1 Foto. Shutterstock

2

3 Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Bartłomiej Popczyk Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Zarząd Główny Polskiego Związku Łowieckiego

4 Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Rolnictwo Leśnictwo Łowiectwo Środowisko przyrodnicze Gospodarka Łowiecka

5 Rok gospodarczy Powierzchni obwodów łowieckich Liczebność populacji dzika Zagęszczenie na 1000 ha Zagęszczenie na 1 km2 1999/200025 277 300118 3004,680,47 2008/200925 347 200173 5006,840,68 2009/201025 212 800251 0009,961,00 2010/201125 335 800249 9009,860,99 2011/201225 369 100267 80010,561,06 2012/201325 401 800255 80010,071,01 2013/201425 506 500282 20411,061,11 2014/201525 581 079284 20011,101,11 2015/201625 637 262264 00010,291,03 Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

6 Województwo Powierzchni obwodów łowieckich (ha) Liczebność populacji dzika na 10 marca 2013r. Zagęszczenie populacji dzika na 1000ha na 10 marca 2013r. Liczebność populacji dzika na 10 marca 2015r. Zagęszczenie populacji dzika na 1000ha na 10 marca 2015r. dolnośląskie15954002683516,822127813,25 kujawsko-pomorskie1501300124758,31123548,25 lubelskie2105500178048,46163847,81 lubuskie10567002039119,31575914,84 łódzkie156890082495,2676424,86 małopolskie113140061585,4450304,46 mazowieckie2998900187986,27192176,38 opolskie7546001117114,8928812,33 podkarpackie1211200108338,94107318,87 podlaskie1667400143768,6279144,75 pomorskie16304002049212,571772810,81 śląskie926400971910,4990239,68 świętokrzyskie103700053665,1753165,11 warmińsko-mazurskie20637003015314,612418811,65 wielkopolskie24272002806111,562520310,25 zachodniopomorskie18305004132322,573401818,04 Polska2550650028220411,062410739,4 Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

7 Czynniki przyrodnicze wpływające na populację dzika: produkcja rolna klimat liczebność i struktura socjalna populacji choroby Czynniki społeczno-etyczno-prawne wpływające na populację dzika: regulacje prawne wysokość szkód w płodach i uprawach rolnych dokarmianie dzików planowanie łowieckie wybiórcze wykonywanie RPŁ Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

8 Czynniki przyrodnicze: produkcja rolna – struktura upraw, udział kukurydzy w produkcji rolnej Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

9 Mykotoksyny – zearalenon 1.Jako główną przyczynę wzrostu liczebności populacji dzika podaje się wzrost powierzchni zasiewów kukurydzy, który skutkuje znaczącym wzrostem dostępności wysokoenergetycznego pokarmu i zwiększeniem masy ciała dzików. 2.Na rozkładających się w ziemi kolbach kukurydzy występuje mykotoksyna – zearalenon, która dostarczona jest do organizmu dzika wraz z ziarnem kukurydzy zalegającym na polu i wpływa na zmiany cyklu płciowego, gdyż jest jedną z najsilniejszych niesteroidowych substancji o charakterze estrogennym (Zawadzki i in. 2011, Pałubicki i in. 2014, Nicpoń i in. 2015). Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

10 Czynniki przyrodnicze: klimat – okres zalegania pokrywy śnieżnej, warunki atmosferyczne podczas pełni Wpływ na możliwości wykonywania polowania na dziki mają czynniki atmosferyczne, takie jak okres zalegania pokrywy śnieżnej oraz warunki atmosferyczne w okresie pełni. Liczba dni z pokrywą w stosunku do średnich danych z lat 1971-2000 na terenie Wielkopolski, na Dolnym Śląsku, częściowo na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim nie przekraczała 30-40 proc. W pozostałych regionach liczba dni ze śniegiem była porównywalna do średniej wieloletniej, albo była nieco niższa (Limanówka i in. 2012, IMGW). Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

11 Model populacji dzikaLocha = 7 warchlaków I rokII rok ABCABC Warchlak100506070315455 Przelatek8060501005060 Locha104565507590 Odyniec104525507550 Razem200 270515655 Przyrost:35%157,50%227,50% Niewiadoma = liczba młodych od samicy w wieku poniżej 3 lat Czynniki przyrodnicze: liczebność populacji oraz struktura socjalna – stosunek płci oraz udział osobników w grupach wiekowych Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

12 Czynniki przyrodnicze: liczebność populacji oraz struktura socjalna – stosunek płci oraz udział osobników w grupach wiekowych Model populacji dzika Locha = 7 warchlaków 50% samic przelatkowych = 3 warchlaki I rokII rok ABCABC Warchlak100506060+7045+31539+455 Przelatek8060501005060 Locha104565507590 Odyniec104525507550 Razem200 330560694 Przyrost:65%180%247% Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

13 Czynniki społeczno-etyczno-prawne: regulacje prawne – możliwość wykonywania polowania wysokość szkód w płodach i uprawach rolnych – czynnik determinujący myśliwych dokarmianie dzików – szczególnie w okresach braku niedoboru pokarmu planowanie łowieckie – błędnie przyjmowane założenia w zakresie przyrostu zrealizowanego wybiórcze wykonywanie RPŁ: 1. Oszczędzanie samic - system kar i zakazów w kołach łowieckich (polowania zbiorowe, kary finansowe i materialne itp.) 2. Preferowanie odstrzału męskich przelatków 3. Sztuczne zaburzanie struktury płci w populacji, poprzez celowy odstrzał samców – osobniki trofeowe Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

14 Jak określić przyrost zrealizowany? Skuteczna ocena przyrostu zrealizowanego w populacji dzika jest wyjątkowo trudna przed sezonem polowań, z uwagi na nieznane warunki atmosferyczne w okresie proszenia się loch W celu wyliczenia zakładanego przyrostu należy z możliwie największą dokładnością określić liczbę loch oraz przelatków Należy założyć że w grupie przelatków stosunek płci wynosi 50/50 Planując przyrost trzeba zachować rezerwę na loszki przelatkowe, które także przystępują do rozrodu. Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

15 Jak planować pozyskanie łowieckie? Na określenie limitów pozyskania dzików w RPŁ wpływ ma szereg czynników: Poziom szkód łowieckich i jego zmiany względem poprzednich sezonów – czynnikiem decydującym jest powierzchnia zredukowana, uszkodzona przez zwierzynę, a nie kwota wypłaconych odszkodowań Wykonanie poprzedniego RPŁ Struktura płci w populacji Założony cel hodowlany w WŁPH Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

16

17 Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

18 Co by było gdyby wstrzymać odstrzał dzików przez 3 lata? Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

19 Prawne możliwości ograniczenia populacji dzików inne niż poprzez polowanie: 1.Ustawa z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie (Dz. U. Dz.U.2013 poz. 1226 z późn. zm.) 2.Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. 2013 poz. 856 z późn. zm.) 3.Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. 2014 poz. 1539) Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

20 Wnioski 1.Zmieniająca się struktura upraw rolnych, w szczególności wzrost udziału kukurydzy wpływa istotnie na stan populacji dzika w Polsce i poziom szkód wyrządzonych przez dziki w uprawach rolnych. 2.Zaprzestanie wykonywania polowania na dziki w warunkach polskich doprowadziłoby do klęskowych szkód w rolnictwie. Konsekwencją braku odstrzału dzików byłyby niepokoje społeczne i protesty. 3.Na dynamikę populacji dzika istotny wpływ mają warunki zimowe, baza żerowa i intensywność dokarmiania oraz struktura pozyskania. 4.Siłą napędową rozmiaru użytkowania populacji dzików jest przede wszystkim konieczność wypłacania odszkodowań za szkody w płodach i uprawach rolnych. Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

21 Wnioski 5.Za nadmierny przyrost populacji dzika odpowiada zaburzona struktura płci – ze znaczną przewagą samic zarówno dorosłych (loch) jak i przelatkowych. Jedyną grupą socjalną o wyrównanej proporcji płci są warchlaki. W celu skutecznego zarządzania populacją dzika należy doprowadzić do wyrównania struktury płci w populacji. 6.W pozyskaniu preferowane są sztuki możliwe do zagospodarowania w ramach „użytku własnego”. 7.W rejonach o nadmiernym zagęszczeniu dzika należy dokonać zmiany świadomości i mentalności myśliwych w zakresie odstrzału loch a także zlikwidować system kar za odstrzał loch oraz doprowadzić do optymalnej struktury płci w populacji - 50/50. Foto. Shutterstock Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce

22