1 Gleby i grunty w Polsce-użytkowanie rolnicze, zanieczyszczenia i skażenia. Wykonała Katarzyna Konopka BN stacjonarne grupa C >

2 Gleba To zewnętrzna warstwa litosfery która umożliwia rozwój roślin. W skład gleby wchodzą cząsteczki wody zwane wilgocią glebową, cząstki mineralne i organiczne oraz powietrze. Proces powstawania gleby trwa setki a nawet tysiące lat. Najczęściej występujące gleby w naszym kraju to: ▪ gleby brunatno ziemne ▪ gleby bielicowe ▪ czarnoziemy ▪ czarne ziemie ▪ mady < >

3 Klasyfikacja gleb Aby ocenić jakość gleb, najczęściej stosuje się klasyfikację bonitacyjną. Jest to podział gleb na 6 klas. Termin „bonitacja” pochodzi od łacińskiego słowa bonus co oznacz „dobry. Jest to zatem klasyfikacja oparta na „dobroci”, czyli urodzajności gleb. Na najlepszych glebach uprawia się głównie pszenicę, buraki cukrowe, jęczmień, warzywa i owoce. Na glebach średnich hoduje się pozostałe zboża, a także ziemniaki i rośliny pastewne. Na słabszych glebach uprawia się ziemniaki, owies, rośliny pastewne. Najsłabsze gleby przeznacza się pod zalesienia. < >

4 Klasyfikacja gleb Klasa glebyPrzykładPowierzchnia Polski (w %) I. Najlepsza czarnoziemy, mady, niektóre czarne ziemie, 0,5 II. Bardzo dobragleby podobnych typów co w I klasie, niektóre bardzo dobre gleby brunatne i płowe 3,2 III. Dobragleby brunatne i płowe, mady piaszczyste, zdegradowane czarnoziemy, niektóre rędziny 23,7 IV. Średniagleby brunatne, płowe, bielicowe, mady ciężkie, rędziny 39,3 V. Słabagleby brunatne, rdzawe, płowe, bielicowe, piaszczyste mady, rędziny i kamieniste gleby górskie 20,8 VI. Najsłabsza gleby bielicowe, rdzawe, gleby inicjalne (np. górskie), piaszczyste i podmokłe mady 12,5 < >

5 Zanieczyszczenie gleb Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb i gruntów zaliczamy: związki organiczne - pestycydy, detergenty metale ciężkie - ołów (Pb), miedź (Cu), rtęć (Hg), kadm (Cd), arsen (As) i inne sole - azotany, siarczany, chlorki < >

6 Zanieczyszczenia gleb Czynnikami degradującymi i dewastującymi glebę są zjawiska naturalne - zachodzące bez udziału człowieka (trzęsienia ziemi, erozja, susza, pożary oraz zjawiska antropogeniczne - powodowane działalnością człowieka. Największe ilości zanieczyszczeń przedostają się do gleb i gruntów wraz ze ściekami, pyłami oraz stałymi i ciekłymi odpadami wytwarzanymi przez przemysł. Zawierają one najczęściej metale ciężkie oraz sole. Przemysł wydobywczy wytwarza olbrzymie ilości silnie zasolonych wód kopalnianych. Wiele zakładów przemysłowych (np. huty, cementownie, elektrownie, ośrodki przemysłu chemicznego) emituje do atmosfery szkodliwe gazy i pyły, które następnie, na skutek depozycji z powietrza zanieczyszczają gleby. < >

7 Skutki zanieczyszczenia gleby W wyniku niewłaściwej działalności rolniczej do gleb i gruntów przedostają się zanieczyszczenia pochodzące z użytych w nadmiarze nawozów mineralnych i organicznych. Szczególnie niebezpieczne związki pochodzące z tej gałęzi gospodarki to pestycydy i inne środki ochrony roślin. Zanieczyszczenia zmieniają skład i stan gleby pod względem chemicznym, fizycznym i biologicznym. Nadmierne stosowanie nawozów sztucznych i korzystanie ze środków ochrony roślin skutkują zakłóceniem przebiegu wegetacji roślin, degradacją struktury gleb. Prowadzi to do obniżenia urodzajności gleb, co z kolei wpływa na zmniejszenie plonów. Konsekwencją jest obniżenie jakości żywności oraz jakości paszy dla zwierząt. < >

8 Stopnie zanieczyszczenia chemicznego gleb 0 zawartość naturalna- gleby nadające się pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, a zwłaszcza pod uprawy roślin przeznaczonych dla dzieci i niemowląt I zawartość podwyższona – gleby mogą być przeznaczone do pełnego wykorzystania rolniczego, z wyłączeniem upraw roślin do produkcji żywności o szczególnie małej zawartości pierwiastków i substancji szkodliwych II słabe zanieczyszczenie – na glebach tych należy wykluczyć uprawę warzyw, zaś dozwolona jest uprawa roślin zbożowych, okopowych i pastewnych oraz użytkowanie pastwiskowe III średnie zanieczyszczenie – dopuszczalna jest uprawa roślin zbożowych okopowych i pastewnych pod warunkiem okresowej kontroli poziomu metali w konsumpcyjnych częściach roślin, zalecane są natomiast uprawy roślin przemysłowych i traw nasiennych IV silne zanieczyszczenie – gleby te, a zwłaszcza gleby lekkie, powinny być wyłączone z produkcji rolniczej i przeznaczone pod zadarnianie lub zadrzewianie, dopuszcza się uprawę roślin przemysłowych (np. len konopie wiklina), materiału siewnego zbóż i traw oraz ziemniaków dla przemysłu spirytusowego i rzepaku na olej techniczny V bardzo silne zanieczyszczenie - gleby te powinny być wyłączone z produkcji rolniczej i użytkowania pastwiskowego

9 Sposoby przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb Do sposobów chroniących glebę przed chemiczną degradacją ze strony przemysłu należą: - ograniczenie emisji pyłowo-gazowych (w szczególności SO2 i NOX oraz metali ciężkich); - budowa osłon biologicznych (fitosanitarnych) w postaci pasów zieleni. Zwarte i wysokie osłony w znacznym stopniu redukują zanieczyszczenia chemiczne gleby i roślin; - właściwe składowanie odpadów przemysłowych (hutniczych, górniczych) i komunalnych; - wykorzystywanie gleb najsłabszych na cele budownictwa, przemysłu, komunikacji; - dostosowanie użytkowania terenów i produkcji roślinnej do panujących warunków w strefie degradującego działania zanieczyszczeń.

10 Sposoby przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb Sposobami chroniącymi glebę przed chemiczną degradacją ze strony rolnictwa są: - racjonalne i umiarkowane stosowanie środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych; dostosowanie do rodzajów upraw i gleby; - wprowadzanie i stosowanie na szerszą skalę metod ekologicznej produkcji rolnej (rolnictwo ekologiczne); - stosowanie nawozów naturalnych (kompostu, obornika, biohumusu) w nawożeniu gleby; <