1 geneza, filozofia, dotychczasowe doświadczeniaPodejście LEADER geneza, filozofia, dotychczasowe doświadczenia Adam Futymski

2 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaLEADER to coś więcej niż kolejny program dotujący projekty, to również swoista filozofia i duch. W programie LEADER nie chodzi tylko pieniądze. Chodzi przede wszystkim o ludzi, którzy tworzą społeczność lokalną. (konferencja „Leader in the New Member States”, Tihany, październik 2006)

3 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaWspólna Polityka Rolna nastawiona na intensyfikację produkcji spowodowała w końcu lat 80’: problem z nadwyżkami żywności zagrożenie środowiska naturalnego wyludnienie wsi, dezintegrację wspólnot wiejskich spadek zaufania do przemysłowo produkowanej żywności Reakcją na tę sytuację była modyfikacja WPR oraz dodatkowe instrumenty nastawione na rozwój obszarów wiejskich (tzw. II filar WPR) Jako eksperyment w zakresie rozwoju obszarów wiejskich pojawia się Inicjatywa Wspólnotowa LEADER

4 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaWdrażanie podejście LEADER Utworzenie partnerstwa społecznego - Lokalnej Grupy Działania W skład LGD wchodzą przedstawiciele różnych podmiotów lokalnych z sektorów: publicznego, społecznego i ekonomicznego LGD sama definiuje obszar swojego działania, powinien to być obszar spójny, mający wystarczający potencjał do rozwoju Opracowanie przez LGD strategii rozwoju danego obszaru LGD musi dokonać analizy sytuacji i sformułować strategię rozwoju swojego obszaru Realizacja strategii w oparciu o środki przyznane LGD LGD jest lokalną instytucją grantodawczą – wybiera i finansuje projekty zgodne z przyjętą strategią rozwoju LGD jest platformą komunikacji, współpracy i koordynacji działań podmiotów wchodzących w jego skład

5 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczenia

6 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczenia

7 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaPodejście Leader versus podejście „tradycyjne” Tradycyjne Leader Obszary interwencji określone według granic administracyjnych Obszary interwencji wyznaczone według logiki procesów rozwoju Programy wsparcia definiowane i wdrażane odgórnie Programy wsparcia definiowane i wdrażane oddolnie Podejście sektorowe Podejście zintegrowane, obejmujące różne dziedziny i sektory Indywidualizm, brak współpracy podmiotów uczestniczących w procesie rozwoju Partnerstwo i współpraca między podmiotami uczestniczącymi w procesie rozwoju

8 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaSpołeczne korzyści/zalety podejścia Leader: większy poziom zaangażowania i odpowiedzialności za rozwój swojego miejsca zamieszkania lepsze relacje między lokalnymi aktorami (komunikacja, zrozumienie, zaufanie, więzi) rozwój kapitału ludzkiego – podnoszenie świadomości obywatelskiej, umiejętności współpracy, budowanie zaufania, zrozumienia i więzi, wzrost wiarygodności większa kreatywnośc i innowacyjność

9 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaInne korzyści/zalety podejścia Leader: wymaga sporządzenia strategii rozwoju (planowanie = większa racjonalność) pozwala finansować różne, ale pozostające ze sobą w związku i uzupełniające się działania - efekt synergii i harmonijny rozwój współpraca i koordynacja działań pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów lokalnych jest bardziej elastyczny i mniej biurokratyczny stwarza możliwość dla eksperymentu i innowacji daje możliwość finansowania nawet bardzo małych projektów

10 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaCechy podejścia LEADER podejście terytorialne LGD - partnerstwo i współpraca podejście oddolne (bottom-up) innowacyjność podejście zintegrowane decentralizacja zarządzania i finansowania „sieciowanie” LGD, obowiązek współpracy i wymiany doświadczeń

11 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaBariery wdrażania podejścia Leader: bariery typowe dla „nowinek” (np. brak wiedzy, niezrozumienie lub opatrzne rozumienie, brak doświadczeń i wzorów, przyzwyczajenie do dotychczasowych rozwiązań) konieczność utworzenia nowej instytucji (LGD) obawy przed utratą niezależności, przed drenażem swoich zasobów kalkulacje i porównywanie „kto więcej daje, kto więcej zyskuje” konflikty interesów i podziały na poziomie lokalnym przyzwyczajenie do działania w duchu konkurencji i walki interesów, a nie na kooperacji i kojarzenia interesów słabość kapitału społecznego – brak liderów, powszechna niechęć do angażowania się w działania społeczne, brak zaufania, nieumiejętności współpracy nadmiernie ostrożne i podejrzliwe nastawienie Instytucji Zarządzającej

12 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaEwolucja podejścia LEADER od eksperymentu do działania w ramach „głównego nurtu” 2006 2000 Oś 4 LEADER 1991 LEADER+ > 1500 LGD LEADER II min mln € > 900 LGD LEADER I mln € > 1000 LGD 1 500 mln € 217 LGD

13 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaDo 2006 roku Leader był realizowany jako program eksperymentalny. Od 2007 roku Leader jest jednym z instrumentów europejskiej polityki rozwoju obszarów wiejskich (EFRROW) wdrażanym w ramach „głównego nurtu” tej polityki. O randze podejścia Leader świadczy fakt, że jest on – obok działań rolno-środowiskowych – jedynym działaniem w ramach EFRROW, którego wdrażanie jest obligatoryjne w każdym kraju członkowskim UE, z minimalną alokacją 5% (2,5% w nowych krajach członkowskich) środków otrzymanych przez dany kraj z budżetu UE na Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

14 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaGrupy i programy LEADER+ w krajach „15” (liczba LGD / liczba programów) Dla całej „15” – 892 LGD i 70 programów Niemcy / 13 Hiszpania / 18 Francja / 1 Włochy / 21 W. Brytania / 4 Austria / 1 Portugalia / 1 Grecja / 1 Holandia / 4 Finlandia / 1 Irlandia / 1 Belgia / 2 Szwecja / 1 Dania / 1 Luksemburg / 1

15 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaHiszpania Leader+ 145 grup PRODER 162 grupy (środki krajowe) AGADER 10 grup (środki prowincji Galicja)

16 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaFinlandia Leader - 25 grup POMO i inne programy krajowe – 34 grupy

17 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaIrlandia Leader - 22 grupy Program krajowy – 13 grup

18 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaProgram LEADER+ alokacja środków między kraje „15” ( ) Hiszpania mln € Włochy mln € Francja mln € Niemcy mln € Grecja mln € Portugalia mln € W. Brytania mln € Holandia mln € Austria mln € Finlandia mln € Irlandia mln € Szwecja mln € Dania mln € Belgia mln €

19 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaProgram LEADER+ parametry średniej LGD w krajach „15” Liczba partnerów – 25 Liczba mieszkańców obszaru LGD – 60 tys. Budżet (tylko środki UE) – 2,2 mln €

20 Podejście Leader – geneza, filozofia, doświadczeniaSkład partnerstwa IRD Duhallow Ltd. (Irlandia) Obszar działania: 1800 km2 liczba mieszkańców: liczba podmiotów miejsca Sektor w partnerstwie w radzie organizacje pozarządowe sektor biznesu społeczności lokalne władze lokalne (county council) agencje państwowe