla młodzieży wiejskiej tworzenie kół zainteresowań przy centrach kultury PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ szkolenia dla przedsiębiorców wiejskich promocja produktów regionalnych i tradycyjnych przygotowanie i wydanie materiałów informacyjnych i promocyjnych zawierających informacje o dostępnej bazie agroturystycznej

12 Proponowany zakres wsparcia w ramach wdrażania lokalnych strategii rozwoju i projektów współpracy będzie skierowany na finansowanie przedsięwzięć z zakresu rozwoju mikroprzedsiębiorstw, jak również na finansowanie podstawowych usług i odnowy wsi realizowanych na obszarach wiejskich. Tylko w ramach programu Leader dodatkowo dostępne będą przedsięwzięcia obejmujące: działalność agroturystyczną promocję kultury i postaw proekologicznych przetwórstwo, wprowadzanie na rynek, w tym sprzedaż bezpośrednia i marketing artykułów rolnych na małą skalę lub artykułów o charakterze lokalnym o znikomym znaczeniu w handlu artykułami rolno – spożywczymi promocję produktów rolno-spożywczych, w tym tradycyjnej żywności na rynkach lokalnych, podczas wystaw i targów – jako element wsparcia dla rolników

13 Finansowanie działań, poddziałań i typów operacji w budżecie ogółem

14 Możliwości finansowania turystyki przedstawione w Programie Rozwoju Turystyki określonym do 2020 roku uwzględniają dwa rodzaje dostępnych instrumentów finansowych: instrumenty bezzwrotne – dotacje bezzwrotne adresowane do jednostek administracji publicznej, organizacji turystyki, stowarzyszeń, agencji regionalnych czy też partnerów działających na zasadach non-profit, np. fundacji, a także jednostek samorządu terytorialnego oraz w mniejszym stopniu bezpośrednio do przedsiębiorców instrumenty zwrotne – w postaci pożyczek, gwarancji, poręczeń, których głównymi beneficjentami są przedsiębiorstwa działające w sektorze turystyki

15 Podział instrumentów finansowania w zależności od fazy rozwoju inwestycji turystycznychOpracowanie nowego produktu turystycznego i nowych usług Inwestycje w infrastrukturę turystyki – zakup środków trwałych w ramach projektów sektora turystycznego Inwestycje i wdrożenie nowych usług oraz innowacyjnych produktów sektora turystyki Granty i dotacje bezzwrotne – finansowanie mieszane Dotacje Instrumenty zwrotne i kapitałowe Programy operacyjne Program i fundusz NCBiR – badania i rozwój w projektach turystycznych PARP POIR POPC POIR/POIŚ/POWER/POPC/RPO KFK ROT POIŚ BGK Środki MNiSW POWER Fundusze pożyczkowe Środki MG Ministerstwo Cyfryzacji i Administracji Fundusze poręczeniowe Regionalne Programy Operacyjne POPW Środki samorządów województwa ROT RPO Fundusze PE Fundusze Gwarancyjne dla sektora turystyki Venture Capital Aniołowie Biznesu

16 Fundusz Rozwoju Turystyki jako nowy rodzaj finansowania sektora turystyki w ramach Programu Rozwoju Turystyki do 2020 roku Fundusz Rozwoju Turystyki jako rodzaj funduszu wsparcia podmiotów sektora turystyki może funkcjonować jako fundusz utworzony z udziałem środków UE pochodzących z programów operacyjnych na poziomie regionalnym, czy też z udziałem środków pozostających w dyspozycji Banku Gospodarstwa Krajowego. Oferta Funduszu Rozwoju Turystyki poza typowym wsparciem zwrotnym finansowym w postaci pożyczek dla przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku usług turystycznych, czy też wsparciem projektów z zakresu specjalizacji gospodarczych związanych z turystyką, zawiera inne produkty finansowego wsparcia, takie jak wejścia kapitałowe do projektów organizacji czy podmiotów sektora turystyki.

17 WNIOSKI Największe możliwości finansowania rozwoju turystyki, w tym agroturystyki w nowej perspektywie finansowej znajdują swoje odzwierciedlenie w działaniach dotyczących: diagnozy oczekiwań konsumentów w odniesieniu do turystyki na obszarach wiejskich koncentracji na produkcie turystycznym, odpowiadającym na preferencjom nabywczym usługobiorców - turystów wdrożenie standardów jakości zintegrowanego produktu turystycznego uwzględniającego bazę noclegową, bazę gastronomiczną i bazę uzupełniającą popularyzację nowych form komunikacji i promocji koncentrację na promocji produktowej stymulowanie współpracy oraz tworzenie partnerstw wydobycie potencjału tkwiącego w ludziach aktywizację partnerów funkcjonujących na rynku usług turystycznych.

18 WNIOSKI System finansowania turystyki to spójny i komplementarny mechanizm finansowania turystyki, w tym agroturystyki: z udziałem zarówno: krajowych, jak i unijnych środków finansowych dostępnych zarówno w formie: instrumentów bezzwrotnych – dotacji, jak i instrumentów zwrotnych – pożyczek, w ramach poszczególnych programów operacyjnych w nowej perspektywie finansowej UE na lata

19 WNIOSKI – możliwości finansowania turystykiśrodki budżetowe będące w dyspozycji Ministra Sportu i Turystyki fundusze strukturalne UE ze środków Regionalnych Programów Operacyjnych (w tym środki z Europejskiego Funduszu Społecznego) fundusze strukturalne UE ze środków Programów Operacyjnych (m.in.: PO Inteligentny Rozwój, PO Infrastruktura i Środowisko, Po Wiedza – Edukacja -Rozwój, PO Polska Cyfrowa, PO Polska Wschodnia) środki w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich środki z programów współpracy międzynarodowej w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa środki jednostek i partnerów Programu Rozwoju Turystyki do 2020 roku, w tym środki prywatne, przede wszystkim środki beneficjentów otrzymujących pomoc publiczną, stanowiące wkład własny do projektów w ramach konsorcjów

20 WNIOSKI – możliwości finansowania turystykiśrodki jednostek krajowych, np. Polskiej Organizacji Turystycznej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkich Funduszy ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej środki podmiotów regionalnych i organizacji turystycznych, np. Regionalnych Organizacji Turystycznych, samorządów województwa krajowe (centralne) środki budżetowe, pochodzące z budżetu określonych ministerstw oraz agencji/podmiotów specjalnie powołanych bądź upoważnionych do dystrybucji środków na zadania statutowe w obszarze rozwoju turystyki, w tym: środki celowe będące w dyspozycji agend powołany do realizacji określonych zadań, np. PARP, NCBiR inne środki, np. z programów ramowych UE – takich jak: Horyzont 2020, czy środki zwrotne w ramach inicjatyw UE – takie jak: JEREMIE, JESSICA środki instrumentów finansowych celowych – dedykowanych rozwojowi podmiotów sektora turystycznego, np. Fundusz Rozwoju Turystyki.

21 WNIOSKI Rozwój turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki jest bardzo istotnym elementem rozwoju gospodarczego kraju, gdy pociąga za sobą rozwój wsi ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju infrastruktury obszarów wiejskich

22 WNIOSKI Pomimo propozycji rozporządzeń unijnych w zakresie Funduszy Europejskich na lata wśród celów tematycznych i priorytetów inwestycyjnych nie wymieniają bezpośrednio turystyki, dostępność środków finansowych w ramach funduszy pomocowych Unii Europejskiej wpływa na rozwój turystyki - ułatwia prowadzenie inwestycji w infrastrukturze turystycznej oraz utrzymanie i rozwój atrakcji turystycznych. W związku z tym projekty turystyczne powinny być traktowane jako element lokalnych strategii rozwoju, projektów związanych z kulturą i dziedzictwem kulturowym czy przedsiębiorczością.