1 Gdańszczanie i ich domy w czasach historycznych (XV-XVIII w.)Jakub Knapiński

2 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Domy wznoszono od stuleci z materiałów najbardziej dostępnych. W okresie średniowiecza zarówno w mieście, jak i na wsi było nim drewno. Zabudowa miejska stopniowo ewoluowała ku materiałom bardziej trwałym, domy drewniane zastępowano szachulcowymi.

3 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Ich szkieletową konstrukcję wypełniano gliną, a następnie cegłą. Łatwopalność takich siedzib doprowadziła do wydania odpowiednich rozporządzeń zabraniających budowy drewnianych domów i popierających budownictwo murowane.

4 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Od XVI wieku fasady gdańskich domów zaczęto wznosić w stylu renesansowym w dwóch zasadniczych odmianach. W pierwszej akcentowano podziały horyzontalne i stosowano pilastry w antycznych porządkach (ul. Długa 37, Lwi Zamek – ul. Długa 35, Dom Ferberów – ul. Długa 28, Dom Angielski – ul. Chlebnicka 16)

5 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W drugiej, powszechniejszej, nawiązywano do ceglano-kamiennej architektury niderlandzkiej. Kamienice tego typu miały elewacje licowane drobną cegłą, w przyziemiu kamieniarską oprawę portalu, a na poszczególnych piętrach drobne elementy kamienne w formie główek, rautów, szyszek

6 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W szczycie kamienicy skupiała się zasadnicza dekoracja złożona z ornamentu określanego mianem okuciowego (ul. Długa 45, ul. Chlebnicka 1, ul. Elżbietańska 3).

7 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Do wyjątków należały w tym okresie elewacje o dekoracji figuralnej, której najdoskonalszym przejawem jest Złota Kamienica przy Długim Targu 41.

8 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W fasadach barokowych, które pojawiły się w XVII wieku dążono do ujednolicenia ogólnego wyrazu. Nie dzielono ich poprzecznymi gzymsami, nie wyodrębniano tak mocno partii szczytowych, częściej operowano tynkowanym licem.

9 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Najciekawsze przykłady barokowych elewacji to kamienice przy Długim Targu 3 i 20 (obie z ok r.) z charakterystycznymi pilastrami zdobionymi postaciami kariatyd i atlantów.

10 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W XVIII w. w fasadach dominowały malownicze formy szczytów przy prostych tynkowanych ścianach. Późny barok wprowadził subtelne portale z rokokowym ornamentem i ażurową dekoracją w nadświetlach (ul. Grobla 11, portale przy ul. Piwnej 12 i Długim Targu 29).

11 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Wyjątkowym pięknem charakteryzuje się elewacja frontowa Domu Uphagena (1776 r.) łączącą rokokową ornamentykę z klasycznymi podziałami.

12 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Rozważając zagadnienia związane z rozwojem i przeobrażeniami kamienicy, należy wspomnieć również o przedprożach, uznawanych za najoryginalniejszy wytwór gdańskiej architektury mieszkalnej. Przedproża powstały w celu wygodnego wejścia do piwnic.

13 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W okresie gotyku były budowane z drewna a od frontu posiadały kamienne płyty (ul. Mariacka 1), w okresie renesansu - murowane z kutymi balustradami i kamiennym słupkiem (ul. Mariacka 13).

14 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.Największy rozkwit gdańskie przedproża osiągnęły w okresie baroku (Piwna 59/60, Długi Targ 41).

15 Domy Gdańszczan między XV a XVIII w.W miejsce kutych balustrad pojawiły się płyty z dekoracją rzeźbiarską lub kamienne tralki. Słupki przedprożowe nabrały nowych kształtów, z upodobaniem zaczęto stosować kamienne kule. Największy zespół gdańskich przedproży zachował się na ulicy Mariackiej.