1 Globalizacja a inflacja wyniki badań empirycznych Praca zbiorowa DAMS

2 Globalizacja: definicja Globalizację ekonomiczną definiuje się jako postępujący proces integrowania się krajowych i regionalnych rynków w jeden globalny rynek towarów, usług i kapitału. Proces ten prowadzi do rosnącego przenikania i scalania się rynków oraz umiędzynarodowienia produkcji, dystrybucji, marketingu i przyjęcia przez firmy globalnych strategii działania. Przejawem procesów globalizacji jest też przestrzenna reorganizacja produkcji i penetracja przemysłów poprzez granice, powiązania rynków finansowych, dyfuzja technologii i upodabnianie się norm, standardów wytwarzania oraz stylów konsumpcji na całym świecie * Liberska B., 2002, Globalizacja, PWE, s. 18

3 Globalizacja: definicja „Globalizacja gospodarki światowej różni się od internacjonalizacji i transnacjonalizacji głównie jakością, wielopoziomowością oraz charakterem powiązań i współzależności między rynkami i gospodarkami, co prowadzi do zmian w funkcjonowaniu rynków, rozwoju międzynarodowej produkcji, funkcjonowania przemysłu, sposobu działania instytucji i firm oraz państw i społeczeństw. Zmiany na wielu rynkach można określić jako rewolucyjne, dlatego obecny proces globalizacji jest jakościowo różny od globalizacji w dawnych epokach” * * Liberska B., 2002, Globalizacja, PWE, s. 20

4 Globalizacja: przyczyny Globalizacja jest związana z występowaniem szeregu zjawisk ekonomicznych, takich jak:  Postępu technologicznego, w tym rewolucji tele-informatycznej;  Spadku kosztów transportu;  Decyzji politycznych dotyczących otwierania się gospodarek;  Rozwojem korporacji transnarodowych;  Rozwojem globalnego rynku mediów.

5 Globalizacja a inflacja Wyżej przedstawiona definicje wskazują, że globalizacja jest procesem jakościowym o charakterze realnym. W efekcie, trudno jest jednoznacznie ustalić jej wpływ na inflację, która jest procesem ilościowym o charakterze nominalnym. Literatura ekonomiczna nie dostarcza całościowej teorii, która pozwoliłaby w sposób modelowy zmierzyć wpływ globalizacji na inflację. Możliwa jest natomiast identyfikacja poszczególnych kanałów.

6 Globalizacja: wzrost handlu światowego Obniżanie stawek celnych, spadku kosztów transportu, rozwój korporacji transnarodowych oraz instytucjonalizacji globalnych zasad w handlu międzynarodowym w ramach WTO sprawiły, że wartość światowego handlu wzrosła z poziomu 5,5% globalnego PKB w 1950 r. do ponad 20% w 2003 r.

7 Globalizacja: Wzrost wartości eksportu T&U Źródło: dane WTO.

8 Globalizacja: Malejąca rola „tradycyjnych” usług Źródło: dane WTO. *wymiana handlowa obliczona została jako suma eksportu towarów oraz usług komercyjnych

9 Globalizacja: wzrost powiązań kapitałowych Wzrostowi powiązań handlowych towarzyszył wzrost powiązań kapitałowych; Stosunek zagranicznych zobowiązań brutto w stosunku do światowego PKB wzrósł z poziomu 25% w 1980 r. do 140% PKB w 2003 r.

10 Globalizacja: inwestycje bezpośrednie

11 Globalizacja: korporacje transnarodowe  Bardzo ważnym mechanizmem związanym z procesem globalizacji jest wzrost przepływu kapitału w formie inwestycji bezpośrednich. Firmy coraz chętniej przenoszą swoją produkcje poza granice kraju macierzystego, w celu wykorzystania przewag komparatywnych innych lokalizacji (tania siła robocza, niższe stawki podatkowe, dostęp do zasobów naturalnych, itp.).  Może to prowadzić także do zjawiska zwanego race to the bottom, czyli dążenia do obniżenia wielu standardów (podatki, płace, ochrona środowiska).  Aktualnie korporacje transnarodowe posiadają 1/3 kapitału sektora prywatnego na świecie i wytwarzają około 25% produkcji światowej (Liberska B. 2002, s. 39)

12 Globalizacja: rynek pracy Ujęcie klasyczne: imigracja prowadzi do wzrostu podaży pracy i spadku wynagrodzeń, zaś emigracja powoduje spadek podaży i wzrost wynagrodzeń Rzeczywistość bardziej złożona (zmiany struktury wynagrodzeń): 1)Imigranci konkurują z miejscowymi pracownikami tylko na wybranych segmentach rynku pracy (różnice kwalifikacji, uznawalność wykształcenia, dyskryminacja) 2)Imigranci mają tendencję do skupiania się w ośrodkach (głównie w dużych miastach) – co redukuje ich wpływ na rynek pracy na terenie kraju gospodarza 3)Imigranci często wykonują prace, których nie opłaca się wykonywać miejscowym (które w innym przypadku zostałyby zautomatyzowane)  W rezultacie nie ma spójnego poglądu co do całkowitego wpływu migracji na zmiany wynagrodzeń i cen

13 Globalizacja: rynek pracy Skutkiem emigracji (czasowej) jest napływ kapitału (w formie transferu dochodów) do kraju emigranta kapitału, co podnosi poziom życia rodzin emigrantów i może podnosić konsumpcję i ceny na obszarach skąd nastąpiła emigracja; W krajach o elastycznych płacach emigracja może powodować wzrost wynagrodzeń, zaś w krajach o sztywnych płacach przekłada się na spadek bezrobocia. W rezultacie emigracje działają w kierunku wzrostu kosztów produkcji i tym samym wywierają presję inflacyjną

14 Globalizacja: rynek dóbr  Globalizacja zmieniła warunki konkurencji na krajowym rynku dóbr – przedsiębiorstwa nie tylko muszą konkurować z firmami krajowymi, ale także z korporacjami międzynarodowymi.  Tym samym firmy, które mogłyby funkcjonować w warunkach autarkii, w globalnym systemie są często zmuszone do zamknięcia działalności  Model ekonomiczny o mocnych podstawach mikroekonomicznych opisujący to zjawisko został przedstawiony na konferencji NBP przez E. Helpmana, 2005, Trade, FDI, and the Organization of Firms.

15 Globalizacja: polityka gospodarcza W erze globalizacji, kraje muszą prowadzić politykę gospodarczą z uwzględnieniem zewnętrznych uwarunkowań. Globalizacja wymusza stabilizację makroekonomiczną, niskiej inflację, niski poziom deficytu budżetowego, itp. Poza zdrowymi fundamentami makroekonomicznymi, globalizacja wymusza działania mające na celu wzmacnianie konkurencyjności gospodarki, takie jak:  upraszczanie systemu legislacyjnego,  polepszanie infrastruktury,  inwestycje w kapitał ludzki,  upraszczanie systemu podatkowego  deregukacje,  prywatyzację (por. Liberska, 2002) Wskazuje się także na to, że globalizacja prowadzi do tzw. „race to the bottom ”

16 Kanały oddziaływania globalizacji na inflację Wzrost konkurencji na rynku krajowym Obniżenie stawek celnych Spadek cen dóbr importowanych Obniżenie marż Spadek kosztów transportu Spadek cen

17 Kanały oddziaływania globalizacji na inflację Lepsze wykorzystanie regionalnych przewag komparatywnych Wzrost efektywności wykorzystania czynników produkcji Spadek siły przetargowej związków zawodowych „ Race to the bottom” Wzrost znaczenia korporacji transnarodowych Spadek cen Spadek kosztów produkcji

18 Kanały oddziaływania globalizacji na inflację Transfery dochodów z pracy w kierunku krajów „biednych” Przenoszenie produkcji towarów pracochłonnych do krajów „biednych” Spadek płac pracowników o niskich kwalifikacjach w krajch „bogatych” Wzrost płac w krajach „biednych” Migracje z krajów „biednych” Do krajów „bogatych” Spadek cen w krajach „bogatych” Wzrost cen w krajach „biednych”

19 Kanały oddziaływania globalizacji na inflację Globalizacja Większe możliwości mobilności przestrzennej siły roboczej (tańsze środki transportu, komunikacja, większe otwarcie granic) Łatwiejszy przepływ siły roboczej z krajów o niższych wynagrodzeniach do krajów o wyższych wynagrodzeniach Wzrost podaży pracy w kraju imigracji (możliwość obniżenia presji na wynagrodzenia) Spadek podaży pracy w kraju emigracji (wzrost presji na wynagrodzenia) Większa mobilność kapitału, towarów, usług – FDI, offshoring, outsourcing Większa elastyczność popytu na pracę względem płac/kosztów pracy Ograniczanie presji na wzrost wynagrodzeń Wzrost bezrobocia/ nieaktywności

20 Globalny spadek inflacji

21 Globalizacja a inflacja Co dalej?

22 Globalizacja: co dalej? Przebieg globalizacji Globalizacja jako proces, który zmienia położenie stanu ustalonego dla gospodarki światowej; W którym punkcie trajektorii się znajdujemy: A, B czy C? t X0X0 X1X1 A B C

23 Globalizacja: co dalej? Różny wpływ w różnych regionach. W ostatnich latach globalizacja pozwoliła na integrację z gospodarka światową wielu krajom rozwijającym. W Chinach, Indiach, Bangladeszu, Wietnamie, krajach Ameryki Łacińskiej oraz Europy Środkowo- Wschodniej populacja wynosi ponad 4 mld osób, zaś zasoby siły roboczej to około 2 mld pracowników. Czy kraje te już są zintegrowane z gospodarką światową, czy proces integarcji będzie jeszcze postępował?

24 Globalizacja: co dalej? Różny wpływ w różnych regionach. W ostatnich latach globalizacja pozwoliła na integarcję z gospodarka światową wielu krajom rozwijającym. W Chinach, Indiach, Bangladeszu, Wietnamie, krajach Ameryki Łacińskiej oraz Europy Środkowo- Wschodniej populacja wynosi ponad 4 mld osób, zaś zasoby siły roboczej to około 2 mld pracowników. Czy kraje te już są zintegrowane z gospodarką światową, czy proces integarcji będzie jeszcze postępował?

25 Globalizacja: co dalej? Chiny Udział eksportu w PKB w Chinach wzrósł z 5% w 1979 r. do 36 % w 2004 r. Czy wzrost taniego eksportu z Chin może trwać w nieskończoność? Czy rozwój gospodarczy Chin nie spowoduje wzrost płac w tej gospodarce? Czy towary z Chin będą nadal obniżały ceny importu?

26 Globalizacja: co dalej? Spadek stawek celnych Stawki celne obniżyły się już do poziomu około 5% w 2000 r. Czy można się spodziewać dalszych spadków? Podobnie marże – czy ich spadek z ostatnich lat będzie kontynuowany? Źródło: Busse H., Tarrifs, Transport Costs and the WTO Doha Round: The Case of Developing Countries

27 Globalizacja: co dalej? Spadek kosztów transportu Koszty transportu oraz przesyłania informacji uległy istotnemu obniżeniu. Czy powinniśmy sie spodziewać ich dalszego spadku, zwłaszcza w warunkach rosnących cen energii? Źródło: Busse H., Tarrifs, Transport Costs and the WTO Doha Round: The Case of Developing Countries

28 Przegląd literatury Globalizacja a inflacja

29 Inflacja jest zjawiskiem globalnym Ciccarelli M., Mojon B., 2005, Global Inflation, ECB Working Paper No. 537 Na podstawie danych dotyczących inflacji CPI w 22 krajach OECD w okresie od 1960-2003 dowiedziono, że wspólny (globalny) czynnik odpowiada za wyjaśnienie ok. 70 proc. wariancji inflacji w tych krajach. Na czynnik ten składa się zarówno zmienny w czasie trend, jak i globalny cykl koniunkturalny. Co więcej, badanie dowodzi, że istnieje odporny mechanizm powodujący powracanie inflacji krajowej do inflacji globalnej.

30 Globalizacja obniża inflację CPI poprzez kanał ceny importu Kohn, D.L., 2005, Globalization, Inflation and Monetary Policy, “BIS Review”, October Autor artykułu podejmuje próbę oceny wpływu globalizacji na inflację CPI i politykę pieniężną w USA. Na podstawie równania inflacji oszacowano, jak w ciągu ostatnich 10 lat mogłyby kształtować się ceny konsumpcyjne przy założeniu, że ceny importu są stałe. Wyniki wskazują, że w okresie 1995-2005 spadek cen importu spowodował obniżenie się inflacji w Stanach Zjednoczonych o ok. 0,5-1 pkt. proc.

31 Wpływ eksportu chińskiego na inflację w krajach OECD Kamin, S.B., M. Marazzi and J.W. Schindler (2004) Is China “Exporting Deflation”?, International Finance Discussion Papers No. 791 Badanie ocenia wpływ importu towarów z Chin na poziom cen importu w Stanach Zjednoczonych. Badanie obejmowało dane dla 74 sektorów w okresie 1993–2002. Wyniki wskazują, że wzrost udziału towarów importowanych z Chin spowodował spadek inflacji wskaźnika cen importu w Stanach Zjednoczonych od 1993 r. średnio o 0,8 pkt. proc. Rocznie, zaś inflacji CPI o 0,1 pkt. proc. rocznie.

32 Wzrost otwartości prowadzi do obniżenia marż i inflacji Chen, N., J. Imbs and A. Scott, 2004, Competition, Globalization, and the Decline of Inflation, CEPR Discussion Paper No. DP 4695 Autorzy badają wpływ wzrostu powiązań handlowych na ceny, produktywność i marże na podstawie zdezagregowanych danych dla przedsiębiorstw UE w latach 1988-2000. Wyniki wskazują, że wzrost otwartości spowodował spadek wskaźnika PPI o 2,3%, wzrost produktywności o 11% i spadek marż o 1,6 pkt. proc. Doprowadziło to do obniżenia się inflacji CPI o 0,14 pkt. proc. (przy niezmienionej polityce pieniężnej)

33 Otwartość gospodarki obniża inflację Romer, D., 1991, Openness and inflation: theory and evidence, NBER Working Papers No. 3936 Autor bada zależność pomiędzy inflacją a otwartością poszczególnych gospodarek. Badanie zostało przeprowadzone na próbie 114 krajów w okresie 1973-88 i wskazują na ujemną korelację: poziom inflacji jest wyższy w przypadku gospodarek o niższym stopniu otwartości. Wyniki są następujące: w przypadku gospodarek zamkniętych średni poziom inflacji w analizowanym okresie (1973-88) wynosił 18%, w krajach o udziale importu w PKB w wysokości 25% inflacja kształtowała się średnio na poziomie 14%, natomiast przy udziale importu wynoszącym 50% i 75% wzrost inflacji wynosił odpowiednio 11% i 8%.

34 Wzrost otwartości gospodarki a poziom marż Boulhol H., 2005, Why haven’t Price-Cost Margin Decreased with Globalization?, mimeo Badanie dotyczyło determinantów (inflacja, handel zagraniczny, stopień deregulacji rynku, kapitalizacja rynku, ochrona rynku pracy, koniunktura) marż sektora produkcyjnego w krajach OECD w latach 1970-2003. Z badania wynika, że wzrost stopnia penetracji importu o 1 pkt. proc. wywołuje spadek marż o około 0,5%. Średnio wśród krajów OECD import przyczynił się do spadku marż o 4,2% w latach 1970-2003.

35 Globalizacja a dezinflacja Kenneth Rogoff, 2003, Globalization and Global Disinflation (FED Kansans City conference paper on “Monetary Policy and Uncertainty: Adapting to a Changing Economy”) Przedstawione rozważania stanowią potencjalny zbiór czynników tłumaczących spadek inflacji w ciągu ostatnich 30 lat. Wśród nich autor wymienił: wzrost niezależności banków centralnych, wzrost restrykcyjności polityki fiskalnej, wzrost wydajności pracy oraz nowe technologie, deregulacja i demonopolizacja rynku, większa konkurencja na rynku oraz większa wiarygodność polityki pieniężnej. Żaden z tych czynników nie odegrał jednak zdaniem autora decydującej roli w procesie spadku inflacji. Należy dodać, iż obserwowane zmiany określane mianem globalizacji nie muszą być procesem trwałym.

36 Przegląd literatury Globalizacja a rynek pracy

37 Globalizacja zwiększa elastyczność popytu na pracę względem płac Bruno G., Falzoni A., Helg R (2004) Measuring the effect of globalization on labour demand elasticity: an empirical application to OECD countries CESPRI Working Paper. Globalizacja zwiększa elastyczność popytu na pracę względem płac. Analiza oparta na panelu danych z USA, Japonii, UK, Włoch i Francji. Statystycznie istotne dowody na poparcie tezy autorzy znaleźli jedynie dla UK

38 Imigracja a płace Borjas G. (2006) The Impact Of Immigration On The Labour Market Labour and Capital Flows in Europe Following Enlargement – IMF-JVI-NBP conference, Warsaw – Poland Autor prezentuje przegląd case-study krajów będący wprowadzeniem do analiz o wpływie imigracji na amerykański rynek pracy. Najistotniejsze jest pokazanie, że wpływ imigracji na wynagrodzenia zależy w dużym stopniu od indywidualnej specyfiki kraju (jakość i struktura siły roboczej, struktura popytu na pracę) oraz imigrantów (wykształcenie, umiejętności, stopień zintegrowania w obrębie społeczności)

39 Aubert P., Sillard P. (2005) Offshoring and Job Losses in French Industry, Workshop on the globalization of production OECD, Paris. Autorzy badają wpływ offshoring i outsourcing na przemysłe we Francji. Bardzo szczegółowa analiza na podstawie próby przedsiębiorstw pokazała, że omawiane zjawiska występują, ale dotyczą głównie dużych przedsiębiorstw (ponad 500 zatrudnionych), częściej zagranicznych. Zdecydowanie częściej przenosiny do krajów o niższych kosztach pracy polegają na stworzeniu tam części firmy (offshoring) niż na korzystaniu z outsourcingu. Outsourcing i offsoaring

40 Otwartość gospodarki a płace w Meksyku Hanson G. H. (2005) Globalization, labour income and poverty in Mexico, NBER Working Paper) Autor analizuje strukturę wynagrodzeń w Meksyku. Badany jest wpływ globalizacji na podstawie modelu ekonomicznego, w którym kontrolując najważniejsze czynniki, które wpływają na wynagrodzenia porównywał zmiany struktury wynagrodzeń w stanach Meksyku bardziej i mniej wystawionych na wpływ globalizacji. Wyniki wskazują, że na obszarach w większym stopniu otwartych na wpływ globalizacji wynagrodzenia wzrosły relatywnie do obszarów bardziej zamkniętych i nie był to efekt rozwarstwienia i wzrostu wynagrodzeń osób bogatszych. W stanach tych łagodniej na dochodach osób średnio zarabiających odbił się kryzys Peso w 1995 roku.

41 Przegląd literatury Handel międzynarodowy

42 Wzrost znaczenia PTA Jean-Marie Grether, Marcelo Olarreaga, 1998, Preferential and non-preferential trade flows in World Trade, WTO Autorzy zwracają uwagę na rosnące znaczenie w handlu międzynarodowym preferencyjnych umów handlowych (ang. Preferential Trade Agrement - PTA). Szacuje się, że w latach 1993-1997 średnio 42% światowego handlu realizowanego było w ramach PTA. PTA wzmacniają efekty wielostronnej liberalizacji handlu. Poprzez obniżanie i eliminowanie ceł i barier pozataryfowych w handlu międzynarodowym obniżają koszty handlu i jednocześnie czynią towary importowane bardziej konkurencyjnymi.

43 Wzrost znaczenia PTA Jo-Ann Crawford, Roberto V. Fiorentino, The Changing Landscape of Regional Trade Agreements, WTO Discussion Paper No 8, 2005. Przyspieszeniu procesu dwustronnej liberalizacji towarzyszą dwa wcześniej nieobserwowane zjawiska: wzrasta rola porozumień zawieranych pomiędzy krajami lub regionami położonymi na różnych kontynentach oraz znacznie zwiększyła się pod względem zawierania preferencyjnych umów handlowych aktywność krajów rozwijających się. Obszarem największej aktywności pod tym względem są w ostatnich latach kraje Azji. Od czasu uzyskania członkostwa w WTO, bardzo aktywnym krajem stały się Chiny, które budują sieć bardzo licznych porozumień wolnohandlowych (większość z nich jest jeszcze w fazie negocjacji). Zjawisko to może wskazywać na dalsze możliwości ekspansji chińskiego eksportu.

44 Zmiana organizacji produkcji Competitiveness and the export performance of the euro area, by Task Force of the Monetary Policy Committee of the ESCB, ECB Occasional paper series No. 30, June 2005, Wzrost przepływów kapitału w formie FDI oraz liberalizacja handlu międzynarodowego sprzyjają fragmentaryzacji procesu produkcji, polegającej na jego podziale na części lokowane w różnych krajach. Fragmentaryzację produkcji umożliwia także doskonalenie form transportu i przesyłu informacji oraz spadek ich kosztu. Skutkiem fragmentaryzacji produkcji jest optymalne wykorzystanie przewagi lokalizacji poszczególnych etapów produkcji i obniżenie kosztu przeciętnego. Efektem ubocznym jest jednak powstawanie dodatkowych kosztów związanych z łączeniem poszczególnych etapów w całość za pośrednictwem czynności mających charakter usług (np. transport, koordynacja).