1 GDAŃSK, 19 października 2016 roku Dobre praktyki w zakresie kierowania spraw do mediacji w sprawach rodzinnych oraz sprawach nieletnich z wykorzystaniem mediacji rówieśniczej SSO Ewa Ważny

2 Dlaczego jest tak mało spraw kierowanych do mediacji? Istnieje potrzeba :  edukacji społeczeństwa  szkolenia sędziów, radców prawnych, adwokatów w zakresie mediacji  propagowanie idei mediacji rówieśniczej w szkołach i przedszkolach

3 Salon Mediatora w Sądzie Okręgowym w Gdańsku od 2012 roku cykliczne spotkania przedstawicieli wszystkich środowisk zainteresowanych mediacją - mediatorów, sędziów, adwokatów, radców prawnych, notariuszy, prokuratorów, przedstawicieli instytucji i stowarzyszeń, nauczycieli, dyrektorów szkół itp.

4 Cele Salonu Mediatora  propagowanie idei mediacji  poszerzanie wiedzy na temat mediacji  diagnozowanie problemów wynikających ze stosunkowo małej ilości spraw kierowanych do mediacji  wymiana doświadczeń dotyczących mediacji między przedstawicielami wszystkich zainteresowanych środowisk

5 Sprawy o uregulowanie kontaktów Błędy jakie zdarzały się w ugodach mediacyjnych : 1) brak precyzyjnie określonych terminów kontaktów lub miejsca spotkań np. zapis, że strony będą telefonicznie uzgadniać termin i miejsce spotkania, 2)ugoda regulowała zakresy kontaktów obojga rodziców a nie osoby uprawnionej do kontaktów ( np. Święta Bożego Narodzenia każda ze stron będzie spędzać naprzemiennie – bez ustalenia od kiedy i kto ) 3)regulacja świąt i wakacji zbyt ogólna bez określenia dnia i godziny początkowej oraz dnia i godziny końcowej 4)brak zapisu odnośnie obowiązków osoby zobowiązanej

6 Sprawy o alimenty  Błędy jakie się zdarzały : brak dokładnych danych dziecka lub dzieci, wskazania daty początkowej płatności, ewentualnych odsetek, wskazania kwoty alimentów dla każdego dziecka i określenia kwoty łącznej w przypadku wielu dzieci  Problem związany z ryzykiem zatwierdzenia ugody,która zmierza do obejścia prawa : - dobra praktyka : w protokole mediacyjnym powinny znaleźć się oświadczenia lub dokumenty świadczące o dochodach stron i kosztorys usprawiedliwionych potrzeb dziecka ( pozwala to sądowi na ocenę,czy ugoda nie zmierza do obejścia prawa i jest zgodna z zasadami współżycia społecznego a także jest niezbędne w przypadku nowej sprawy o podwyższenie lub obniżenie alimentów ) - uzasadnienie : są przypadki gdy strony zgodnie ustalają wysokość alimentów w zaniżonej wysokości by uzyskać świadczenia z opieki społecznej lub zgadzają się na zbyt wysokie alimenty przy braku możliwości zarobkowych -celem obejścia przepisów egzekucyjnych

7 USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów

8 Dodatkowe pouczenia art. 210 § 2 2 k.p.c. obowiązek sądu pouczenia stron o możliwości ugodowego załatwienia sporu, w szczególności w drodze mediacji

9 Pouczenia przy doręczeniu pozwu lub wniosku § 140 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych : Przy pierwszym doręczeniu sąd :  poucza się o możliwości skorzystania z mediacji  informuje o zasadach i procedurze mediacji w danego rodzaju sprawach  informuje o sposobie udostępnienia informacji o mediatorach na stronie internetowej sądu lub w siedzibie sądu.

10 Kierowanie stron do mediacji Art. z art. 183 8 § 1 k.p.c. - sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania i wielokrotnie w toku jednego postępowania ( zlikwidowano ograniczenie w zakresie jednorazowego skierowania stron do mediacji, w poprzednim stanie prawnym § 2 można było skierować strony do mediacji tylko raz )

11 Odmowa zatwierdzenia ugody § 142 Regulaminu  sąd informuje mediatora o odmowie zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem i przyczynach odmowy

12 Wgląd mediatora do akt sprawy 183 ( 9) § 2k.p.c. Mediator ma prawo do zapoznania się z aktami sprawy, chyba że strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyrazi zgody na zapoznanie się mediatora z aktami.

13 Spotkanie informacyjne art. 183 (8)§ 4 k.p.c.  Przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym w zakresie mediacji  może prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator

14 Zasady spotkania informacyjnego Regulamin § 132 -139  Cel - zapoznanie stron z możliwościami i korzyściami mediacji  zawiadamia się strony,pełnomocników i poucza o skutkach prawnych nieusprawiedliwinego niestawiennictwa ( np. sąd może obciążyć stronę kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną -art. 183(8)§ 6kpc  udział stron nieodpłatny  w budynku sądu albo poza budynkiem sądu.  mogą być wyznaczone dla stron więcej niż jednej sprawy  ze spotkania informacyjnego sporządza się notatkę urzędową zawierającą informację o stawiennictwie stron, którą dołącza się do sprawy

15 Posiedzenia niejawne w zakresie oceny skierowania stron na mediacje art. 183 ( 8) § 5 k.p.c. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę przewodniczący dokonuje oceny, czy skierować strony do mediacji. W tym celu przewodniczący, jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, może wezwać je do osobistego stawiennictwa na posiedzeniu niejawnym Uwagi : Sprawdzają się w toku spraw o rozwód, rozważna argumentacja przy nakłanianiu stron do pojednania lub mediacji,zdarzały się przypadki w zakresie wniosków o wyłączenie sędziego lub skargi w trybie nadzoru administracyjnego na sędziego (niezasadne )

16 Dane kontaktowe stron art.183 ( 9) § 2k.p.c. Po skierowaniu stron do mediacji, przewodniczący niezwłocznie przekazuje mediatorowi dane kontaktowe stron oraz ich pełnomocników, w szczególności numery telefonów i adresy poczty elektronicznej, o ile je posiadają Uwaga : Sprawdzają się karteczki do wypełnienia przez strony doczepiane do okładek akt po wewnętrznej stronie z danymi kontaktowymi

17 Kierowanie stron do mediacji na posiedzeniu niejawnym Art. 183(8) § 2. k.p.c. Postanowienie kierujące strony do mediacji może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację. Uwagi : Bardzo dobra praktyka,szczególnie w wydziałach gdzie terminy rozpraw są odległe z uwagi na wielkość referatów sędziów, nie wydłuża toku postępowania, dość duża skuteczność.

18 . Wynagrodzenie mediatora art. 98 1 § 4 k.p.c. Przesłanki do określenia wynagrodzenia mediatora :  rodzaj sprawy,  wartość przedmiotu sporu,  sprawny przebieg postępowania mediacyjnego.

19 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20.06.2016 roku w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym § 1 w sprawach o prawa majątkowe -1% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 150 zł,nie więcej niż 2000 zł za całość postępowania mediacyjnego § 2 w sprawach o prawa niemajątkowe za pierwsze posiedzenie mediacyjne -150 zł, każde następne 100 zł, łącznie nie więcej niż 450 zł § 3. zwrot udokumentowanych i niezbędnych wydatków (przejazdy, wynajem pomieszczenia-do 70 zł za jedno posiedzenie, korespondencji do 30 zł ) § 4. w razie nieprzystąpienia stron do mediacji –zwrot poniesionych wydatków do 70 zł § 5. wynagrodzenie podwyższa się o podatek VAT.

20 Zażalenie na postanowienie art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. możliwość zaskarżania w drodze zażalenia postanowień w zakresie wynagrodzenia mediatora. ( wcześniej strony bezpośrednio opłacały wynagrodzenie mediatora a obecnie sąd decyduje o ostatecznej wysokości wynagrodzenia i przyznaje w drodze postanowienia - tak jak wynagrodzenie biegłych )

21 Czas trwania mediacji art. 183( 10) § 1 k.p.c. Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza czas jej trwania na okres do trzech miesięcy. Na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów termin na przeprowadzenie mediacji może zostać przedłużony, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego.

22 Mediacja a koszty sądowe - koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd zaliczone są do kosztów sądowych - możliwość zwolnienia stron od kosztów mediacji

23 Dane statystyczne Sąd Rejonowy Gdańsk –Południe w Gdańsk wyłącznie sprawy rodzinne,bez nieletnich 2013 rok wpłynęło 11688 spraw, 39 mediacji w tym 6 ugód 2014 rok 10886 spraw, 63 mediacje w tym 6 ugód 2015 rok 11027 spraw, 155 mediacji w tym 10 ugód I półrocze 2016 roku !! 5593, 177 mediacji w tym 40 ugód

24 USTAWA z dnia 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

25 Kierowanie spraw do mediacji Art. 3a § 1 u.p.n. w każdym stadium postępowania sąd rodzinny może skierować sprawę do postępowania mediacyjnego -warunek konieczny :  inicjatywa lub zgoda pokrzywdzonego i nieletniego  tylko w sprawach w których pokrzywdzonym jest osoba fizyczna

26 Czas trwania mediacji  6 tygodni od daty doręczenia postanowienia o skierowaniu do mediacji  możliwość przedłużenia o dalsze 14 dni jeśli jest szansa zawarcia ugody  konieczność uzyskania danych uczestników mediacji w celu szybszego kontaktu mediatora z uczestnikami mediacji ( telefon,e-meil )

27 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 maja 2001 roku w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz. U. z dnia 6 czerwca 2001r.)

28 Zalety mediacji wobec nieletniego  możliwość uświadomienia nieletniemu i zrozumienia przez niego wagi popełnionego czynu, czy wyrządzonej krzywdy  możliwość nakłonienia nieletniego do zmiany swojego postępowania i unikania podobnego, nagannego zachowania w przyszłości;  możliwość zadośćuczynienia przez nieletniego pokrzywdzonemu wyrządzonej krzywdy, poprzez np. przeproszenie, wyrażenie skruchy, naprawienie szkody, wykonanie określonych świadczeń;  możliwość łagodniejszego potraktowania nieletniego przez Sąd rodzinny w przypadku wykonania przez niego płynących z ugody zobowiązań.

29 Zalety mediacji wobec pokrzywdzonego  uzyskanie informacji dlaczego stał się ofiarą  poznanie motywów jakimi kierował się nieletni  możliwość przedstawienia swoich oczekiwań i relacji z nieletnim w przyszłości

30 Kiedy sprawy nie można skierować do mediacji ?  jeżeli zachodzą przesłanki umieszczenia nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym zakładzie leczniczym (art. 12 u.p.n.)  gdy pokrzywdzony jest ubezwłasnowolniony lub chory psychicznie  w sytuacji czynów popełnionych z użyciem przemocy oraz molestowania seksualnego małoletnich  jeżeli sprawa jest wątpliwa dowodowo

31 Mediacja pomiędzy rodzicami lub opiekunem nieletniego a pokrzywdzonym  ma charakter towarzyszący mediacji z nieletnim  nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy nieletniego  sąd rodzinny uwzględnia ją tylko w zakresie orzekania o zobowiązaniu do naprawienia szkody  daje to pokrzywdzonemu możliwość szybszego uzyskania oczekiwanej rekompensaty

32 Mediacja rówieśnicza metoda rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży na terenie szkoły, placówki opiekuńczo-wychowawczej lub resocjalizacyjnej, w obecności mediatora rówieśnika Dobry przykład : Centrum Mediacji Szkolnej i Rówieśniczej w Gdańsku

33 Możliwość przekazania sprawy szkole Art. 32j § 1 u.p.n. Sąd rodzinny może przekazać sprawę nieletniego, za jego zgodą, szkole, do której nieletni uczęszcza, albo organizacji młodzieżowej, sportowej, kulturalno-oświatowej lub innej organizacji społecznej, do której nieletni należy, jeżeli uzna, że środki oddziaływania wychowawczego, jakimi dana szkoła lub organizacja dysponuje, są wystarczające. Sąd rodzinny wskazuje, w miarę potrzeby, kierunki oddziaływania wychowawczego.

34 Warunki przekazania sprawy szkole w ramach mediacji rówieśniczej  niski stopień demoralizacji nieletniego  zgoda nieletniego  pokrzywdzony jest uczniem tej samej szkoły  szkoła dysponuje środkami oddziaływania wychowawczego np. poprzez sprawny system mediacji szkolnej i rówieśniczej

35 Obowiązki szkoły w świetle art. 32 j u.p.n  informowanie sądu rodzinnego o podjętych działaniach wychowawczych i osiągniętych efektach,  nie rzadziej niż co 6 miesięcy  niezwłocznie zaś o ich nieskuteczności ( celem zmiany przez sąd rodzinny tego środka na inny środek wychowawczy )

36 Podsumowanie - obecnie obowiązujące przepisy dają różne możliwości w zakresie kierowania spraw do mediacji - zmiany przepisów w zakresie kosztów mediacji są szczególnie ważne w sprawach rodzinnych bo umożliwiają zwolnienie stron od kosztów mediacji -konieczna jest dalsza stała praca nad edukacją społeczeństwa w zakresie mediacji,ze szczególnym uwzględnieniem mediacji rówieśniczej