1 „Dar zabawy – alternatywne metody pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym według koncepcji F. Froebla”

2 Friedrich Fröbel (1782 – 1852) Friedrich Froebel– niemiecki pedagog, teoretyk i czołowy kreator wychowania przedszkolnego o orientacji humanistycznej, uznawany za twórcę wychowania przedszkolnego, stworzył pierwszy system wychowania przedszkolnego zwany fröeblizmem. Zainicjował w państwie pruskim, które nie tolerowało instytucji wychowujących dzieci w duchu samodzielności myślenia i poszanowania ludzi, zreformowany typ placówki edukacyjnej dla najmłodszych, określanej mianem ogrodu dziecięcego (Kindergarten). Chciał, by dzieci czuły się w nim, jak rośliny z troską pielęgnowane przez ogrodnika – wychowawcę, nauczyciela i od najmłodszych lat uczyły się tam samodzielności myślenia oraz umiejętności współżycia z ludźmi.

3 Myśl pedagogiczna F. FroeblaZa podstawową formę aktywności uważał zabawę, która winna prowadzić do wszechstronnego rozwoju i przygotowania do nauki. Szczególną rolę w rozwoju dziecka Froebel przypisywał tzw. „darom”. Dzieci poprzez aktywny kontakt z podstawowymi formami w zabawie miały odkrywać właściwości i strukturę owych podarków. Wyróżniał trzy dary odpowiednie dla trzech okresów przedszkolnych ( okres kuli, walca i sześcianu) w rozwoju dziecka: I okres, w którym dzieci otrzymują piłkę jako kulę, II okres, w którym dzieci otrzymują walec, III okres, w którym dzieci otrzymują klocki w kształcie sześcianu.

4 W organizowanych przez siebie tzwW organizowanych przez siebie tzw. „ogródkach dziecięcych” (kindergarten) uwzględnił podstawowe zasady dydaktyczne – poglądowości, aktywności, dostępności, systematyczności, logicznej kolejności. Opracował metodykę wychowania przedszkolnego (metody, formy, środki). Kładł nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój umysłowy, moralny i fizyczny, zgodny z indywidualnymi cechami dziecka. Opracował projekt kształcenia nauczyciela. Uznał wychowanie przedszkolne za integralną część kształcenia ogólnego. Każde dziecko powinno zaczynać od przedszkola.

5 Dary F. Froebla Koncepcja aktywności oparta jest na działaniach dzieci w sali przedszkolnej oraz bliższej i dalszej przestrzeni przy wykorzystaniu zasobów środowiska społeczno – kulturowego. Duże znaczenie ma kontakt z materiałami, których dostarcza przyroda, zwanymi „darami natury", bogactwami przyrody czy „darami ziemi” oraz wykorzystanie materiałów dydaktycznych, pomocy edukacyjnych stworzonych przez dorosłego dla dziecka, które F. Froebel nazwał darami. W Polsce określano je także jako podarki.

6 Dary to komplet materiałów dydaktycznych, w skład których wchodzi drewnianych pudełek oraz siatka geometryczna. Zestaw podstawowy to dary od 1 do 6. Tworzą je ułożone w zestawy materiały: wełniane piłki, drewniane klocki w kształcie sześcianów, walców, graniastosłupów. Zestaw rozszerzony składa się dodatkowo z materiałów (mozaiki, patyczki, pierścienie, punkty) ponumerowanych od 7 do 10 oraz 5B, 5P, 1.1 i 1.2. Dary stworzone zostały z niezwykłą precyzją, gdyż Froebel był wykształconym architektem. Są one wykonane ze zróżnicowanych materiałów: wełny, drewna oraz plastiku.

7 Dar 1 – to 6 par wełnianych piłeczek na sznurkach w różnych kolorach: 3 pary w barwach podstawowych (czerwona, żółta, niebieska) i 3 pary w barwach pochodnych (pomarańczowa, zielona, fioletowa). Każda piłka ma średnicy 5 cm. Wszystkie piłki umieszczone są w drewnianym pudełku z zasuwaną pokrywą. Dar 1 służy do rozpoznawania i nazywania barw, poszukiwania podobnych kształtów i cech (kulista, lekka, okrągła), określania kierunków, w jakich toczy się piłka, jej położenia (blisko, daleko, wysoko, nisko) i ruchów (toczy się, turla, spada, skacze). Wykorzystując do zabaw wierszyki i piosenki w języku polskim i angielskim wzbogacamy słownik dziecka, doskonalimy pamięć i rozwijamy umiejętność pracy w grupie.

8 Dar 2 tworzą: dwie kule, dwa walce i dwa sześciany w drewnianym pudełku, z ruchomym stelażem do ułożenia przez dziecko. W zestawie jest także patyczek i sznurek do przeprowadzania eksperymentów. Bryły są dobrane parami, jedna figura z pary jest gładka, bez żadnych otworów, druga ma natomiast nawiercone otwory do wkładania patyczka (umożliwia  to obracanie bryłą) oraz ma haczyki do przewlekania sznurka i zawieszania jej na stelażu. Bryły te mają służyć do odkrywania zjawisk fizycznych, poznawania ruchów przedmiotów, przeprowadzania porównań, odróżniania kształtów, form kulistych od graniastych, budowania w umysłach dzieci linii prostej i krzywej, badania ciężaru, ruchu itp.

9 Dar 3 - W skład Daru 3 wchodzi osiem małych sześcianów (2,5x2,5x2,5 cm), które powstały poprzez przecięcie (pionowe i poziome) dużego sześcianu z Daru 2. Zabawa z Darem 3 pozwala dziecku dokonywać porównań i dochodzić do wniosków o identyczności elementów, a także dostrzeganiu części i całości. Pomaga opanować takie pojęcia jak: ściana, krawędź, wysokość, szerokość, długość, wierzchołek. Sześciany umożliwiają dzieciom układanie kształtów, ornamentów oraz naukę matematyki. Zabawy z darem trzecim (i kolejnymi) urozmaicić można wykorzystując schematy konstrukcji i tematycznie związane z nimi wiersze.

10 Dar 4 - w skład Daru 4 wchodzi osiem prostopadłościanów w drewnianym pudełku powstałych poprzez jedno przecięcie pionowe i trzy poziome sześcianu wielkości Daru 2. Zabawy tym Darem pozwalają na budowanie w umysłach dzieci pojęć: prostokąt, kwadrat, prostopadłościan, pionowo, poziomo, płaski, leży, stoi, krawędź, bok, brzeg, wierzchołek. Dziecko odkrywa, ze figury różnią się nie tylko wielkością, ale również formą geometryczną.

11 Dar 5 składa się z sześcianów, prostopadłościanów i trójgraniastych połówek sześcianów. Powstał z sześcianu, który podzielony dwoma cięciami poprzecznymi, a następnie poprzez przecięcie przekątną jego górnej warstwy, utworzył nowe układy klocków. Jest większy od Daru 3 i Daru 4. Zabawa tym Darem pozwala dziecku na odkrywanie rozmaitości brył, rozwija twórcze myślenie oraz precyzję ruchów. Dziecko układa kształty naturalne, kształty matematyczne i kształt piękna.

12 Dar 6 zawiera klocki- cegiełki o różnych płaszczyznach odpowiadających takim kształtom jak trójkąty czy kwadraty. Poprzez odpowiednie cięcia z tabliczek powstają prostopadłościany, sześciany i graniastosłupy. Elementy zawarte w Darze 6 są zbliżone wielkością do elementów zawartych w Darze 5. Dar 6 umożliwia konstruowanie złożonych budowli i kształtów estetycznych Jest przeznaczony dla dzieci powyżej 4 roku życia.

13 Dar 7 tworzy zestaw mozaiki geometrycznej złożonej z kół, półkoli, rombów, kwadratów oraz różnych rodzajów trójkątów w następujących kolorach: zielonym, czerwonym, fioletowym, białym, czarnym, niebieskim oraz żółtym. Każda z figur ma średnicę ok. 1 cm. Oprócz poznawania nazw figur, różnicowania kształtów i kolorów, w kontakcie z Darem 7 dziecko ma okazję do komponowania obrazów, łączenia kolorów i figur, układania rytmów, poszukiwania zależności oraz podobieństw. Dar 7 to bogactwo kształtów, kolorów i możliwości.

14 Dar 8 to proste patyczki o zróżnicowanej długości– od 2,5 cm do 15 cmDar 8 to proste patyczki o zróżnicowanej długości– od 2,5 cm do 15 cm. Spośród każdej długości występują patyczki w takich samych kolorach, jak elementy Daru 7- zielonym, czerwonym, fioletowym, białym, czarnym, niebieskim oraz żółtym. Otrzymując Dar 8 dziecko zyskuje możliwość porównywania długości, odmierzania, nazywania kolorów, układania rytmów, ale także pojedynczych liter czy całych wyrazów. Dar 8 to także doskonałe narzędzie konstrukcyjne. Rozwija sprawność manualną, wyobraźnię przestrzenną, pobudza do poszukiwania i tworzenia.

15 Dar 9 to zestaw kół oraz półkoli w kolorach czerwonym, zielonym, niebieskim, fioletowym, żółtym oraz pomarańczowym. Kształtuje on pojęcie całości (1) oraz połowy. Różnorodność kolorów sprzyja budowaniu obrazów pochodzących wprost z dziecięcej wyobraźni.  Magiczny świat kolorowych pół i półkoli jednocześnie inspiruje do twórczości, oraz do poszukiwania całości, cykliczności, logiki i porządku.

16 Dar 10 to fioletowe, czarne, zielone, niebieskie, białe, czerwone, pomarańczowe i żółte drewniane punkty o średnicy 0,5 cm. Stanowią doskonałe uzupełnienie poprzednich Darów, ale same w sobie stwarzają okazję do odtwarzania kształtów piękna, kształtów natury. Maleńkie „kropki” łączące się w harmonijną całość dziecięcych obrazów, kształtują precyzję ruchów oraz wysokie poczucie estetyki. Stanowią też doskonały materiał dydaktyczny zarówno do edukacji matematycznej, jak i językowej.

17 Dar 5B stanowi kontynuację i uzupełnienie daru 5, ale również doskonale współgra z pozostałymi darami. Linia cięcia w sześcianach i wyżłobione tunele stwarzają okazję do rozwijania inwencji twórczej, wznoszenia bardziej skomplikowanych konstrukcji, a także skłaniają do poszukiwania pasujących do siebie elementów.

18 Dar 5P tworzy zestaw sześcianów z cyframi od 0 do 9 przeznaczonych do nawlekania oraz komplet 3 okręgów podzielonych na 2,3 oraz 4 równe części.  Dar 5P jest doskonały do kształtowania pojęć matematycznych, wprowadzania ułamków. Stwarza nieskończone możliwości użycia, tworzenia zadań, opowiadań, szukania „sprawiedliwych” rozwiązań w codziennym życiu.

19 Dar 1.1 składa się z koralików do nawlekania w różnych kształtach: sześcianu, kuli oraz walca, występujących w sześciu kolorach- pomarańczowym, żółtym, zielonym, niebieskim, fioletowym i czerwonym oraz jednego sznurowadła w kolorze czarnym. Sznurowadło zakończone pałeczkami z plastiku ułatwiającymi nawlekanie. Zestaw rozwija precyzję ruchów oraz zdolności motoryczne, manipulacyjne dziecka. Kształtuje pojęcia matematyczne, rytmy, rozwija pamięć i wyobraźnię.

20 Dar w skład Daru 1.2 wchodzi drewniana niebieska plansza przewlekanka, 8 kolorowych i wytrzymałych sznurowadeł zakończonych pałeczkami z plastiku ułatwiającymi nawlekanie oraz kulki do układania na planszy w ośmiu różnych kolorach: zielonym, pomarańczowym, niebieskim, fioletowym, żółtym czerwonym, czarnym i białym. Zabawa Darem 1.2 rozwija wyobraźnię, precyzję oraz zdolności motoryczne dziecka. Podczas przewlekania sznureczka dzieci uczą się koncentracji i logicznego myślenia. Ćwiczą koordynację oko- ręka. 

21 Drewniana siatka geometryczna o wymiarach 40cm x 40cm, będąca doskonałym uzupełnieniem pracy ze schematami Stanowi idealne podłoże do budowania przez dzieci swobodnych konstrukcji. Rozwija sprawność manualną, wyobraźnię przestrzenną, pobudza do poszukiwania i tworzenia nowych budowli.

22 Walory pracy z darami Dary służą dzieciom jako zabawki do swobodnych zabaw konstrukcyjnych, tematycznych, ruchowych i badawczych oraz są materiałem wykorzystywanym do zabaw zorganizowanych przez nauczyciela, czyli zabaw dydaktycznych. Dary są wykorzystywane w toku spotkań w Porannym kole i stanowią materiał, który pomaga zilustrować treści dydaktyczne. Za pomocą darów dzieci i nauczyciel mogą ilustrować treść bajek, wierszy, opowiadań, ale również treści zadań matematycznych. Dary służą wzbogacaniu wiedzy dzieci o świecie oraz rozwijają szereg umiejętności: - sprawność manualną, - wyobraźnię przestrzenną, - myślenie twórcze,

23 - kompetencje pamięciowe,- aktywność werbalną, - pojęcia matematyczne (figury geometryczne, zbiory, liczby naturalne) -procesy poznawcze: zdolności porównywania, porządkowania, przyporządkowywania, abstrahowania i uogólniania, - kompetencje społeczne i komunikacyjne. Dary to pomoc przygotowująca do nauki szkolnej, zwłaszcza w zakresie czytania, pisania, matematyki i działań artystycznych. Dary Froebla są również skutecznym materiałem do pracy indywidualnej o charakterze terapeutycznym, może być wykorzystywany do pracy z dziećmi przejawiającymi uzdolnienia, jak i z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

24 ORGANIZACJA PRACY WG KONCEPCJI F. FROEBLARealizacja innowacji pedagogicznej: „Dar zabawy – alternatywne metody pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym” odbywa się w oparciu o program wychowania przedszkolnego „Dar zabawy” autorstwa dr Barbary Bilewicz – Kuźnia. Najważniejszą częścią programu Dar zabawy jest zabawa, zarówno zabawa edukacyjna, zorganizowana, której zadaniem jest podkreślenie wspólnoty dorosłych i dzieci oraz wykorzystanie do tej zabawy tzw. darów (inaczej zwanych podarkami), czyli przedmiotów, które w pełni służą rozwojowi dziecka, jak i zabawa swobodna. 

25 ZAJĘCIA DYDAKTYCZNE Zajęcia dydaktyczne realizowane są pod postacią zajęć w Porannym kole i/lub Aktywności zabawowo – zadaniowej w grupach. Zajęcia w Porannym kole mają charakter edukacyjny. W celu realizacji podstawy programowej i tym samym wzbogacania wiedzy i rozwijania umiejętności dzieci w poszczególne dni realizowane są różne rodzaje treści dydaktycznych: aktywność językowa, artystyczna, matematyczna, przyrodnicza i ekologiczna, ruchowa, zdrowotna. Aktywność w grupach zabawowo – zadaniowych realizowana jest po zajęciach w „Porannym kole”. Praca w grupach odbywa się w zorganizowanych kącikach: kąciku darów, kąciku twórczym, kąciku badawczym i kąciku gospodarczym (ogródek i kuchnia). Grupa pracuje w tym samym składzie przez cały tydzień. Działanie takie jest celowe i planowe, a jego zadaniem jest rozwijanie kompetencji społecznych dzieci i rozwijanie ich wiedzy społecznej. Praca w grupach odbywa się metodą stacyjną – grupy w ciągu kolejnych dni przechodzą do kolejnych kącików.

26 Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku darów:Kącik darów Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku darów: - podstawowe dary Froebla (dar 1 – dar 6) - ponadpodstawowe dary Froebla - akcesoria do tzw. małego świata - akcesoria do tzw. dużego świata - akcesoria do tzw. średniego świata

27 Kącik twórczy Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku twórczym: - materiały plastyczne - rekwizyty teatralne - matryce i materiały do działań plastyczno – konstrukcyjnych - instrumenty muzyczne - sprzęty i urządzenia (magnetofon, słuchawki itp.) - płytoteka - plansze i ilustracje

28 Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku badawczym:Kącik badawczy Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku badawczym: - przyrządy i pojemniki (menzurki, butelki i słoiki o różnej pojemności, pojemniki z piaskiem i wodą, lejki itp.) - przyrządy miernicze (linijka, ekierka, miara krawiecka, poziomica, waga, termometr itp.) - sprzęty i urządzenia (mikroskop, lupa, kompas, kalkulator, kalejdoskop, lornetka itp.)

29 Kącik gospodarczy (ogródek i kuchnia)Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku gospodarczym: - naczynia kuchenne - przyprawy kuchenne - przetwory - akcesoria ochronne i porządkowe (fartuszki, rękawice, ceraty, podkładki na stół, ściereczki, zmiotka i szufelka itp.) - zioła, rośliny zielone - narzędzia ogrodowe - akcesoria ogrodnika - zwierzęta

30 W toku podejmowanych aktywności duży nacisk kładzie się również na:Zabawy badawcze Dzieci bardzo lubią „bawić się” żywiołami: wodą, powietrzem, ziemią, a nawet ogniem. Część tych potrzeb może być zaspokojona w przedszkolu poprzez organizację przestrzeni i dostarczanie środków do eksplorowania. Twórcze prace ręczne ,takie jak: - rysowanie np. kredkami świecowymi, kredą, węglem, świecą, flamastrem, rysowanie na różnych podkładach - malowanie farbami, - modelowanie w plastelinie, glinie, piasku, - perforowanie i składanie papieru, - drukowanie stemplem, - szycie, wyszywanie, haftowanie, - wycinanie, tworzenie wycinanek, - wyplatanie (koszykarstwo) z papieru, - konstruowanie z różnych materiałów przemysłowych oraz tworzyw naturalnych np. grochu i patyczków, odpadów itp.

31 Prace w kuchni i ogródkuFroebel podkreślał, aby dziecko miało rzeczywisty kontakt z przyrodą i było zaznajamiane z pracami domowymi. Uczenie się w plenerze Przestrzeń nauki i rekreacji dzieci w koncepcji F. Froebla jest szersza niż sala przedszkolna. Ogród przedszkolny i dalsza okolica są doskonałymi miejscami, gdzie mogą odbywać się różnorodne zabawy: badawcze, ruchowe, a także zajęcia edukacyjne. Wszystkim tym działaniom towarzyszy prowadzenie rozmów, recytowanie wierszyków, śpiew i aktywność ruchowa.

32