1 FOTODERMATOZY WPŁYW PROMIENI ULTRAFIOLETOWYCH NA SKÓRĘ I METODY FOTOPROTEKCJI KLINIKA DERMATOLOGII OGÓLNEJ, ESTETYCZNEJ I DERMATOCHIRURGII

2 W ostatnim okresie zwraca się szczególną uwagę na coraz większe narażenie naszej skóry na promieniowanie UV, co wiąże się nie tylko ze zniszczeniem warstwy ozonowej, ale również ze zmianą stylu życia.

3 PROMIENIOWANIE SŁONECZNE JEST PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM Obejmuje ono:  Promieniowanie podczerwone (800- 3000 nm)- przenikające głęboko w skórę, wykorzystywane jest jego działanie rozgrzewające  Światło widzialne (400- 800 nm)- generuje wrażenia barw- stosowane jest w leczeniu depresji sezonowej  Promieniowanie ultrafioletowe (200- 400 nm)

4 PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE DZIELI SIĘ W ZALEŻNOŚCI OD DŁUGOŚCI FALI NA:  UVC (200-280 nm)- ma najwyższą energię, silnie działa: rumieniotwórczo, drażniąco na spojówki oka, bakteriobójczo; nie przechodzi przez szkło okienne, w większości zatrzymywane jest przez warstwę ozonową,wywiera działanie toksyczne na komórki  UVB (280- 320 nm)- wykazuje silne działanie rumieniotwórcze, prowadzi do uszkodzenia DNA komórek, nie przechodzi przez szkło okienne, stanowi kilka procent promieniowania słonecznego docierającego do ziemi  UVA (320- 400 nm)- mniej rumieniotwórcze, bardziej barwnikotwórcze, przechodzi przez szkło okienne i chmury, stanowi 95% promieniowania słonecznego docierającego do ziemi

5 KORZYSTNE DZIAŁANIE PROMIENI ULTRAFIOLETOWYCH  Skórna synteza witaminy D 3  Wytwarzanie barwnika melaniny, chroniącej przed oparzeniem słonecznym  Korzystny wpływ na samopoczucie  Terapia świetlna wykorzystywana w leczeniu różnych schorzeń dermatologicznych

6 LECZNICZY WPŁYW PROMIENI UV NA SKÓRĘ  Naturalna helioterapia- znajdująca zastosowanie głównie w leczeniu łuszczycy  Terapie z wykorzystaniem sztucznych źródeł światła - UVB szerokozakresowa-290- 320 nm i wąskozakresowa- 311 nm - UVA szerokozakresowa- 320- 400 nm i UVA1- 340- 400 nm

7 LECZENIE cd  Metoda PUVA-terapii wykorzystywana m.in. do leczenia łuszczycy, vitiligo, wielopostaciowych osutek świetlnych, wczesnych postaci chłoniaków skóry  Metoda fotodynamiczna wykorzystywana głównie w leczeniu niemelanocytowych nowotworów skóry i ich prekursorów  Różne zakresy promieniowania UV, widzialnego i podczerwonego znajdują zastosowanie w laseroterapii

8 NIEKORZYSTNE ZMIANY ZACHODZĄCE W SKÓRZE POD WPŁYWEM PROMIENI UV  OSTRE -rumień -oparzenia I i II stopnia -odwodnienie organizmu - udar słoneczny

9

10

11

12 NIEKORZYSTNE ZMIANY ZACHODZĄCE W SKÓRZE POD WPŁYWEM PROMIENI UV  PRZEWLEKŁE -przedwczesne starzenie się skóry- „photoaging” -występowanie zmian barwnikowych(piegi, plamy soczewicowate) -występowanie znamion barwnikowych -występowanie teleangiektazji -występowanie niebarwnikowych nowotworów skóry tj.raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego -zwiększone ryzyko rozwoju czerniaka

13

14

15

16 PODZIAŁ SKÓRY LUDZKIEJ NA TYPY W ZALEŻNOŚCI OD REAKCJI NA PROMIENIOWANIE SŁONECZNE  Typ I – zawsze oparzenia, nigdy opalenizna  Typ II – często oparzenia, czasami opalenizna  Typ III – czasami oparzenia, często opalenizna  Typ IV – rzadko oparzenia, zawsze opalenizna  Typ V – stała umiarkowana pigmentacja, kolor brązowy  Typ VI – stała pigmentacja, kolor czarny

17 NADMIERNĄ WRAŻLIWOŚĆ RUMIENIOWĄ SKÓRY NA ŚWIATŁO SŁONECZNE OKREŚLA TZW. PRÓG RUMIENIOWY tj. MINIMALNA DAWKA RUMIENIOWA( MINIMAL ERYTHEMA DOSE- MED.), KTÓRA POWODUJE WYSTĄPIENIE RUMIENIA  Promienie UVB - progowe dawki wystąpienia MED dla rasy kaukaskiej-0,02- 0,1J/ cm2 (1,5 do 2 min.), osiągając szczyt po 24godz., ustępując w przeciągu 72 godz.  Promienie UVA - tylko w specyficznych warunkach przez bardzo silne, sztuczne źródła światła- 20-50J/ cm2, osiągając szczyt po kilku godzinach, ustępuje do 24 godz.

18 PROMIENIE UV MOGĄ BYĆ PRZYCZYNĄ WIELU CHORÓB Fotodermatozy – to grupa schorzeń, w których występuje nadwrażliwość na promieniowanie UV światła słonecznego. Zaliczamy do nich:  Nabyte idiopatyczne fotodermatozy - wielopostaciowe osutki świetlne(opryszczka letnia i świerzbiączka letnia) -pokrzywka słoneczna -przewlekłe zmiany posłoneczne  Odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne, zależne od czynników zewnętrznych tj. leków, środków chemicznych np.perfum  Dermatozy, gdzie światło słoneczne jest czynnikiem zaostrzającym lub wyzwalającym np.toczeń rumieniowaty  Fotodermatozy genetycznie uwarunkowane (xeroderma pigmentosum, porfirie)

19 WIELOPOSTACIOWE OSUTKI ŚWIETLNE (Polymorphic light eruption – PLE)  Czynnikiem wywołującym są promienie UVA, rzadziej UVB lub jedne i drugie  Mechanizm powstawania zmian ma najczęściej charakter nadwrażliwości późnej  Zmiany skórne są wielopostaciowe – rumienie, grudki, pęcherzyki  Umiejscowienie zmian – głównie miejsca ciała odkryte  Odmiany – opryszczki letnie (przewaga zmian pęcherzykowych) świerzbiączka świetlna ( przewaga zmian rumieniowo- grudkowych)  Pierwsze zmiany pojawiają się najczęściej w dzieciństwie, w okresie wiosennym, stale nawracają  Leczenie – środki przeciwmalaryczne, beta karoten, PUVA, leki immunosupresyjne, leczenie miejscowe – maści sterydowe, kremy z filtrem

20

21

22

23

24

25

26

27 POKRZYWKA ŚWIETLNA (Urticaria solaris)  Jest to rzadka odmiana pokrzywki powstająca pod wpływem promieni słonecznych o różnej długości fali  Mechanizm działania jest prawdopodobnie immunologiczny  Objawy kliniczne – w kilka minut po nasłonecznieniu pojawiają się bąble pokrzywkowe zarówno w obrębie skóry odsłoniętej, jak i zakrytej; bąble utrzymują się kilka godzin  Schorzenie częściej występuje u kobiet  Przebieg choroby jest przewlekły  Leczenie – leki przeciwhistaminowe w bardzo wysokich dawkach, metoda odczulania tj. przyzwyczajania skóry do wzrastających dawek promieniowania, PUVA

28

29

30 PRZEWLEKŁE ZMIANY POSŁONECZNE Grupa ta obejmuje 3 jednostki chorobowe, które w istocie są odmianami klinicznymi tego samego procesu chorobowego, ale o różnym nasileniu. Zaliczmy tutaj:  Wyprysk słoneczny – najłagodniejsza odmiana, ogniska chorobowe występują na odkrytych miejscach, pod postacią ostrego wyprysku  Przetrwałe odczyny świetlne – zmiany bardziej nasilone, czasami uogólnione pod postacią erytrodermii  Actinic reticuloid – najcięższa odmiana, głównie dotyczy osób starszych, częściej mężczyzn, zmiany skórne mają charakter naciekowy, są bardzo przewlekłe Leczenie: PUVA, leki immunosupresyjne, beta karoten

31

32 ODCZYNY FOTOTOKSYCZNE  Występują u większości osób poddanych ich działaniu  Głównie są wywoływane przez promienie UVA  Zależne są od dawki środka uczulającego i czasu ekspozycji na światło  Czynnikami wywołującymi są rośliny, leki (sulfonamidy, tetracykliny, leki obniżające ciśnienie, leki p- padaczkowe), środki chemiczne stosowane zewnętrznie (barwniki, dziegcie, olejek bergamutowy zawarty w perfumach)  Zmiany skórne przypominają oparzenie słoneczne, ograniczone są do miejsca kontaktu  Występują przy pierwszym kontakcie z substancją, cofają się po jej usunięciu

33

34

35

36

37

38

39 ODCZYNY FOTOALERGICZNE  Występują tylko u części osób poddanych ich działaniu  Mają charakter odczynów immunologicznych typu I lub IV  Zmiany skórne przypominają wyprysk  Wywołują je leki stosowane doustnie (sulfonamidy, leki p-cukrzycowe, leki nasenne) lub środki stosowane miejscowo (np.środki p- bakteryjne dodawane do mydeł )  Są rzadsze od odczynów fototoksycznych

40

41

42

43

44

45 ŚWIETLNE ZAPALENIE CZERWIENI WARG (Cheilitis actinica)  Błona śluzowa czerwieni wargowej jest obrzęknięta, stwierdza się zmiany zapalno- wysiękowe  Jest objawem nadwrażliwości na światło  Zaleca się pomadki do ust ze środkami chroniącymi przed światłem słonecznym

46

47 RODZAJE FILTRÓW STOSOWANYCH W ZEWNĘTRZNYCH ŚRODKACH CHRONIĄCYCH PRZED ŚWIATŁEM  Filtry chemiczne, których działanie opiera się na absorpcji promieni UV  Filtry fizyczne, które chronią skórę na skutek odbijania i/lub rozpraszania promieni UV

48 FILTRY CHEMICZNE ABSORBUJĄCE PROMIENIE UVB  Pochodne kwasu salicylowego-absorbują głównie promieniowanie o długości 300 nm, są dość stabilne, nie mają właściwości uczulających  Cynamoniany-PARSOL MCX,absorbuje głównie promieniowanie UV o długości 310-311 nm

49 FILTRY CHEMICZNE ABSORBUJĄCE PROMIENIE UVA  Pochodne benzofenonów, są to ketony aromatyczne,które absorbują głównie promieniowanie UV o długosci 320- 350nm.Wśród nich można wyróżnić oxybenzon i dioxybenzon  PARSOL 1789, EUSOLEX 6300- wykazują niewielkie działanie ochronne w obrębie UVA

50 MIĘDZYNARODOWY WSKAŹNIK SPF  Numer SPF (dla UVB) wskazuje,o ile dłużej można przebywać na słońcu po aplikacji danego preparatu na skórę do momentu wystąpienia odczynu rumieniowego,w porównaniu do analogicznego czasu pobytu na słońcu, bez ochrony skóry

51 RODZAJE FILTRÓW FIZYCZNYCH  Tlenek lub dwutlenek tytanu lub cynku  Filtry te nie posiadają właściwości fotouczulających, dlatego zalecane są dla alergików i małych dzieci  Wykazują one działanie ochronne w zakresie UVA i UVB

52 JAK NALEŻY STOSOWAĆ ZEWNĘTRZNE ŚRODKI CHRONIĄCE PRZED SŁOŃCEM  Preparat nakładamy 20-30minut przed ekspozycją na słońce,w ilości ok.2mg/cm 2  Preparaty wodoodporne po kontakcie z wodą tracą część swoich właściwości ochronnych, dlatego potrzebna jest kilkukrotna aplikacja preparatu na skórę w czasie przebywania na słońcu

53 OBJAWY UBOCZNE PO APLIKACJI ZEWNĘTRZNYCH ŚRODKÓW CHRONIĄCYCH PRZED SŁOŃCEM  Odczyny alergiczne typu wyprysku kontaktowego-najczęściej na składniki zaróbki (lanolina), konserwanty, substancje zapachowe  Odczyny alergiczne na zawarte w kremach filtry

54 INNE PREPARATY O DZIAŁANIU OCHRONNYM PRZED UV  Związki antyoksydacyjne:  witamina E i C oraz beta-karoten

55 SOLARIUM-FAKTY I MITY  Opalanie w solarium często podrażnia zmiany skórne w trądziku młodzieńczym  Systematyczne opalanie w solarium powoduje szybsze starzenie się skóry  Opalanie w solarium wcale nie jest zdrowsze, niż opalanie naturalne na słońcu  Opalenizna uzyskana w solarium nie uodparnia skóry na działanie słońca, jedynie na samo UVA  15-30 minutowa sesja w solarium to taka sama dawka promieniowania UVA, jaką daje całodniowy pobyt na słońcu  Przyjmuje się, że bezpieczna dawka naświetlań w solarium wynosi do 10 godzin rocznie

56 TANOREKSJA - uzależnienie od promieni  Nazwa pochodzi od angielskiego słowa „tan”- opalać się i greckiego „oreksis” – pożądanie  Tanoreksja to zaburzenie osobowości wynikające z braku akceptacji własnego ciała (podobnie jak w przypadku anoreksji)  Zaburzenie dotyczy głównie kobiet, ale tanorektykami bywają również mężczyźni, u których nałóg łączy się z uzależnieniem od siłowni i anabolików  Nałóg ogranicza się do sfery psychicznej, pokonanie go wymaga psychoterapii, nie odtrucia