1 GŁÓWNE ZESPOŁY ORGANIZMÓW W WODACH POWIERZCHNIOWYCH SEMINARIUM LICENJACKIE, KATEDRA HYDROBIOLOGII Mirosław Śmietana, Ochrona Środowiska09.11.2016r.

2 Występowanie określonych organizmów w danym miejscu zależy od ich budowy, właściwości, wymagań a także od działania czynników środowiskowych. Występowanie określonych organizmów w danym miejscu zależy od ich budowy, właściwości, wymagań a także od działania czynników środowiskowych. Środowisko wodne wymaga od zamieszkujących je organizmów specjalnych przystosowań (np. wyspecjalizowania się w przezwyciężaniu oporu wody w trakcie ruchu) i w związku z tym w wodzie występują zupełnie inne zespoły organizmów niż na lądzie. Środowisko wodne wymaga od zamieszkujących je organizmów specjalnych przystosowań (np. wyspecjalizowania się w przezwyciężaniu oporu wody w trakcie ruchu) i w związku z tym w wodzie występują zupełnie inne zespoły organizmów niż na lądzie.

3 Mieszkańcy naszych wód występują w różnych warstwach wody. Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie siedlisk organizmów wodnych: Mieszkańcy naszych wód występują w różnych warstwach wody. Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie siedlisk organizmów wodnych:  neustal - strefa kontaktowa między atmosferą a masą wodną  pelagial - masa wodna  strefa denna - strefa kontaktowa między wodą a stałym podłożem W zależności od miejsca występowania organizmy dzielimy na: - plankton; - nekton; - neuston; - pleuston; - bentos; - peryfiton; - psammon; - makrofity.

4 Plankton Zespół drobnych organizmów wodnych roślinnych i zwierzęcych unoszących się swobodnie w wodzie lub poruszających się, ale niezdolnych do przeciwstawiania się silniejszym prądom wody. Zespół drobnych organizmów wodnych roślinnych i zwierzęcych unoszących się swobodnie w wodzie lub poruszających się, ale niezdolnych do przeciwstawiania się silniejszym prądom wody. W jego skład wchodzą  bakterie, glony i zwierzęta. W jego skład wchodzą  bakterie, glony i zwierzęta. Przystosowanie do życia w toni wodnej (unoszenie się): Przystosowanie do życia w toni wodnej (unoszenie się): - redukcja szkieletu - redukcja szkieletu - obecność wakuoli pełniących funkcje organów hydrostatycznych umożliwia przemieszczanie się organizmów w toni wodnej. - obecność wakuoli pełniących funkcje organów hydrostatycznych umożliwia przemieszczanie się organizmów w toni wodnej. - niektóre pierwotniaki, okrzemki i wiciowce odkładają duże ilości tłuszczu. - niektóre pierwotniaki, okrzemki i wiciowce odkładają duże ilości tłuszczu. - niektóre organizmy otaczają ciała grubą otoczką silnie nasiąkniętą wodą. - niektóre organizmy otaczają ciała grubą otoczką silnie nasiąkniętą wodą. - przybierają kształt spadochronów lub dzwonów. - przybierają kształt spadochronów lub dzwonów. - zwiększanie powierzchni ciała poprzez wytwarzanie wyrostków, kolców i szczecinek. Wielkość i kształt ciała organizmów planktonowych podlega regularnym zmianom w ciągu roku – cyklomorfozom. - zwiększanie powierzchni ciała poprzez wytwarzanie wyrostków, kolców i szczecinek. Wielkość i kształt ciała organizmów planktonowych podlega regularnym zmianom w ciągu roku – cyklomorfozom. Organizmy planktonowe są biernymi pływakami, ale wiele z nich ma zdolność do aktywnego ruchu. Poruszają się ślizgając się, biegnąc, skacząc. Pływają przy pomocy wici, rzęsek, odnóży.

5 Plankton Wiele gatunków żyjących w toni wodnej przemieszcza się w niej gromadnie – migracje pionowe i poziome. Wiele gatunków żyjących w toni wodnej przemieszcza się w niej gromadnie – migracje pionowe i poziome. Migracje pionowe Migracje pionowe są związane ze zmianami czynników środowiska jak temperatura, zawartość tlenu czy naświetlenie w poszczególnych warstwach. Najczęstsze są dobowe migracje – w południe przy maksymalnym naświetleniu plankton zwierzęcy znajduje się głęboko, wraz ze zmniejszaniem się intensywności światła wznosi się ku powierzchni. W związku z tym uważa się, że światło warunkuje pionowe migracje. Najczęstsze są dobowe migracje – w południe przy maksymalnym naświetleniu plankton zwierzęcy znajduje się głęboko, wraz ze zmniejszaniem się intensywności światła wznosi się ku powierzchni. W związku z tym uważa się, że światło warunkuje pionowe migracje. - MIGRACJE

6 Nekton Wszystkie organizmy dobrze pływające charakteryzują się cechami: - powierzchnia ich ciała jest gładka (nie ma wyrostków jak plankton), - powierzchnia ciała pokryta śluzem, tłuszczem lub innymi wydzielinami, - kształt ciała opływowy - zazwyczaj są organizmami o symetrii dwubocznej Wszystkie organizmy dobrze pływające charakteryzują się cechami: - powierzchnia ich ciała jest gładka (nie ma wyrostków jak plankton), - powierzchnia ciała pokryta śluzem, tłuszczem lub innymi wydzielinami, - kształt ciała opływowy - zazwyczaj są organizmami o symetrii dwubocznej Ptaki żyjące w wodach są inaczej przystosowane niż lądowe. Mają ciało silniej spłaszczone grzbieto – brzusznie a środek ciężkości przesunięty ku tyłowi. Jest zbiorowiskiem organizmów poruszających się czynnie. W jeziorach Polski tworzą go głównie ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki wodne. Łyska zwyczajna Bóbr europejski Łabędź niemy

7 Nekton Organizmy nektoniczne, zwłaszcza ryby, podobnie jak planktonowe, migrują. Organizmy nektoniczne, zwłaszcza ryby, podobnie jak planktonowe, migrują. Wyróżniamy ryby nie zmieniające środowiska i ryby dwuśrodowiskowe (np. łosoś, węgorz) podejmujące wędrówki z morza do rzek i odwrotnie. Ryby migrujące możemy podzielić na:  anadromiczne - wędrują na tarło z morza do rzek  katadromiczne – tarło odbywa się w rzekach, po czym wędrują do morza. - MIGRACJE karp łosoś

8 Neuston Jest zespołem organizmów żyjących w błonce powierzchniowej wody. Rozwija się głównie w niewielkich zbiornikach wód stojących lub wolno płynących. Jest zespołem organizmów żyjących w błonce powierzchniowej wody. Rozwija się głównie w niewielkich zbiornikach wód stojących lub wolno płynących. Składa się głównie z bakterii żelazistych lub purpurowych; glonów i pierwotniaków. Składa się głównie z bakterii żelazistych lub purpurowych; glonów i pierwotniaków. Widzimy go jako zielonkawe, brunatne lub żółte naloty na wodzie, które utrzymują się kilka godzin. Widzimy go jako zielonkawe, brunatne lub żółte naloty na wodzie, które utrzymują się kilka godzin. Bakterie żelazisteBakterie purpurowe

9 Neuston Neuston możemy podzielić na:  epineuston (organizmy żyjące na błonce w warunkach powietrznych)  hyponeuston (organizmy żyjące w wodzie pod błonką). Do epineustonu należą pluskwiaki – owady, które „ślizgają” się po wodzie; Hyponeuston to bakterie, pierwotniaki, mięczaki, skorupiaki, owady. Warstwa ta pochłania najwięcej promieni świetlnych, występują w niej także duże różnice temperatur.

10 Pleuston W skład pleustonu wchodzą dość duże organizmy pływające po powierzchni wody, część ich ciała jest w wodzie, a część na powietrzu. W skład pleustonu wchodzą dość duże organizmy pływające po powierzchni wody, część ich ciała jest w wodzie, a część na powietrzu. W wodach śródlądowych są to przeważnie rośliny wodne, których łodygi i liście są pływające a korzenie swobodnie zwisają w wodzie. W wodach śródlądowych są to przeważnie rośliny wodne, których łodygi i liście są pływające a korzenie swobodnie zwisają w wodzie.  Oddychają zarówno tlenem atmosferycznym jak i tym rozpuszczonym w wodzie. Charakterystyczną cechą tych roślin są szparki oddechowe umiejscowione na zewnętrznej stronie liści.  Oddychają zarówno tlenem atmosferycznym jak i tym rozpuszczonym w wodzie. Charakterystyczną cechą tych roślin są szparki oddechowe umiejscowione na zewnętrznej stronie liści.

11 Pleuston Rzęsa trójrowkowa (Lemna trisulca) Żabiściek pływający (Hydrocharis morsus – ranae)

12 Bentos W jego skład wchodzą organizmy, które żyją na dnie, penetrując osady denne lub żyją na ich powierzchni. W jego skład wchodzą organizmy, które żyją na dnie, penetrując osady denne lub żyją na ich powierzchni. Należą tu bakterie, rośliny (glony) i zwierzęta. Należą tu bakterie, rośliny (glony) i zwierzęta. Mieszkańcy dna mają duży ciężar właściwy, ich ciała obciążone są substancjami mineralnymi. W ciele organizmów bentosu nie ma przestrzeni powietrznych ani kropli tłuszczu. Mieszkańcy dna mają duży ciężar właściwy, ich ciała obciążone są substancjami mineralnymi. W ciele organizmów bentosu nie ma przestrzeni powietrznych ani kropli tłuszczu. Skójki malarskie Błotniarka stawowa

13 Bentos Zwierzęta tej strefy różnie związane są z dnem, co jest uzależnione od struktury dna – muliste, kamieniste, żwirowate czy piaszczyste. Im twardsze podłoże tym łatwiej poruszać się organizmom. Miękkie podłoże umożliwia organizmom zagrzebywanie się w nim. Organizmy denne okresowo migrują; w rzekach w nocy migrują w stronę toni wodnej, gdzie swobodnie są przenoszone na znaczne odległości a rano opadają znów na dno.  MIGRACJE

14 Peryfiton Jest zespołem drobnych organizmów roślinnych i zwierzęcych, które zasiedlające podłoża stałe w środowiskach wodnych. Jest zespołem drobnych organizmów roślinnych i zwierzęcych, które zasiedlające podłoża stałe w środowiskach wodnych. Peryfiton to głównie glony (zielenice, okrzemki i sprzężnice), zwierzęta bezkręgowe. Peryfiton to głównie glony (zielenice, okrzemki i sprzężnice), zwierzęta bezkręgowe. zieleniceokrzemek

15 Peryfiton W skład peryfitonu wchodzą organizmy przytwierdzone do podłoża, częściowo z nim związane i stale żyjące wśród organizmów osiadłych. Podłożem jest praktycznie wszystko – kamienie, jednostki pływające, rośliny. Typ peryfitonu w danym miejscu nie jest stały, w ciągu roku może się kilkakrotnie zmieniać. Typ peryfitonu w danym miejscu nie jest stały, w ciągu roku może się kilkakrotnie zmieniać.

16 Psammon Są to organizmy żyjące w tzw. piaskach zanurzonych, czyli zalanych przez wodę. Są to organizmy żyjące w tzw. piaskach zanurzonych, czyli zalanych przez wodę. W skład psammonu wchodzą bakterie, sinice, okrzemki, zielenice, wiciowce. W skład psammonu wchodzą bakterie, sinice, okrzemki, zielenice, wiciowce. Wiciowce

17 Psammon Środowiskiem życia jest woda znajdująca się między ziarenkami piasku, jest ona wysoko nasycona solami mineralnymi i związkami organicznymi, dobrze natleniona, ale o dużych wahaniach temperatury. Środowiskiem życia jest woda znajdująca się między ziarenkami piasku, jest ona wysoko nasycona solami mineralnymi i związkami organicznymi, dobrze natleniona, ale o dużych wahaniach temperatury.

18 Makrofity Przytwierdzone do dna rośliny naczyniowe i ramienice, głównie pochodzenia lądowego, które wyspecjalizowały się do życia w wodach. Przytwierdzone do dna rośliny naczyniowe i ramienice, głównie pochodzenia lądowego, które wyspecjalizowały się do życia w wodach. Rośliny zwiększają powierzchnię asymilacyjną, żeby lepiej wykorzystać światło. U wielu z nich obserwuje się formy pośrednie pomiędzy ulistnieniem lądowym a wodnym. Rośliny zwiększają powierzchnię asymilacyjną, żeby lepiej wykorzystać światło. U wielu z nich obserwuje się formy pośrednie pomiędzy ulistnieniem lądowym a wodnym. Pędy zanurzone w wodzie muszą być odporne na ciągnienie i nie mogą stawiać oporu wodzie. Pędy wynurzone muszą być elastyczne i giętkie aby nie łamały się pod wpływem fali. Pędy zanurzone w wodzie muszą być odporne na ciągnienie i nie mogą stawiać oporu wodzie. Pędy wynurzone muszą być elastyczne i giętkie aby nie łamały się pod wpływem fali. Rośliny wodne wykształciły dobrze rozwinięte tkanki przewodzące, bowiem pobierają rozpuszczone w wodzie związki mineralne całą powierzchnią. Rośliny wodne wykształciły dobrze rozwinięte tkanki przewodzące, bowiem pobierają rozpuszczone w wodzie związki mineralne całą powierzchnią. Rośliny wykształciły osobną tkankę powietrzną, która gromadzi zapasy tlenu wydzielanego w czasie asymilacji. Rośliny wykształciły osobną tkankę powietrzną, która gromadzi zapasy tlenu wydzielanego w czasie asymilacji. Korzenie służą głównie do przytwierdzania rośliny do podłoża. Rośliny wodne mają duże zdolności rozmnażania wegetatywnego. Korzenie służą głównie do przytwierdzania rośliny do podłoża. Rośliny wodne mają duże zdolności rozmnażania wegetatywnego.

19 Makrofity Strzałka wodna Szuwar kosaćcowyTrzcina pospolita

20 Bibliografia http://www.wigry.org.pl/wodne/woda2.htm http://www.wigry.org.pl/wodne/woda2.htm http://www.wigry.org.pl/wodne/woda2.htm http://www.krakow.rzgw.gov.pl/index.php?option=com_content&view=artic le&id=337:ekosystem&__=&lang=pl http://www.krakow.rzgw.gov.pl/index.php?option=com_content&view=artic le&id=337:ekosystem&__=&lang=pl http://www.krakow.rzgw.gov.pl/index.php?option=com_content&view=artic le&id=337:ekosystem&__=&lang=pl http://www.krakow.rzgw.gov.pl/index.php?option=com_content&view=artic le&id=337:ekosystem&__=&lang=pl http://www.pzw.org.pl/siedlce/cms/3247/rosliny_swobodnie_plywajace http://www.pzw.org.pl/siedlce/cms/3247/rosliny_swobodnie_plywajace http://www.pzw.org.pl/siedlce/cms/3247/rosliny_swobodnie_plywajace http://www.mojeopinie.pl/zespoly_ekologiczne_wod_srodladowych,3,12486 86879 http://www.mojeopinie.pl/zespoly_ekologiczne_wod_srodladowych,3,12486 86879 http://www.mojeopinie.pl/zespoly_ekologiczne_wod_srodladowych,3,12486 86879 http://www.mojeopinie.pl/zespoly_ekologiczne_wod_srodladowych,3,12486 86879 http://h2o.zrodla.org/pliki/rozdzial1.pdf http://h2o.zrodla.org/pliki/rozdzial1.pdf http://h2o.zrodla.org/pliki/rozdzial1.pdf http://www.akwarium.net.pl/adv/fauna_wod.htm http://www.akwarium.net.pl/adv/fauna_wod.htm http://www.akwarium.net.pl/adv/fauna_wod.htm http://biomist.pl/biologia/wielkie-zycie-w-kropli-wody/3383 http://biomist.pl/biologia/wielkie-zycie-w-kropli-wody/3383 http://biomist.pl/biologia/wielkie-zycie-w-kropli-wody/3383