1 „Górny Śląsk Nasza mała ojczyzna”

2 Górny Śląsk Nasza mała ojczyznaSpis treści: Położenie geograficzne i ukształtowanie terenu Stolica regionu i większe miasta Śląskie zwyczaje Czy wiesz, że… .

3 Położenie geograficzneŚląsk to kraina historyczno-etnograficzna zajmująca południowo-zachodnią część Polski, w dorzeczu górnej i środkowej Odry oraz częściowo w dorzeczu Górnej Wisły. Do miana historycznego Śląska zalicza się także północną część Czech tzw. Zaolzie. Dzieli się na Dolny i Górny.

4 Mapka Górnego Śląska Kolor szary i biały to ziemie historycznego Górnego Śląska. Białe pole na mapie to "prawdziwy - dzisiejszy Górny Śląsk"

5 Trochę historii W wyniku podziału Polski na dzielnice 1138 powstała dzielnica śląska. Już od 1173 roku dzielnica ta dzielona była na mniejsze, jeszcze w XII wieku ustalił się podział na Górny Śląsk (dzielnica raciborsko-opolska) i Dolny Śląsk (dzielnica wrocławska GÓRNY ŚLĄSK DOLNY ŚLĄSK

6 Obecnie kraina podzielona na 2 części administracyjne: województwo opolskie - część zachodnia Górnego Śląska i województwo śląskie - wschodnia część regionu wraz z kilkoma powiatami z pogranicza Śląska (np. Żywiecczyzna, okolice Częstochowy). Pozostała część Górnego Śląska leży w Kraju Północnomorawsko- Śląskim Republiki Czeskiej

7 Przemysł Na wschodzie i południu region silnie zindustrializowany przez przemysł ciężki, głównie kopalnictwo węgla i rud oraz oparte na poprzednim hutnictwo metali.

8 Stolica regionu Historycznie stolicę stanowiło Opole, a także siedzibami książąt śląskich był Racibórz i Oświęcim. Obecnie stolicą Górnego Śląska są Katowice

9 Katowice dawniej

10 Katowice obecnie Liczba mieszkańców: około 337 tys.Gęstość zaludnienia:   około 2050 osób/km2

11 Pomnik Powstańców ŚląskichSymbole Katowic Wieża spadochronowa Pomnik Powstańców Śląskich

12 Ciekawe miejsca KatowicJednym z ciekawszych miejsc jest "Spodek", czyli Hala widowiskowo-Sportowa. Hala główna ma powierzchnię 10076m2 i 32 metry wysokości. Może pomieścić na widowni do osób. Charakterystycznym akcentem katowickiego Rynku jest gmach Teatru im. Stanisława Wyspiańskiego z 1907 roku

13 Większe miasta regionuGliwice Nazwa osady Gliwice pochodzi od wyrazu "gliwa", oznaczającego gliniastą, wilgotną ziemię, na której był zbudowany gród. W źródłach nazwa ta pojawiła się w 1204 roku w związku z budową w tym miejscu kościoła parafialnego.

14 Zgodnie z dość powszechną opinią historyków Gliwice otrzymały prawa miejskie w tym samym czasie co Bytom, tj. około 1254 roku, z rąk Władysława I opolsko-raciborskiego, zwanego "ojcem miast górnośląskich" Gliwice Herb Gliwic - podobnie jak herby innych miast - mógł powstać dopiero po lokacji, tj. po roku jako świadectwo samodzielności prawno-politycznej miasta. W swym wizerunku łączy dwa elementy – pół orła jako nawiązanie do rodowego herbu założyciela Władysława I opolsko-raciborskiego oraz wieżę symbolizującą warowny charakter miasta (wzorem mogła być któraś z wież obronnych Gliwic).

15 Większe miasta regionu ChorzówJednym z największych miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego jest Chorzów. Podobnie jak wiele miast tego regionu swe powstanie zawdzięcza szybkiemu rozwojowi w XIX wieku przemysłu ciężkiego - górnictwa i hutnictwa. Metryka Chorzowa jest jednak znacznie starsza, sięga bowiem wczesnego średniowiecza.

16 Symbolami Chorzowa są:Miejski park kultury i rozrywki Stadion Śląski

17 Większe miasta regionu ZabrzeDzisiejsze Zabrze powstało z połączenia kilku sąsiadujących ze sobą gmin, których początki sięgają średniowiecza. Najstarszą osadą dzisiejszego Zabrza są Biskupice. W 1222 roku Kazimierz I książę raciborsko-opolski zezwolił biskupowi wrocławskiemu na osadzenie kolonistów w dobrach biskupich, tzw. kluczy ujazdowskim.

18 Wkrótce w niedalekiej odległości od Biskupic, na drugim brzegu rzeki Bytomki, powstała nowa osada określana jako leżąca ,,za brzegiem", co z czasem przekształciło się w jej nazwę - Zabrze. Na południowy zachód od niej po drugiej stronie borów wyrosła inna wieś, zwana od swego położenia Zaborzem. Zabrze

19 Większe miasta regionu RybnikŚredniowieczny zamek książęcy wzniesiono na przełomie XII i XIII wieku. W latach 1223 – 1228 siedziba klasztoru sióstr Norbertanek, prowadzących szkołę dla panien szlachetnie urodzonych.  W XII w. powstał nowy zamek , mający służyć jako rezydencja prywatnych właścicieli miasta, który przebudowany w końcu XIII w wg projektu Franciszka Ilgnera na dom dla inwalidów wojennych zyskał obecną późnobarokowo – klasycystyczna formę. W roku 1842 zamek stał się siedzibą Sądu Grodzkiego. Obecnie jest siedzibą Sądu Rejonowego. RYBNICKI ZAMEK

20 Rybnik RATUSZ ZESPÓŁ SZPITALNY IM. BŁ. JULIUSZA ROGERABudowa szpitala dla kobiet zainicjowana została przez nadwornego lekarza księcia raciborskiego dr. Juliusza Rogera. Budowę ukończono już po jego śmierci z funduszy przez niego uzbieranych. Architektura z elementami stylu neoromańskiego i neogotyckiego. Najciekawszym obiektem jest centralna kaplica szpitalna pw. Św. Juliusza. Klasycystyczny budynek z wieżą zegarową . Wzniesiony w 1822 roku , z inicjatywy ówczesnego burmistrza Żelazko. Zastąpił niewielki, drewniany budynek ratusza miejskiego stojący od 1821 roku w centralnej części placu rynkowego. Rozbudowany i zmodernizowany w I poł. lat 90 XX w. Obecnie w ratuszu ma swoją siedzibę Muzeum oraz Urząd Stanu Cywilnego.

21 Rybnik URZĄD MIASTA BAZYLIKA św. ANTONIEGOWybudowany w latach 1927 – 8. W oknach sali posiedzeń i westybulu znajdują się cenne witraże z pracowni Braci Żeleńskich z Krakowa, przedstawiające m.in. „ Rybnik” i związane z nimi „ Hutnictwo” „ Przemysł” i „Rolnictwo” . W końcu lat 90 XX wieku rozbudowano budynek od strony południowej. Świątynia neogotycka , zbudowana wg projektu architekta Ludwika Schneidera w latach 1903 – Najwyższa świątynia na Śląsku.

22 Śląskie zwyczaje kulinarneZwyczajowo typowy niedzielny obiad na Śląsku to: Rolada + kluski śląskie + zołza + czerwono kapusta < rolada+ kluski+ zołza+ modro kapusta> Smacznego !!!

23 Śląskie pozdrowienia Zwyczajem do dziś obecnym na Śląsku i tylko na Śląsku jest pozdrawianie osób duchownych słowami „Szczęść Boże” W Śląskich domach pożegnaniem przed wyjściem do szkoły czy pracy zawsze było i jest : „Z Panem Bogiem” – Bowiem Ślązacy uważają: gdy Bóg cię prowadzi nic złego Ci się nie stanie.

24 Śląska wigilia Cały dzień zachowujemy się grzecznie -jaka Wigilia taki cały rok; Potrawy wigilijne to: Moczka + makówki + karp pieczony Prezenty pod choinkę przynosi Dzieciątko O północy obowiązkowo Pasterka w Kościele Mikołaj na Śląsku przychodzi 6 grudnia nie 24 grudnia

25 Czy wiesz, że……. Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od słowiańskiego plemienia Ślężan, które we wczesnym średniowieczu zamieszkiwało w rejonie góry Ślęży oraz rzeki pod tą samą nazwą i późniejszego Wrocławia. Śląsk

26 Czy wiesz, że……. Śląsk leży w samym sercu Europy.Tak stwierdził pewien działający na Górnym Śląsku inżynier kolejnictwa, który obliczył, że we wsi Koperniki koło Nysy znajduje się centralny punkt Europy. W tej miejscowości przecinają się bowiem linie łączące wszystkie najdalej wysunięte krańce naszego kontynentu.

27 Czy wiesz, że……. Śląsku Na jest największa w Europie hałda.Hałda - [niem. Halden ~ zwałowisko], odpady przemysłowe lub skały płonne uformowane w kopiec lub inne formy wznoszące się ponad powierzchnię terenu.

28 Hałda w Rydułtowach Hałda latem Hałda zimą Wznosi się na wysokość120mZwiedzać jej co prawda nie można, ale przejeżdżając przez Rydułtowy watro zatrzymać się na chwilę i spojrzeć na ten olbrzymi kopiec. Wznosi się na wysokość120m Hałda latem Hałda zimą

29 Nazywa się Kopalnia Ignacy - HoymCzy wiesz, że… Rybniku W jest kopalnia, którą można zwiedzać Nazywa się Kopalnia Ignacy - Hoym

30 Zabytkowa kopalnia "Hoym Gruba"Podstawowym założeniem programu Zabytkowej Kopalni „Ignacy–Hoym” jest udostępnienie zwiedzającym obiektów i urządzeń kopalni. Turyści będą mieli więc jedyną i niepowtarzalną okazję zobaczyć wszystko „na roboczo”, jeszcze nie upiększone, nie remontowane. Przede wszystkim wieżę ciśnień oraz napędzane parą maszyny wyciągowe w szybach „Głowacki’ i ‘Kościuszko” liczące już ponad 100 lat, a ciągle doskonale funkcjonujące. Będą mogli podziwiać precyzję ich wykonania, rozwiązania techniczne z przełomu XIX i XX wieku fascynujące nawet współczesnych inżynierów. Największą atrakcją dla zwiedzających będzie zjazd pod ziemię... „

31 Nasza rodzinna miejscowość CZERWIONKA – LESZCZYNYSpis treści: Lokalizacja Dzielnice Władze miasta Ciekawe miejsca Trochę historii i legend

32 Nasza rodzinna miejscowość Czerwionka - Leszczyny

33 Czerwionka-Leszczyny -LokalizacjaGmina i miasto Czerwionka Leszczyny położona jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego - 40 km od Katowic i 45 km od granicy z Czechami. Od 1999 roku wchodzi w skład powiatu rybnickiego. Powierzchnia: 115,0 km2. Liczba mieszkańców: 42 000

34 Czerwionka-Leszczyny - DzielniceObejmuje miasto z dzielnicami: Czerwionka, Czuchów, Dębieńsko Leszczyny oraz sołectwa: Bełk, Książenice, Palowice, Przegędza, Stanowice Szczejkowice. .

35 Czerwionka -Leszczyny : dzielnica CzerwionkaNazwa dawniej brzmiała Czerwonka. pochodzi od wyrazu czerwonka - "odmiana gliny zabarwionej na czerwono". Miejscowość stara, wzmianka w źródłach historycznych pochodzi już z 1280 roku. W XIII wieku składała dziesięciny dla kolegiaty w Opolu i wchodziła w skład parafii Dębieńska. Na terenie niewielkiej miejscowości od dawna prymitywnym sposobem wydobywano rudę, przetapiając ją na żelazo. W 1793 roku powstała tu świeżarka, a w XIX wieku wysoki piec i walcownia żelaza, które z czasem upadły. Na przełomie XVIII i XIX wieku miały miejsce pierwsze nadania górnicze. Wtedy też powstała kopalnia "Dębieńsko" - zaliczana do najstarszych głębinowych kopalń śląskich. Herb Czerwionki

36 Czerwionka -Leszczyny : dzielnica CzuchówWieś nad Bierawką, Na zach. kolonia Barwinek. Powstała prawdopodobnie na początku XIV w. Na początku XIX w. w majatku czynna była huta Henrietta. W 1909 r. wykonano odwiert głębokości 2240 m. W Czuchowie urodził się Wilhelm Szewczyk, wybitny pisarz, poeta i publicysta.. Herb Czuchowa

37 Czerwionka -Leszczyny : dzielnica DębieńskoDębieńsko Stare i Wielkie Dwie wsie ulicowe w układzie równoleżnikowym, w zach. cz. kolonia Ameryka. Wielokrotnie zmieniały właścicieli, m.in. koniec XVII w. hr. A. Węgierski, Johanna Goertz, Otto Hegenscheidt z Ornontowic. Herb Dębieńska Starego Herb Dębieńska Wielkiego

38 Czerwionka – Leszczyny: dzielnica LeszczynyPołożone nad Jordankiem, dopływem Bierawki. Lokacja wsi w końcu XIII w., Parafia powstała w 1447 r . W latach właścicielem wsi była rodzina Laschowskich. Po kilku zmianach właścicielem zostaje Konrad Bartelt. W kolonii Ciosek czynny był młyn i fryszerka. W latach powstała kolonia Egesfeld , dziś nieistniejąca. Później powstają kolonie fryderycjańskie: Kucharzówka, Marusze, Obszary, Podbucze, Skrebeńsko. Herb Leszczyn

39 Czerwionka – Leszczyny: sołectwo BełkWieś Bełk dzieliła się niegdyś na dwie odrębne gminy: Bełk Dolny i Górny, które używały własnych pieczęci i miały własne herby. Pieczęć Dolnego Bełku, pochodząca z pocz. XIX w., przedstawia dom i studnię z żurawiem, Wieś Górny Bełk używała pieczęci w XIX w. z wyobrażeniem leżącego snopa zboża, przy którym stoją sierp i kosa. . W okresie międzywojennym połączono oba w gminę Bełk i wybrano wspólny herb Herb Bełku

40 Czerwionka – Leszczyny: sołectwo KsiążeniceWieś w zach. cz. gminy, na płn. od wsi kolonia Lasoki I, na wschód - kolonia Lasoki II. W dokumencie z 1226 r. wymienia się wieś Knegnizi, należącą do księcia Przemyślida, płacącą daniny na rzecz klasztoru rybnickiego. W 1228 r. właścicielem wsi staje się książę opolski. W 1788 r. hr. Węgierski sprzedał wieś królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi. Herb Książenic

41 Czerwionka – Leszczyny: sołectwo PalowiceRozległa wieś położona w płd.-wsch. części gminy, przy drodze do Żorów. W 1308 r. książę raciborski Leszek darowuje Cocolug (Hochołóg) swemu słudze. Do poł. XV w. wieś należała do księcia raciborskiego, później często zmieniała właścicieli, by w 1842 r. stać się własnością F. von Wincklera (a później jego spadkobierców). W okolicy występowały rudy żelaza, przetapiane w dymarkach na żelazo. Fryszerki położone były na płd. od wsi nad rzeką Jesionką i stawami. W 1836 r powstała tu huta "Waleska", po kilkunastu latach zamknięta. Herb Palowic

42 Czerwionka – Leszczyny: solectwo PrzegędzaPrzy drodze do Rybnika, ok. 1 km na wsch. osada leśna Szczotki. Na przełomie XIII/XIV w. przechodzi na prawo magdeburskie, płaci dziesięcinę kolegiacie św. Krzyża w Opolu W 1532 r. wchodzi w skład rybnickiego państwa stanowego i z Rybnikiem związana była do czasów współczesnych. Herb Przegędzy

43 Czerwionka – Leszczyny: sołectwo StanowiceStanowiceRozległa wieś położona na płd. od Czerwionki, z licznymi koloniami (m.in. Parcele, Podlesie). Jako jeden z pierwszych właścicieli osady wymieniany jest około 1360 r. „dominus Nikolaus Stanowicz” -członek Bractwa Najświętszej Marii Panny w Raciborzu. . W XVI wieku osada przeszła na własność szlacheckej rodziny Krecików, dodających do nazwiska przydomek „de Stanowitz”. Kolejnym nabywcą dóbr został w 1687 r. Jerzy Blacha . W ciągu następnych 150 lat właściciele dominium stanowickiego zmieniali się aż 15-krotnie Następnie majątek przeszedł na własność królewsko-pruskich domen, które go wydzierżawiały. Pod względem parafialnym Stanowice należały do Bełku. Dopiero w okresie międzywojennym powstał tutaj projekt budowy własnego kościoła, do którego realizacji nie dopuścił wybuch II wojny światowej. Uroczyste poświęcenie nowej świątyni pw. św. Jacka odbyło się dopiero 17 lipca 1949 r. Znacznie wcześniej, bo od 1885 r. Stanowice posiadały własną szkołę. Nowy budynek szkolny powstał w latach 60-tych XX wieku. Herb Stanowic

44 Czerwionka – Leszczyny: sołectwo SzczejkowiceWieś w południowej części gminy, otoczona lasami, 2 km na płd. kolonia Nowa Wieś z przystankiem kolejowym. Wzmiankowana w 1223 r. Herb Szczejkowic

45 Czerwionka – Leszczyny: ZabudowaTylko dwie dzielniceI Czerwionka i Leszczyny, posiadają typowo miejską zabudowę obejmującą osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe oraz duże placówki handlowo-usługowe W pozostałych miejscowościach dominuje zabudowa jednorodzinna, typowa dla obszarów wiejskich.

46 Czerwionka – Leszczyny : HistoriaNajstarsze, pewne wzmianki o miejscowościach wchodzących w skład gminy i miasta Czerwionka-Leszczyny, tj. Szczejkowicach, Książenicach, Leszczynach i Bełku pochodzą z Liber Fundationis Episcopus Wratislaviensis z 1305 r. Za najstarszą parafię na terenie gminy uznać należy Bełk, występujący w spisach świętopietrza z lat 1290 i O 30 lat młodszą parafią jest Dębieńsko, a trzecią pod względem wieku są Leszczyny, o których mowa po raz pierwszy w 1447 r. Woszczyce z Palowicami figurują w krakowskim spisie świętopietrza po raz pierwszy w 1326 r.

47 Czerwionka – Leszczyny - HistoriaAdministracyjnie obszar obecnej gminy należał już od 1283 r., tj. od śmierci Władysława Opolskiego, do księstwa raciborskiego i rządzony był przez śląskich Piastów. Jeden z nich, Leszek, w lutym 1327 r., złożył ze swego księstwa hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, przyjmując tym samym patronat czeski. W granicach księstwa opolskiego ziemia ta znalazła się w 1521 r., na mocy układu zawartego pomiędzy bezdzietnym księciem raciborskim Walentym a Janem Dobrym, księciem opolskim. Rządy Piastów śląskich na tym obszarze trwały jednak tylko do roku 1532, w którym to zmarł ostatni z nich, książę Jan.

48 Czerwionka – Leszczyny: Prawa miejskieCzerwionce i Leszczynom nadano prawa miejskie w 1962r. W 1975 roku połączono miasta Leszczyny i Czerwionkę pod nazwą Leszczyny. W 1977 roku przyłączono do nich gminę Bełk (sołectwa Bełk, Palowice, Szczejkowice, Stanowice, Przegędza), sołectwo Książenice z gminy Ochojec, oraz dzielnicę Dębieńsko z gminy Ornontowice. 1 stycznia 1992 roku decyzją Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1991 r. nastąpiła zmiana nazwy gminy i miasta z Leszczyn na Czerwionkę-Leszczyny.

49 Czerwionka – Leszczyny :Władze miastaBurmistrz Gminy i Miasta mgr Wiesław Janiszewski Zastępcy Burmistrza Gminy i Miasta mgr Andrzej Raudner  mgr Grzegorz Wolnik

50 Czerwionka – Leszczyny: Władze miastaSekretarz Gminy i Miasta mgr Irena Woźnica Skarbnik Gminy i Miasta Teresa Czajka

51 Czerwionka- Leszczyny: Ciekawe miejsca – zabytkiNajstarszą budowlą sakralną jest drewniany kościół pod wezwaniem św. Trójcy Przenajświętszej przeniesiony w 1981 roku z Leszczyn do Palowic. Świątynię zbudowano w konstrukcji zrębowej w latach W dzielnicy Leszczyny znajduje się dwór klasycystyczny, zwany zamkiem, wzniesiony w 1882 r. przez Konrada von Bartelta, w miejscu istniejącego tam wcześniej drewnianego dworu. Jest to budynek 4-traktowy, piętrowy, z wieżą od strony wschodniej.

52 Czerwionka – Leszczyny: Ciekawe miejsca – zabytkiDrugi zespół dworsko-parkowy w Leszczynach, założony także przez Konrada von Bartelta w Nowym Dworze jest niestety obecnie zaniedbany. Znajduje się w nim opuszczona willa z mansardowym dachem, która została wzniesiona w 1904 r. dla córki dziedzica - Heleny Eickl W lasach palowickich położone są zabytkowe ruiny huty Waleska, która stała niegdyś w nieistniejącym już dzisiaj przysiółku Łanuch koło Palowic.

53 Czerwionka – Leszczyny: Ciekawe miejsca – zabytkiMurowane z cegły familoki o drewnianych dachach krytych dachówką są pamiątką dawnej architektury miejskiej Górnego Śląska. Pozostałością po pierwszych drużynach strażackich gaszących w okolicy pożary są zabytkowe ręczne sikawki strażackie na kołach, eksponowane obecnie przed budynkiem OSP w Palowicach przed budynkiem Szkoły Podstawowej w Książenicach

54 Czerwionka – Leszczyny: Ciekawe miejsca – zabytkiWzgórze Ramża - wiąże się z nim legenda o zbójniku, który miał tam swoją kryjówkę i siedzibę Dawno, dawno temu niejaki szlachcic imieniem Ramesch popadł w konflikt z prawem i schronił się w grocie na zalesionym stoku wapiennej góry. Tenże Ramżula zaczął zbójować na traktach wiodących przez Dębieńsko, Bełk i Orzesze. Część łupów rozdawał biednym, lecz większość gromadził w jaskini, powiększając skarbiec. Te legendarne skarby zaprowadziły go do zguby. Jego zaufana służąca wskazała drogę do jaskini pewnemu młodzieńcowi, który zaskoczył Ramżulę podczas snu, uderzył go drewnianą pałą. Zbój zaryczał z bólu i od tego krzyku zawalił się strop jaskini grzebiąc zbójnika, młodzieńca ze swą ukochaną oraz legendarny skarb. Według innych źródeł ukochana dziewczyna zbója niechcący uderzyła ukochanego mocarza gałązką świerczyny i w ten sposób pozbawiła go nieziemskiej mocy. Dodać należy, że przewrotny Ramżula miał stopy wykręcone do tyłu. W ten sposób mylił tropy i uciekał z łupem po napadach.

55 Czerwionka – Leszczyny: Ciekawe miejsca – zabytkiDziś zbójnika tam nie zobaczymy, ale można oglądać stojący tam radar