1 Gimnazjum nr 1 w GłogowieHistoria budynku szkoły

2 Nowy budynek Królewskiego Ewangelickiego Gimnazjum w GłogowieW roku 1708, w czasach trudnej sytuacji kościoła ewangelickiego na Śląsku, za pośrednictwem króla Szwecji Karola XII została zawarta konwencja, na mocy której wspólnota ewangelicka Łódź Chrystusa założyła w Głogowie placówkę szkolną. Nosiła ona nazwę seminarium; zorganizowano w niej naukę w klasach gimnazjalnych i o profilu zawodowym. Szkoła pierwotnie miała swoja siedzibę w budynku wykonanym z muru pruskiego, przylegającym do kościoła, znajdującym się przed bramami miasta. W pewnym momencie rozdzielono klasy gimnazjalne od zawodowych i gimnazjum przeniesiono do nowego budynku szkolnego, mieszczącego się w obrębie murów miejskich. Ewangelicka wspólnota kościelna nie była w stanie ponieść kosztów utrzymania placówki ; szkołę przejęło państwo, zobowiązując się do zachowania charakteru ewangelickiego i gwarantując, że szkoła zawsze będzie mieć siedzibę w Głogowie. Budynek szkoły, ulokowany na niewielkiej działce wewnątrz twierdzy, był bardzo ciasny, a dobudowane skrzydło z aulą pomniejszyło teren szkolnego podwórka. Odtąd nie było ono w stanie pomieścić uczniów podczas przerw. Wkrótce okazało się, że szkolne pomieszczenia nie spełniają także norm higienicznych - szczególnie ze względu na zbyt małą ilość światła i złą wentylację.

3 Decydujący o losach placówki w pierwszych latach XX wDecydujący o losach placówki w pierwszych latach XX w. zaczęli więc myśleć o przebudowie lub zastąpieniu niepraktycznego obiektu poprzez wybudowanie nowego, spełniającego ówczesne wymagania higieny szkolnej. W 1901 r. miała miejsce kontrola regionalnego organu nadzoru szkolnego Provinzialschulkollegium z siedzibą we Wrocławiu. Urzędowy raport potwierdzał, że budynek gimnazjum nie spełnia wymogów nauczania na wyższym poziomie. Jako rozwiązanie tego problemu wskazano budowę nowego obiektu. Raport ten uruchomił starania o budowę nowej siedziby. Z początkiem XX wieku, gdy Głogów przestał pełnić funkcje twierdzy, i miasto dysponowało odpowiednimi terenami, które można by wykorzystać pod budowę nowego obiektu, idea ta stała się bliższa urzeczywistnienia.

4 W sprawie finansowania tej inwestycji prowadzono długotrwałe pertraktacje między miastem a ministerstwem finansów. Dopiero w roku 1906 magistrat przedstawił organowi nadzoru konkretną propozycję. W planie rozwoju przestrzennego miasta przewidziano 50-arową działkę - mieszczącą się przy Brzostowskim Szańcu, graniczącą we wschodniej części z parkiem miejskim - na budowę nowego gimnazjum Z okazji przypadającej w roku 1908 dwusetnej rocznicy powstania Gimnazjum Ewangelickiego miasto zaoferowało się przekazać ją nieodpłatnie na rzecz szkoły.

5 Nie udało się położyć kamienia węgielnego podczas uroczystości rocznicowych 1 i 2 listopada w 1908 r., odbywających się z udziałem najwyższych rangą urzędników, w tym ministra stanu hr. Posadovsky’ego, abiturienta tego gimnazjum z roku Była już jednak pewność, że na progu trzeciego stulecia swego istnienia szkoła zostanie przeniesiona do nowego, wspaniałego budynku. Wstępną koncepcję obiektu opracowano w berlińskim Ministerstwie Robót Publicznych.

6 „Projekty architektoniczne przygotował Emil Friede, szef zielonogórskiego Hochbauamtu. Budowę rozpoczęto w 1908 r. i ukończono jesienią 1910 r. Rozległy kompleks, nawiązujący do barokowych, reprezentacyjnych założeń pałacowych, posadowiono na planie litery L, tworząc dwie stosunkowo długie pierzeje w narożniku nowo powstałych ulic. Budowla składa się z dwu trójkondygnacyjnych skrzydeł mieszczących sale do ćwiczeń, lekcyjne i pomieszczenia administracyjne, masywnego gmachu w narożniku (hol głównego wejścia w parterze i aula na piętrze) oraz prostokątnego domu dyrektora. Całość przykryta została dwukondygnacyjnymi dachami mansardowymi, a gmach narożny zamknięty czterospadowym, masywnym, wysokim dachem mansardowym zwieńczonym sygnaturką.

7 Połączone funkcjonalnie części zostały wyraźnie zindywidualizowane w układzie kompleksu. Zróżnicowane kształty i wysokości poszczególnych elementów, zderzenie dominującego masywnością i wysokością narożnika oraz domu mieszkalnego z horyzontalnymi układami skrzydeł, zdecydowane akcentowanie ryzalitów, odsunięcie krótszego skrzydła w głąb działki (dające dodatkowe efekty przestrzenne), zróżnicowana artykulacja i dekoracja fasad (…) nadają budowli pałacowy, reprezentacyjny wygląd. Betonowy cokół kompleksu od strony ulic obłożony został rustykalnie łamanym czerwonym granitem, elewacje natryskiwanym srebrzystoszarym tynkiem Terranova. Gzymsy, portal głównego wejścia i detale wykonane zostały z piaskowca. W konstrukcji i wyposażeniu zastosowano najnowocześniejsze wówczas rozwiązania, m.in. żelbetonowe ławy fundamentowe i stropy piwnic, korkowe izolacje przeciwwilgociowe oraz indywidualne rozwiązania układów dźwigarów i więźb dachowych proj. Otto Hetera z Weimaru. Budynki wyposażono w centralne ogrzewanie (dom dyrektora w piece kaflowe) oraz instalacje wodociągowe, elektryczne i gazowe.

8 Z równą starannością wykonano wnętrza, zgodnie z wymogami Gesamtkunstwerku , zaprojektowane jako całość wraz elementami wyposażenia: dekoracyjnymi posadzkami, balustradami schodów, kratami. Szczególnie reprezentacyjny wystrój posiadały: hol głównego wejścia, przykryty klasztornym sklepieniem na granitowych kolumnach, ze studnią-kranem w piaskowcowej, dekoracyjnej oprawie wykładanej złotą mozaiką oraz aula z polichromiami autorstwa Ernsta Jordana, popularnego niemieckiego malarza-akademika, profesora hanowerskiej Technische Hochschule i dekoratora wielu gmachów publicznych na terenie Niemiec, a dziedzińcu umieszczono dekoracyjną studnię, otoczoną kolumnami i przykrytą kopułą, projektu głogowskiego architekta miejskiego Wilhelma Wagnera. Koszt budowy kompleksu szkolnego wyniósł 352 tys. marek.”(1)

9 Wiele z artystycznych ozdób budynku wykonali lub sfinansowali byli uczniowie w dowód wdzięczności dla swojej byłej placówki. Jednym z takich darów było malowidło ścienne w szkolnej auli, wykonane przez wspomnianego wyżej prof. Jordana-Hannovera. W momencie przekazywania budynku 11 października 1911 r. było ono jeszcze niegotowe, dlatego aulę uroczyście otwarto 22 czerwca 1912.

10 Na tle innych pomieszczeń aula prezentowała się wyjątkowo okazaleNa tle innych pomieszczeń aula prezentowała się wyjątkowo okazale. Górne powierzchnie zdobiło malowidło, dolne pokryto ok. 3 m. boazerią z drewna dębowego. Miała kolebkowe sklepienie, podzielone na kasetony, oświetlane trzema kryształowymi żyrandolami. Oświetlenie szkoły było dwojakie. W klasach i w pomieszczeniach administracyjnych - ze względów zdrowotnych - zastosowano oświetlenie elektryczne, w pozostałych gazowe.

11 Ciekawie było rozwiązane ogrzewanie budynkuCiekawie było rozwiązane ogrzewanie budynku. System centralnego, ogrzewania zasilany umieszczonymi w piwnicy kotłami parowymi, podzielony był na trzy obwody. Pierwszy dla pomieszczeń klasowych, drugi obejmował pomieszczenia administracyjne, bibliotekę dla nauczycieli, pokój konferencyjny, pokój przyjęć interesantów i gabinet dyrektora z poczekalnią, trzeci przeznaczony był dla auli, wykorzystywanej tylko podczas szkolnych świąt oraz w poniedziałkowe i sobotnie nabożeństwa. Cały czas ogrzewane były tylko pomieszczenia administracyjne, z tego względu umieszczone zostały w jednym skrzydle. Pozostałe ogrzewano tylko w czasie ich użytkowania.

12 Żeby ułatwić dbanie o higienę poszczególnych pomieszczeń zapewniono dużą ilość punktów poboru wody. Dostęp do wody pitnej zapewniała studnia-kran w holu głównym oraz studnia na dziedzińcu. Pisano na podwójnych, przesuwanych tablicach; jedna powierzchnia była z łupków naturalnych, druga z czarnego szkła. Na ścianach przyklejono tablice z linoleum. Pokój konferencyjny i gabinet dyrektora wyposażono w drzwi dźwiękoszczelne. W pomieszczeniach, gdzie uczono techniki, znajdowały się stoły stolarskie i urządzenia do gotowania kleju. Bibliotekę wyposażono w regały na książki sięgające sufitu, czyli o wysokości 4,15 m. Z czasem okazało się, że trudno sięgnąć do najwyżej położonych półek, więc na żelaznej konstrukcji oparto antresolę, dzielącą część pomieszczenia, w której stały regału, na dwa poziomy. Wyeliminowało to konieczność używania drabiny.

13 Dyrektorem szkoły w latach był dr Altenburg; to jego staraniom w dużej części zawdzięczano powstanie nowego budynku. W r ze względu na zaawansowany wiek -musiał zrezygnować z tej funkcji. Jego następcą został prof. dr Meuß. W tym samym roku w budynku rozpoczęło dodatkowo działalność studium pedagogiczne. Niestety, spokojną pracę szkoły w 1914 r. przerwał wybuch wojny. Jeden nauczyciel, prawie wszyscy słuchacze studium, a także 27 uczniów wyższych klas zaciągnęło się do wojska. W wyniku działań wojennych 63 spośród nich zginęło. Ich nazwiska zostały uwiecznione na umieszczonej w auli kamiennej tablicy, odsłoniętej 17 maja 1923 r.

14 W czasie pierwszej wojny pomieszczenia budynku, z wyjątkiem szkolnej biblioteki, zostały przeznaczone na wojskowy szpital, czyli lazaret - najpierw dla rannych Niemców, później dla rosyjskich jeńców. W związku z tym nauka w latach odbywała się w zastępczych placówkach: wcześniej w Katolickim Gimnazjum, następnie w miejskiej szkole średniej. Sala gimnastyczna i plac do ćwiczeń zostały przeznaczone na cele wojskowe. Radość ze zwycięstw na froncie wschodnim znalazła odzwierciedlenie w postawieniu w auli popiersia dowódcy wojsk niemieckich gen. Paula von Hindenburga, który przez dwa lata był uczniem tej placówki.

15 W roku 1921 do 11 spadła liczba uczniów klasy 1. gimnazjumW roku 1921 do 11 spadła liczba uczniów klasy 1. gimnazjum. To następstwo opuszczenia miasta przez liczną grupę osób związanych z wojskiem, spośród których przede wszystkim rekrutowano uczniów, oraz brak perspektyw dla osób z wykształceniem akademickim, będący następstwem upadku gospodarczego. Tak drastyczny spadek liczby uczniów uniemożliwiał utrzymanie szkoły w dotychczasowym kształcie. Dyrektor Meuß, kierujący szkołą do roku 21, objął inną placówkę. Powołano nowego dyrektora - neofilologa i decyzją ministerstwa przekształcono Gimnazjum Ewangelickie w Reformrealgimnasium. Charakter ewangelicki gimnazjum nie uległ zatarciu, coraz większą rolę zaczęła jednak odgrywać nauka języka angielskiego. Przekształcenia okazały się skuteczne i doprowadziły do zwiększenia w 1924 r. naboru na poziomie 1. kl. gimnazjalnej do 50 uczniów.

16 Opracowano na podstawieLau-Henze: Das staatliche evangelische (Reform-Real-) Gymnasium „Neuer Glogauer Anzeiger”, Nummer 1, Januar 2009 [online] [dostęp ] Dostępny w Internecie:  http://www.glogauerheimatbund.de/pages/NGA-Artikel/2009/NGA09_01Evangelisches%20Gymnasium.html O. Sarrazin, F. Schultze: Der Neubau des Königlichen evangelischen Gymnasiums in Glogau „Zentralblatt der Bauverwaltung, nr 69 ( ) demo_zbbv-ZBBauverw_1912_069DS1.pdf (2,34 MB) (1) Janusz Opaska [EZG z. 66/67,  Gimnazjum ewangelickie (obecnie Gimnazjum nr 1) – gmach [online] [dostęp ]

17 Podziękowania Tłumaczenie tekstów niemieckich Krzysztof Majsak Redakcja Ewa Komosińska