1 Główny specjalista WIGE mgr inż. Krzysztof KorpalskiUREGULOWANIA PRAWNO-NORMATYWNE Z ZAKRESU GOSPODARKI ENERGETYCZNEJ – PRZEDSTAWIENIE WYBRANYCH ZAGADNIEŃ DOTYCZĄCYCH EKSPLOATACJI SPRZĘTU WOJSKOWEGO. Główny specjalista WIGE mgr inż. Krzysztof Korpalski

2 WYKAZ AKTÓW PRAWNO – NORMATYWNYCH ORAZ DOKTRYN I INSTRUKCJI

3 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 rUstawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828 z późn. zm.). Zarządzenie Nr 3/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia r. w sprawie gospodarki energetycznej w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 1, poz. 3 z późn. zm.). Decyzja Nr 52/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 marca 2013 r. w sprawie powołania Wojskowych Energetycznych Komisji Kwalifikacyjnych (Dz. Urz. MON, poz. 61 z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 492). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz ze zm.).

4 „Zabezpieczenie techniczne Sił Zbrojnych RP„Zabezpieczenie techniczne Sił Zbrojnych RP. Zasady funkcjonowania” – DD/ – sygn. Logis.10/2012 „Instrukcja o zasadach i organizacji przechowywania oraz konserwacji uzbrojenia i sprzętu wojskowego” – DD/ – sygn. Logis. 14/2013 „Zasady oceny stanu technicznego UiSW w Siłach Zbrojnych RP” – DD/ – sygn. Logis. 12/2013 „Instrukcja zarządzania eksploatacją UiSW w SZ RP. Zasady ogólne” – DD/ – sygn. Logis. 13/2013 NO-01-A001:2011 Sprzęt inżynieryjny. Klasyfikacja i terminologia. NO-06–A023 Lotniska wojskowe. Oświetlenie nawigacyjne. NO–02–A033:2003 Zasady oznakowania kabli i przewodów polowych. NO-06-A104:2005 Uzbrojenie i sprzęt wojskowy. Ogólne wymagania techniczne, metody kontroli i badań. Wymagania konstrukcyjne. NO-06-A108:2005 Uzbrojenie i sprzęt wojskowy. Ogólne wymagania techniczne, metody kontroli i badań. Metody oceny zgodności z wymaganiami konstrukcyjnymi.

5 NO-61-A200:2006 Specjalne urządzenia elektrotechniczneNO-61-A200:2006 Specjalne urządzenia elektrotechniczne. Wyłączniki przeciwporażeniowe różnicowoprądowe wojskowych polowych sieci elektroenergetycznych. Wymagania ogólne. NO-61-A201:2011 Okręty i pomocnicze jednostki pływające marynarki wojennej. Ochrona przeciwporażeniowa Wymagania ogólne. NO-61-A203:2011 Baterie akumulatorów napędowych okrętów podwodnych. Wymagania ogólne i zasady eksploatacji. NO-61-A206:2004 Zestawy oświetleniowe. Ukompletowanie. NO-61-A207:2004 Inżynieryjne elektrownie siłowe. Ukompletowanie. NO-61-A208:2013 Zespoły prądotwórcze prądu przemiennego z silnikami spalinowymi. Wymagania ogólne i metody badań. NO-61-A209:2014 Technika wojskowa. Uziomy urządzeń mobilnych. Wymagania ogólne.

6 OMÓWIENIE WYBRANYCH ZAGADNIEŃZ AKTÓW PRAWNYCH Omawiane akty prawne można znaleźć pod adresem internetowym podanym pod tytułem slajdu

7 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.Art. 3. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 9) urządzenia – urządzenia techniczne stosowane w procesach energetycznych; 10) instalacje – urządzenia z układami połączeń między nimi; 11) sieci – instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, należące do przedsiębiorstwa energetycznego; Art. 21a. Organami właściwymi w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energią dla: jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych, jednostek organizacyjnych Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej i Biura Ochrony Rządu oraz jednostek organizacyjnych więziennictwa podległych Ministrowi Sprawiedliwości są inspekcje gospodarki energetycznej powoływane przez właściwych ministrów w uzgodnieniu z Prezesem URE; Omówić art. 3 zwracając uwagę na różnicę między instalacjami i sieciami. W art. 21a mowa jest o WIGE

8 Art Osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji określonych w przepisach, o których mowa w ust. 6 (dot. rozporządzenia ws. szczegółowych zasad stwierdzania kwalifikacji), obowiązane są posiadać kwalifikacje potwierdzone świadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne. 1a. (uchylony został zapis: sprawdzenie spełnienia wymagań kwalifikacyjnych powtarza się co pięć lat) 1). 1b. W razie stwierdzenia, że eksploatacja urządzeń, instalacji lub sieci jest prowadzona niezgodnie z przepisami dotyczącymi ich eksploatacji, na wniosek pracodawcy, inspektora pracy, Prezesa URE lub innego organu właściwego w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energią, o których mowa w art. 21a (w przypadku RON jest to WIGE), sprawdzenie spełnienia wymagań kwalifikacyjnych należy powtórzyć. 1) zmiany wprowadzono art. 1 pkt. 14 i art. 10 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1208), która obowiązuje od dnia r. Art. 10. Świadectwa potwierdzające posiadane kwalifikacje w zakresie eksploatacji urządzeń, instalacji lub sieci wydane przez komisje kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów stają się świadectwami bezterminowymi z wyłączeniem świadectw potwierdzających kwalifikacje zawodowe osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji lub sieci , a świadczących usługi na rzecz konsumentów, mikro, małych i średnich przedsiębiorców, które zachowują ważność do czasu upływu terminu, na jaki zostały wydane. Omówić skutki uchylenia ust. 1a art. 54

9 1c. Sprawdzenie spełnienia wymagań kwalifikacyjnych przeprowadza się także w przypadku:1) wniosku pracodawcy: a) gdy osoba zajmująca się eksploatacją sieci, urządzeń lub instalacji określonych w przepisach, o których mowa w ust. 6, posiada kwalifikacje potwierdzone świadectwem, ale w ciągu kolejnych pięciu lat nie zajmowała się eksploatacją urządzeń, instalacji lub sieci, których uprawnienie dotyczy, b) który dokonał modernizacji lub innej istotnej zmiany parametrów urządzeń, instalacji lub sieci; 2) osób, o których mowa w ust. 1, zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji lub sieci, świadczących usługi na rzecz konsumentów w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) oraz mikroprzedsiębiorców, małych lub średnich przedsiębiorców, w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co pięć lat.

10 2. Zabrania się zatrudniania przy samodzielnej eksploatacji sieci oraz urządzeń i instalacji określonych w przepisach, o których mowa w ust. 6, osób bez kwalifikacji, o których mowa w ust. 1. Art Karze pieniężnej podlega ten, kto: 9) zatrudnia osoby bez wymaganych ustawą kwalifikacji; 10) nie utrzymuje w należytym stanie technicznym obiektów, instalacji i urządzeń; 2. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, wymierza: 1) w zakresie pkt 1–27 i 30a–38 Prezes URE;

11 1) art. 54 ust. 4 proponuje się nadać następujące brzmienie: Art Za sprawdzenie kwalifikacji, o których mowa w ust. 1, pobierane są opłaty od osób kierujących wnioski o stwierdzenie kwalifikacji.1) 1) w dniu 19 marca 2015 r. uwzględniona została przez Stały Komitet Rady Ministrów propozycja Ministra Obrony Narodowej dotycząca zmiany treści projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw o następującej treści: 1) art. 54 ust. 4 proponuje się nadać następujące brzmienie: „4. Za sprawdzenie kwalifikacji, o których mowa w ust. 1, pobierane są opłaty od osób kierujących wnioski o stwierdzenie kwalifikacji, z zastrzeżeniem ust. 4a.” 2) w art. 54 po ust. 4 proponuje się dodać ust. 4a w brzmieniu: „4a. Nie pobiera się opłat za sprawdzenie kwalifikacji przez komisje powołane przez Ministra Obrony Narodowej, jeżeli następuje ono na wniosek kierownika (dowódcy, szefa, dyrektora, komendanta) jednostki organizacyjnej podległej temu Ministrowi lub przez niego nadzorowanej”. Zwrócić uwagę na sformułowanie od osób kierujących wnioski i jakie są skutki prawno – finansowe takiego sformułowania

12 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. Rozporządzenie określa: rodzaje prac, stanowisk oraz urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji; zakres wymaganej wiedzy niezbędnej do uzyskania potwierdzenia posiadanych kwalifikacji; tryb przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego; jednostki organizacyjne, przy których powołuje się komisje kwalifikacyjne, i tryb ich powoływania; wysokość opłat pobieranych za sprawdzenie kwalifikacji; wzór świadectwa kwalifikacyjnego.

13 § 3. Rodzaje urządzeń, instalacji i sieci, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia. § 4. Nie wymaga się potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji u użytkowników eksploatujących: urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi; urządzenia lub instalacje cieplne o mocy zainstalowanej nie wyższej niż kW. § Eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i stanowisk pracy: eksploatacji — do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w zakresie obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno- pomiarowym; dozoru — do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie określonym w pkt 1 oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. Ad. § 4 – należy zaznaczyć, że ze względu na specyficzne warunki eksploatacji SpW, w zał. 4 do zarządzenia MON przyjęto inne kryteria mocy.

14 2. Prace, o których mowa w ust. 1, dotyczą wykonywania czynności:mających wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń, instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska — w zakresie obsługi; związanych z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci — w zakresie konserwacji; związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń oraz remontami urządzeń, instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego - w zakresie remontów; niezbędnych do instalowania i przyłączania urządzeń, instalacji i sieci – w zakresie montażu; niezbędnych do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji i sieci — w zakresie kontrolno-pomiarowym.

15 § 6. Osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, w celu uzyskania potwierdzenia posiadanych kwalifikacji, powinny wykazać się wiedzą z zakresu: 1) na stanowiskach eksploatacji: zasad budowy, działania oraz warunków technicznych obsługi urządzeń, instalacji i sieci, zasad eksploatacji oraz instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci, zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych, zasad i wymagań bezpieczeństwa pracy i ochrony przeciwpożarowej oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy, instrukcji postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa obsługi urządzeń lub zagrożenia życia, zdrowia i środowiska;

16 2) na stanowiskach dozoru:przepisów dotyczących przyłączania urządzeń i instalacji do sieci, dostarczania paliw i energii oraz prowadzenia ruchu i eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci, przepisów i zasad postępowania przy programowaniu pracy urządzeń, instalacji i sieci, z uwzględnieniem zasad racjonalnego użytkowania paliw i energii, przepisów dotyczących eksploatacji, wymagań w zakresie prowadzenia dokumentacji technicznej i eksploatacyjnej oraz stosowania instrukcji eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci, przepisów dotyczących budowy urządzeń, instalacji i sieci oraz norm i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać te urządzenia, instalacje i sieci, przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, z uwzględnieniem udzielania pierwszej pomocy oraz wymagań ochrony środowiska, zasad postępowania w razie awarii, pożaru lub innego zagrożenia bezpieczeństwa ruchu urządzeń przyłączonych do sieci, zasad dysponowania mocą urządzeń przyłączonych do sieci, zasad i warunków wykonywania prac kontrolno-pomiarowych i montażowych.

17 § Sprawdzenie kwalifikacji posiadanych przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci przeprowadzają komisje kwalifikacyjne, o których mowa w § 8, na wniosek tych osób albo na wniosek pracodawcy zatrudniającego te osoby. § Jeżeli osoba zainteresowana nie przystąpiła do egzaminu z przyczyn od niej niezależnych, przewodniczący Komisji, na wniosek tej osoby, wyznacza następny termin egzaminu lub zarządza zwrot opłaty1). 2. Opłaty są pobierane w wysokości 10% minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników (175 zł w 2015 r.), obowiązującego w dniu złożenia wniosku, o którym mowa w § 7 ust. 1. Ad. § przypomnieć sformułowanie z art PE pobierane są opłaty od osób kierujących wnioski o stwierdzenie kwalifikacji § przyczyny niezależne to np. choroba udokumentowana zwolnieniem lekarskim, oddelegowanie służbowe itp. 1) W przypadku jednostek organizacyjnych RON wniosek o zwrot opłaty należy złożyć do przewodniczącego Komisji niezwłocznie, zanim nastąpi przekazanie środków do budżetu państwa (przekazanie następuje w następnym miesiącu po miesiącu, w którym nastąpiła wpłata).

18 urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej 1 kV; Załącznik nr 1 RODZAJ URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI, PRZY KTÓRYCH EKSPLOATACJI JEST WYMAGANE POSIADANIE KWALIFIKACJI Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną: urządzenia prądotwórcze przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej bez względu na wysokość napięcia znamionowego; urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV; urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej 1 kV; zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW; urządzenia elektrotermiczne; urządzenia do elektrolizy; sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego; elektryczna sieć trakcyjna; elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym; aparatura kontrolno-pomiarowa oraz urządzenia i instalacje automatycznej regulacji; sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9; urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia; urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic. Czcionką pogrubioną zaznaczono zakres uprawnień egzaminacyjnych WEKK nr 1 zgodnie z Decyzją Nr 52/MON Należy zwrócić uwagę, że posiadanie w zakresie uprawnień pkt. 10 nie jest równoznaczne z posiadaniem uprawnień do wykonywania czynności w zakresie kontrolno – pomiarowym, co czasami jest w ten sposób interpretowane.

19 pompy, ssawy, wentylatory i dmuchawy, o mocy powyżej 50 kW; Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne: kotły parowe oraz wodne na paliwa stałe, płynne i gazowe, o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi; sieci i instalacje cieplne wraz z urządzeniami pomocniczymi, o przesyle ciepła powyżej 50 kW; turbiny parowe oraz wodne o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi; przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody, o mocy powyżej kW; urządzenia wentylacji, klimatyzacji i chłodnicze, o mocy powyżej 50 kW; pompy, ssawy, wentylatory i dmuchawy, o mocy powyżej 50 kW; sprężarki o mocy powyżej 20 kW oraz instalacje sprężonego powietrza i gazów technicznych; urządzenia do składowania, magazynowania i rozładunku paliw, o pojemności składowania odpowiadającej masie ponad 100 mg; piece przemysłowe o mocy powyżej 50 kW; aparatura kontrolno-pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9; urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia; urządzenia ratowniczo-gaśnicze i ochrony granic. Czcionką pogrubioną zaznaczono zakres uprawnień egzaminacyjnych WEKK nr 1 zgodnie z Decyzją Nr 52/MON

20 urządzenia do produkcji paliw gazowych, generatory gazu; Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe: urządzenia do produkcji paliw gazowych, generatory gazu; urządzenia do przetwarzania i uzdatniania paliw gazowych, rozkładnie paliw gazowych, urządzenia przeróbki gazu ziemnego, oczyszczalnie gazu, rozprężalnie i rozlewnie gazu płynnego, odazotownie, mieszalnie; urządzenia do magazynowania paliw gazowych; sieci gazowe przesyłowe o ciśnieniu nie wyższym niż 0,5 MPa (gazociągi i punkty redukcyjne, stacje gazowe); sieci gazowe rozdzielcze o ciśnieniu powyżej 0,5 MPa (gazociągi, stacje gazowe, tłocznie gazu); urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu nie wyższym niż 5 kPa; urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa; przemysłowe odbiorniki paliw gazowych o mocy powyżej 50 kW; turbiny gazowe; aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia sterowania do sieci, urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9. Czcionką pogrubioną zaznaczono zakres uprawnień egzaminacyjnych WEKK nr 1 zgodnie z Decyzją Nr 52/MON

21 Zarządzenie Nr 3/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 11. 01. 2011 rZarządzenie Nr 3/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia r. w sprawie gospodarki energetycznej w resorcie obrony narodowej § 1. Zarządzenie określa: organ właściwy w sprawach regulacji gospodarki energetycznej w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych, zwanych dalej „jednostkami organizacyjnymi”; strukturę organizacyjną, zakres obowiązków i kompetencje Wojskowej Inspekcji Gospodarki Energetycznej, zwanej dalej „WIGE”; tryb i organizację przeprowadzania kontroli przez WIGE; rodzaje urządzeń, techniki wojskowej lub uzbrojenia, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie świadectwa kwalifikacyjnego; właściwość Wojskowych Energetycznych Komisji Kwalifikacyjnych powoływanych przez Ministra Obrony Narodowej, zwanego dalej Ministrem”; osoby odpowiedzialne oraz sprawujące nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych w jednostkach organizacyjnych oraz ich obowiązki.

22 § 3. Organem właściwym w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energią dla jednostek organizacyjnych jest WIGE. § 4. Zadaniem WIGE jest kontrola przestrzegania przepisów ustawy i zasad prowadzenia racjonalnej gospodarki paliwami i energią w jednostkach organizacyjnych. § 36. Jednostki organizacyjne powinny posiadać wykaz stanowisk pracy, na których wymagane jest posiadanie kwalifikacji w zakresie eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, zgodnie ze wzorem, stanowiącym załącznik Nr 3 do niniejszego zarządzenia.

23 ZATWIERDZAM (dowódca, szef, kierownik)(stopień, imię, nazwisko, podpis, data) WYKAZ STANOWISK PRACY na których wymagane jest posiadanie kwalifikacji w zakresie eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci energetycznych w (nazwa jednostki organizacyjnej) Lp. Nazwa stanowiska pracy Rodzaj stanowiska: (E – eksploatacja) (D – dozór) Zakres wykonywanej pracy: obsługa (O), konserwacja (K), remont (R), montaż (M), kontrolno-pomiarowy (P) Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci (1) (2) (3) (4) (5) mp. Opracował (stopień, imię, nazwisko i podpis) (miejscowość, data)

24 § 37. Rodzaje urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie świadectwa kwalifikacyjnego, określają: w odniesieniu do urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia — załącznik Nr 4 do niniejszego zarządzenia; w odniesieniu do pozostałych urządzeń, instalacji i sieci energetycznych — załącznik Nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828 i Nr 129, poz oraz z 2005 r. Nr 141, poz. 1189).

25 RODZAJ URZĄDZEŃ TECHNIKI WOJSKOWEJ LUB UZBROJENIA, PRZY KTÓRYCH EKSPLOATACJI JEST WYMAGANE POSIADANIE ŚWIADECTWA KWALIFIKACYJNEGO Grupa 1.* Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną: pkt 11 urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia: Zespoły prądotwórcze i stacje zasilania o mocy od 4 kW wraz z sieciami polowymi: do zasilania systemów, urządzeń i obiektów infrastruktury lotniskowej, portowej lub ogólnej, stanowiące źródła zasilania mobilnych urządzeń i sprzętu wojskowego; 2) Elektrownie oświetleniowe oraz zestawy oświetleniowe o mocy od 4 kW; 3) Urządzenia i instalacje elektroenergetyczne mobilnych UiSW; 4) Zespoły zasilania wraz z instalacjami na okrętach; 5) Baterie akumulatorów o pojemności powyżej 1 kAh na okrętach.

26 Grupa 2.* Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne: pkt urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia: Kotły parowe (wytwornice pary) wraz z instalacjami i urządzeniami odbiorczymi na okrętach; Urządzenia i instalacje: gazów technicznych, tlenowe; 3) Mobilne zespoły sprężarkowe o mocy powyżej 6 kW wraz z instalacjami sprężonego powietrza; 4) Polowe urządzenia do wytwarzania pary lub gorącej wody, o mocy powyżej 20 kW. UWAGA *: powyższe stanowi uszczegółowienie punktu 11 w Grupie 1 i w Grupie 2 załącznika Nr 1 do rozporządzenia wymienionego w § 37 pkt 2 zarządzenia.

27 § 38. Sprawdzenia posiadania kwalifikacji, w stosunku do osób zajmujących się eksploatacją urządzeń i instalacji elektrycznych, cieplnych i gazowych w jednostkach organizacyjnych, dokonują w drodze egzaminu: Wojskowe Energetyczne Komisje Kwalifikacyjne, powołane przez Ministra — w odniesieniu do urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia; Wojskowa Energetyczna Komisja Kwalifikacyjna Nr 1 przy WIGE, powołana przez Ministra — w odniesieniu do urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia oraz do pozostałych urządzeń, instalacji i sieci energetycznych; komisje kwalifikacyjne, powołane przez Prezesa URE - w odniesieniu do pozostałych urządzeń, instalacji i sieci energetycznych.

28 § 44. Za organizację eksploatacji, stan techniczny oraz zapewnienie obsługi urządzeń, instalacji i sieci energetycznych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach odpowiada kierownik jednostki organizacyjnej. § 45. W jednostkach organizacyjnych eksploatację urządzeń, instalacji i sieci energetycznych prowadzą etatowe osoby funkcyjne, posiadające świadectwa kwalifikacyjne, o których mowa w § 37, według zasad określonych w obowiązujących przepisach, normach i instrukcjach eksploatacji. § 46. W jednostkach organizacyjnych, w których eksploatowane są energetyczne urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia, a nie występuje etatowe stanowisko dozoru nad tymi urządzeniami, kierownik jednostki organizacyjnej wyznacza nieetatowego energetyka1), dla którego określa zadania obejmujące w szczególności: 1) Zgodnie z § 2. pkt. 7) zarządzenia określenie nieetatowy energetyk oznacza żołnierza lub pracownika wojska, któremu powierzono wykonywanie obowiązków energetyka, posiadającego wykształcenie techniczne (wyższe lub średnie) oraz właściwe kwalifikacje, potwierdzone świadectwem w zakresie dozoru nad eksploatacją energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia.

29 kontrolę eksploatacji energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia, w zakresie przestrzegania wymogów zawartych w obowiązujących przepisach, normach i instrukcjach eksploatacji; sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem wymogu posiadania świadectw kwalifikacyjnych; sprawdzanie ukompletowania urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia w elektroizolacyjny sprzęt ochronny i narzędzia pracy oraz zgodności ich użytkowania z obowiązującymi przepisami; składanie kierownikowi jednostki organizacyjnej meldunków o stwierdzonych nieprawidłowościach w stanie technicznym i eksploatacji energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia; opracowywanie w porozumieniu z osobami funkcyjnymi odpowiedzialnymi za eksploatację urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia wykazu, o którym mowa w § 36; organizowanie szkoleń dla osób prowadzących eksploatację energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia; udział w szkoleniach prowadzonych przez WIGE.

30 § 47. Nieetatowy energetyk, zadania określone w § 46, wykonuje jako czynności o charakterze stałym, za które przysługuje mu dodatkowe wynagrodzenie, według odrębnych przepisów1). 1) Zgodnie z art. 88 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U r. Nr 141 poz. 892 z późń. zm.): Art Żołnierz zawodowy otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie również za wykonywanie czynności powierzonych, które wykraczają poza zadania wynikające z zajmowanego przez niego stanowiska służbowego. Stosownie do treści § 3 pkt 9 oraz § 13 ust.1 i 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie wypłacania żołnierzom zawodowym dodatkowego wynagrodzenia (Dz. U. Nr 108, poz z późń. zm.): § 3. Do czynności powierzonych wykraczających poza zwykłe obowiązki służbowe żołnierzy, za które przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, zwanych dalej „czynnościami”, zalicza się : 9) wykonywanie innych niż wymienione w pkt 1-8 czynności o charakterze stałym związanych z zabezpieczeniem funkcjonowania jednostki wojskowej, jeżeli wykonywanie tych czynności wynika z innych przepisów, w których nie określono prawa do wynagrodzenia albo nie określono jego wysokości. § Żołnierzowi, któremu powierzono wykonywanie czynności, o których mowa w § 3 pkt 9, za każdy miesiąc ich wykonywania przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości od 25 do 75 zł. 2. W przypadku powierzenia żołnierzowi zawodowemu wykonywania więcej niż jednej czynności, o której mowa w § 3 pkt 9, przyznaje się jedno dodatkowe wynagrodzenie.

31 Decyzja Nr 52/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 marca 2013 rDecyzja Nr 52/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 marca 2013 r. w sprawie powołania Wojskowych Energetycznych Komisji Kwalifikacyjnych. Decyzja określa: składy osobowe sześciu Wojskowych Energetycznych Komisji Kwalifikacyjnych (WEKK); nazwy jednostek organizacyjnych przy których zostały one powołane; zakresy uprawnień oraz zasady funkcjonowania WEKK; wzory formularzy egzaminacyjnych i świadectw kwalifikacyjnych. Zrezygnowano w niej z przydziału jednostek organizacyjnych do konkretnych WEKK, tak jak to było w poprzedniej decyzji. Przy wyborze komisji należy kierować się jej zakresem uprawnień, bliskością oraz specyfiką dla danego rodzaju wojsk. Kontakty do przewodniczących, zastępców i sekretarzy poszczególnych WEKK można znaleźć na stronie WIGE: W najbliższym czasie wprowadzone zostaną zmiany do decyzji obejmujące: składy osobowe, zakresy uprawnień komisji, sprawy organizacyjne.

32 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 rRozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych. Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji urządzeń energetycznych. W sposób szczegółowy określa zasady bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych, m.in.: wewnątrz kotłów, kanałów i rurociągów sieci cieplnych oraz przy instalacjach cieplnych, wewnątrz zbiorników, w atmosferach wybuchowych, wewnątrz urządzeń i instalacji służących do dostarczania oraz magazynowania paliw, przy urządzeniach elektroenergetycznych. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do prac wykonywanych przy urządzeniach energetycznych powszechnego użytku.

33 § 2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają: urządzenia energetyczne – urządzenia, instalacje i sieci, w rozumieniu przepisów prawa energetycznego, stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii; urządzenia energetyczne powszechnego użytku – urządzenia przeznaczone na indywidualne potrzeby ludności lub używane w gospodarstwach domowych; prowadzący eksploatację – jednostkę organizacyjną, osobę prawną lub osobę fizyczną, zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej umowy, urządzeń energetycznych; osoba uprawniona – osobę posiadającą kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego; osoba upoważniona – osobę wyznaczoną przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub prac eksploatacyjnych. prowadzącym eksploatację będzie np. jednostka wojskowa lub WOG

34 § Prace eksploatacyjne należy prowadzić zgodnie z instrukcjami eksploatacji zawierającymi w szczególności: charakterystykę urządzeń energetycznych; opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań; zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem; opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia; zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia; wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów; wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia; identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego; organizację prac eksploatacyjnych; wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, zwanych dalej „środkami ochronnymi”.

35 2. Prowadzący eksploatację zapewnia bieżącą aktualizację instrukcji, o których mowa w ust. 1.§ Prowadzący eksploatację może upoważnić osobę lub osoby do wykonywania w jego imieniu określonych działań związanych z: 1) wydawaniem poleceń; 2) koordynacją prac; 3) dopuszczeniem do prac. 2. Prowadzący eksploatację prowadzi wykaz osób upoważnionych, o których mowa w ust. 1, zawierający w szczególności: 1) imię i nazwisko osoby upoważnionej; 2) zakres upoważnienia; 3) określenie okresu, na jaki upoważnienie zostało udzielone. § 6. Prace eksploatacyjne mogą wykonywać osoby uprawnione i upoważnione. § Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami energetycznymi oraz urządzenia energetyczne powinny być oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację. 2. Urządzenia energetyczne stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego należy zabezpieczyć przed dostępem osób nieupoważnionych. § 8. Zabronione jest używanie urządzeń energetycznych bez przewidzianych dla nich urządzeń ochronnych w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

36 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 rRozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Rozporządzenie określa m.in.: wymagania dotyczące bezpiecznego użytkowania maszyn, minimalne wymagania w zakresie bezpieczeństwa dotyczące maszyn, kontrole maszyn w zakresie bezpieczeństwa , współdziałanie pracodawcy z pracownikami w celu zapewnienia bezpieczeństwa przy użytkowaniu maszyn.

37 Rozdział 3 Minimalne wymagania dotyczące maszyn § Ze względu na zagrożenia, jakie stwarzają maszyny, w zależności od czasu ich zatrzymywania, wyposaża się je w urządzenie zatrzymania awaryjnego. 2. Maszyny wyposaża się w środki ochrony przed zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów. 4. Maszyny stwarzające zagrożenie emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu wyposaża się w odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia. § Miejsca i stanowiska pracy lub konserwacji maszyn odpowiednio oświetla się, stosownie do wykonywanych czynności. 2. Części maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze zabezpiecza się w celu uniknięcia ryzyka ich dotknięcia lub zbliżenia się do nich. § 34. Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny być, w terminie do dnia 1 stycznia 2006 r., dostosowane do minimalnych wymagań dotyczących maszyn, określonych w rozdziale 3. Podkreślić, że w trakcie kontroli te elementy są najczęściej sprawdzane przez inspektorów WIGE.

38 a) prac modyfikacyjnych, b) zjawisk przyrodniczych, § 27. Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były: 1) okresowej kontroli, a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje; 2) specjalnej kontroli przeprowadzanej przez jednostki albo osoby, o których mowa w pkt. 1, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem: a) prac modyfikacyjnych, b) zjawisk przyrodniczych, c) wydłużonego czasu postoju maszyny, d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy. § Wyniki kontroli, o których mowa w § 26 i 27, rejestruje się i przechowuje, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej. 2. Jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny. Dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie kontroli jest protokół badań

39 § 29. Jeżeli obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje. § Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn, zwanych dalej „instrukcjami”. 2. Instrukcje zawierają co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie: 1) warunków użytkowania maszyn; 2) występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych; 3) praktyki użytkowania maszyn. § 32. Pracodawca podejmie niezbędne działania, aby pracownicy: 1) użytkujący maszyny odbyli odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania; 2) wykonujący naprawy, modernizacje, konserwacje lub obsługi maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.

40 OMÓWIENIE WYBRANYCH ZAGADNIEŃ Z doktryny i instrukcjiOmawianą doktrynę i instrukcje można znaleźć w sieci MIL-WAN pod adresem podanym pod tytułem slajdu

41 Zabezpieczenie techniczne Sił Zbrojnych RPZabezpieczenie techniczne Sił Zbrojnych RP. Zasady funkcjonowania – DD/ 4.22. Dokument doktrynalny wprowadzony został rozkazem Szefa Sztabu Generalnego i obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. W rozdziale 6.3 reguluje eksploatację UiSW w zakresie działalności energetycznej, w tym m.in.: 6045. Za organizację eksploatacji, stan techniczny oraz zapewnienie obsługi energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia, stanowiące wyposażenie etatowe i tabelaryczne jednostki wojskowej, przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach odpowiada dowódca jednostki wojskowej. 6046. Za organizację eksploatacji, stan techniczny oraz zapewnienie obsługi urządzeń, instalacji i sieci energetycznych nie stanowiącego etatowego i tabelarycznego wyposażenia jednostki wojskowej odpowiada komendant WOG.

42 6050. Energetyczne urządzenia techniki wojskowej lub uzbrojenia oraz urządzenia, instalacje i sieci energetyczne będące w eksploatacji w jednostce wojskowej i WOG powinny być poddawane wymaganym przeglądom, próbom i badaniom (pomiarom) eksploatacyjnym zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. 6051. Zabrania się wyznaczania na stanowiska związane z eksploatacją energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia oraz urządzeń, instalacji i sieci energetycznych osób bez wymaganych kwalifikacji potwierdzonych świadectwem. 6053. Jednostki wojskowe i WOG powinny posiadać wykaz stanowisk pracy, na których wymagane jest posiadanie kwalifikacji w zakresie eksploatacji energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia oraz urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, zgodnie ze wzorem określonym we właściwym zarządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawie gospodarki energetycznej w RON.

43 Instrukcja o zasadach i organizacji przechowywania oraz konserwacji uzbrojenia i sprzętu wojskowego – DD/ Instrukcja wprowadzona została rozkazem Szefa Sztabu Generalnego i obowiązuje od 1 sierpnia 2013 r. Reguluje: w podrozdziale przechowywanie baterii i akumulatorów elektrycznych, w podrozdziale – konserwację instalacji i urządzeń elektrycznych oraz przyrządów kontrolno – pomiarowych.

44 2) konserwacji podlegają układy i zespoły w pełni sprawne; 2203. Celem zapewnienia wysokiej skuteczności ochrony przed korozją styków elektrycznych i powierzchni przewodzących prąd, należy przestrzegać następujących zasad: 1) konserwację należy wykonywać zgodnie z instrukcją eksploatacji (dokumentacją techniczno - ruchową) UiSW; 2) konserwacji podlegają układy i zespoły w pełni sprawne; 3) z zanieczyszczonych powierzchni należy usunąć brud, kurz pył węglowy i ewentualne produkty korozji (np. z wykorzystaniem sprężonego powietrza, specjalnej szczotki drucianej, drobnoziarnistego papieru ściernego na sucho lub za pomocą czystej szmatki namoczonej w benzynie nieetylizowanej lub spirytusie technicznym); 4) środek konserwujący należy nanosić z pojemnika w minimalnej ilości zapewniającej pokrycie konserwowanej powierzchni cienką warstwą; 5) zwilżone elementy izolujące i elementy gumowe instalacji elektrycznej należy wytrzeć do sucha; 6) unikać nanoszenia środków konserwujących i czyszczących na lakierowane uzwojenia prądnicy, alternatora i rozrusznika. Ten i następny slajd pokazuje na czym polega konserwacja instalacji i urzadzeń elektrycznych, która często mylona jest z umyciem lub odkurzeniem sprzętu.

45 2204. W zależności od rodzaju UiSW konserwacji podlegają następujące elementy instalacji elektrycznej: 1) prądnica – pierścienie ślizgowe, komutator, zaciski i obsada szczotek, zaciski przewodów; 2) rozrusznik – komutator, tarcze stykowe włącznika elektromagnetycznego, zaciski i obsada szczotek, zaciski przewodów; 3) alternator – pierścienie ślizgowe, połączenia zacisków szczotek i przewodów, sprężynki i obsada szczotek; 4) rozdzielacz zapłonu – palec rozdzielacza, płytka nieruchoma styku i ruchomy styk przerywacza, zaciski przewodów świec zapłonowych, zaciski przewodu niskiego napięcia; 5) akumulatory (końcówki akumulatora, klemy i złącza przewodów akumulatorowych); 6) skrzynki i tablice rozdzielcze oraz tablice kontrolno – sterujące (styki przełączników i włączników, styki podstaw bezpieczników topikowych, końców przewodów połączeniowych, złącza elektryczne); 7) elementy połączeniowe (styki) rozgałęźników, gniazd, wtyków i złączy kablowych sieci polowej; 8) elementy systemów uziemienia – powierzchnie czynne uziomów (kołków, rur, prętów), końcówki linek uziemiających, punkty przyłączeniowe linek uziemiających (np. śruby do których przykręca się końcówki przewodów uziemiających); 9) elementy izolacji elektrycznej instalacji oświetleniowej (lampki oświetleniowe, lampy zewnętrzne, reflektory, lampy obrysowe, żarówki, cokoły, gniazda, trzonki i styki żarówek); 10) gniazda skrzynek bezpiecznikowych oraz połączenia instalacji samochodowych; 11) złącza płytkowe, końcówki i zaciski mechanizmów wyposażenia specjalnego; 12) wszystkie pozostałe złącza i zaciski przewodów elektrycznych.

46 Zasady oceny stanu technicznego UiSW w Siłach Zbrojnych RP – DD/4. 22Instrukcja wprowadzona została rozkazem Szefa Sztabu Generalnego i obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. W podrozdziale 3.4. reguluje ocenę zagadnień dotyczących stanu technicznego energetycznych urządzeń techniki wojskowej lub uzbrojenia w trakcie prowadzenia kontroli w obszarach działalności bieżącej tj. pokojowego funkcjonowania komórek organizacyjnych MON i jednostek organizacyjnych RON. Celem kontroli tego obszaru jest ocena stanu technicznego energetycznego SpW oraz przedsięwzięć techniczno – organizacyjnych mających na celu ochronę ludzi przed skutkami porażenia prądem elektrycznym. W instrukcji określono m.in.: przyczyny obniżenia oceny o jeden stopień lub do oceny niedostatecznej (ocena niedostateczna – niewłaściwy stan ochrony przeciwporażeniowej lub brak okresowych badań stanu ochrony przeciwporażeniowej potwierdzonej protokółem z pomiarów, które powinny być wykonane w terminach przewidzianych w instrukcji eksploatacji lub w trakcie obsługi okresowej);

47 obszary kontrolowane podczas oceniania stanu technicznego (kwalifikacje personelu obsługującego, w tym posiadanie „Wykazu stanowisk pracy …”, zapisy w dokumentacji planistycznej i eksploatacyjnej dotyczącej czynności kontrolno – obsługowych, ukompletowanie sprzętu w dokumentację i sprzęt ochronny elektroizolacyjny, stan techniczny urządzeń ze szczególnym uwzględnieniem jego sprawności i stanu ochrony przeciwporażeniowej, ewidencja sprzętu ochronnego elektroizolacyjnego, jego stan techniczny oraz okresowe badania). stosowane kryteria oceny (ocena niedostateczna – stwierdzono jedno zasadnicze niedociągnięcie). elementy wpływające na zakwalifikowanie niedociągnięć do zasadniczych, pośrednich lub uwag (zasadnicze – eksploatacja bez ważnych badań w zakresie ochrony przeciwporażeniowej, niesprawność całkowicie uniemożliwiająca zasilania energią elektryczną UiSW lub jego bezpieczną eksploatację, np.: brak możliwości uruchomienia zespołu prądotwórczego, wzbudzenia prądnicy, parametry wytwarzanej energii elektrycznej są niezgodne z dokumentacją fabryczną i nie ma możliwości ich regulacji, niesprawność aparatury zabezpieczającej przed porażeniem prądem elektrycznym).

48 Instrukcja zarządzania eksploatacją UiSW w SZ RP. Zasady ogólne –DD/4Instrukcja wprowadzona została rozkazem Szefa Sztabu Generalnego i obowiązuje od 1 sierpnia 2013 r. W podrozdziale 7.3.reguluje działalność energetyczną w jednostkach wojskowych i określa m.in.: obowiązek uwzględniania przy realizacji zadań zasad racjonalnego gospodarowania paliwami i energią, przy zachowaniu wymogów bezpieczeństwa obsługi i otoczenia oraz ochrony środowiska; obowiązek uwzględniania w planach przedsięwzięć okresowych szkoleń teoretycznych i praktycznych dotyczących tematyki eksploatacji energetycznego SpW; osoby sprawujące nadzór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych: etatowy energetyk WOG – nadzór nad eksploatacją urządzeń wytwarzających, przetwarzających i zużywających ciepło oraz zasilających energią systemy i obiekty infrastruktury lotniskowej, portowej lub ogólnej, etatowy lub nieetatowy energetyk jednostki wojskowej – nadzór nad energetycznym SpW eksploatowanym przez jednostkę wojskową;

49 kwalifikacje i zakres obowiązków nieetatowego energetyka;zakres obowiązków użytkownika i osoby sprawującej nadzór nad eksploatacją energetycznego SpW; obowiązek, zakres i terminy wykonywania okresowych prób i badań eksploatacyjnych energetycznego SpW; obowiązek stosowania, sprawdzania stanu technicznego, właściwego przechowywania i ewidencjonowania elektroizolacyjnego sprzętu ochronnego.

50 OMÓWIENIE WYBRANYCH ZAGADNIEŃZ norm obronnych

51 Zadania w zakresie udostępniania krajowych i zagranicznych dokumentów normalizacyjnych dotyczących obronności i bezpieczeństwa państwa realizuje Wojskowe Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji - dla jednostek organizacyjnych RON nieodpłatnie. Zasady udostępniania dokumentów normalizacyjnych zostały określone w Decyzji Nr 1/Spec./WCNJiK/15 Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 lutego 2015 r. Dokumenty normalizacyjne udostępnia się na wniosek zainteresowanego (wzór wniosku znajduje się na stronie internetowej WCNJiK). Adres Wojskowego Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji: Wojskowe Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji ul. Krajewskiego 1a Warszawa tel.: fax:

52 NORMALIZACJI, JAKOŚCI I KODYFIKACJI WZÓR WNIOSKU O UDOSTĘPNIENIE JAWNYCH RESORTOWYCH DOKUMENTÓW NORMALIZACYJNYCH / JAWNYCH ZAGRANICZNYCH DOKUMENTÓW NORMALIZACYJNYCH DOTYCZĄCYCH OBRONNOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA Miejscowość, data NAZWA INSTYTUCJI SKŁADAJĄCEJ ZAPOTRZEBOWANIE DYREKTOR WOJSKOWEGO CENTRUM NORMALIZACJI, JAKOŚCI I KODYFIKACJI …………………… 00-909, Warszawa Dotyczy: udostępnienia dokumentów normalizacyjnych Proszę o odpłatne / nieodpłatne* przekazanie na potrzeby naszej instytucji niżej wymienionych dokumentów normalizacyjnych, będących w posiadaniu WOJSKOWEGO CENTRUM NORMALIZACJI, JAKOŚCI I KODYFIKACJI. /numer i tytuł dokumentu/ Wymienione dokumenty /podać uzasadnienie zapotrzebowania, do jakich celów są niezbędne ww. dokumenty/ Oświadczamy, że jesteśmy płatnikiem podatku VAT i prosimy o wystawienie faktury VAT bez naszego podpisu. Nasz numer NIP ** STANOWISKO NADAWCY (stopień, imię i nazwisko, podpis) (pieczęć) * - usunąć niepotrzebne ** - dotyczy jednostek (podmiotów) resortu obrony narodowej będących na własnym rozrachunku oraz podmiotów spoza resortu obrony narodowej Inicjały i numer telefonu wykonawcy Data wykonania

53 NO-01-A001:2011 Sprzęt inżynieryjny. Klasyfikacja i terminologia.W normie podano klasyfikację sprzętu inżynieryjnego i środków inżynieryjno- saperskiego zabezpieczenia działań bojowych ze względu na przeznaczenie i konstrukcję. Podano 124 terminy i ich definicje, w tym 5 dotyczących źródeł energii elektrycznej: zespół prądotwórczy - urządzenia do wytwarzania energii elektrycznej wraz z wyposażeniem pomocniczym do regulacji i kontroli źródła zasilania oraz do rozdzielania wytworzonej energii elektrycznej, elektrownia ruchoma - zespół prądotwórczy wraz z oprzyrządowaniem, umożliwiający przesyłanie energii elektrycznej na odległość oraz jej rozdział w warunkach polowych, elektrownia oświetleniowa - elektrownia ruchoma przeznaczona do oświetlania obiektów polowych (schronów, ukryć, rozwiniętych w polu dowodzenia) oraz miejsc pracy na stanowiskach, elektrownia siłowa - elektrownia ruchoma dostarczająca energię elektryczną (siłę) do napędu maszyn i różnego rodzaju urządzeń, źródło energii elektrycznej - źródło zasilania urządzenie elektromechaniczne, chemiczne lub elektroniczne wytwarzające energię elektryczną

54 Zespół prądotwórczy napędzany silnikiem spalinowymZgodnie z NO-01-A001:2011 Sprzęt inżynieryjny. Klasyfikacja i terminologia źródła energii elektrycznej dzieli się na: Zespół prądotwórczy napędzany silnikiem spalinowym Źródła energii elektrycznej Elektrownia ruchoma napędzana silnikiem spalinowym tłokowym Elektrownia oświetleniowa Elektrownia siłowa Chemiczne źródło prądu Podobny podział występuje w pkt. 143 Przepisów eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych polowych na napięcie do 1 kV PEUE-91 sygn. Sł. Techn. 89/92

55 NO-06–A023 Lotniska wojskowe. Oświetlenie nawigacyjne.Celem normy jest określenie zasad rozmieszczania lotniczych świateł naziemnych w ramach budowy stałych systemów oświetlenia nawigacyjnego lotnisk wojskowych. Norma określa obowiązkowe i nieobowiązkowe grupy świateł w zależności od kategorii drogi startowej lotniska. Oprócz zagadnień dotyczących systemów oświetlenia nawigacyjnego omówiono w niej m.in. zagadnienia związane z: doprowadzeniem do ww. systemów energii elektrycznej, w tym wymagania czasowe dla zasilania awaryjnego, układ sterowania oświetleniem (dot. grupy świateł, które należy podłączyć do zasilaczy umożliwiających wybór stopni jasności), układy sterowania oświetleniem lotniska (dot. sterowania z wież portu lotniczego).

56 NO–02–A033:2003 Zasady oznakowania kabli i przewodów polowych.Przedmiotem normy jest standaryzacja i unifikacja kabli i przewodów polowych przy ich budowie i eksploatacji rozwijanych linii. W niniejszej normie podano m.in.: klasyfikację linii kablowych, wymagania ogólne dotyczące mocowania przywieszki oraz miejsc i sposobów oznakowania linii przywieszkami. Określono szczegółowe wymagania w zakresie kształtu, wymiarów oraz rodzajów informacji i oznaczeń kodowanych na przywieszce. Postanowienia normy stosuje się przy zamawianiu, projektowaniu, budowie, przebudowie i eksploatacji linii wykonywanych kablami elektroenergetycznymi, sygnalizacyjnymi, teletechnicznymi oraz światłowodowymi na terenie obiektów wojskowych.

57 Rezystancja izolacji nie mniej niżNO-06-A104:2005 Uzbrojenie i sprzęt wojskowy Ogólne wymagania techniczne, metody kontroli i badań Wymagania konstrukcyjne W normie zawarte są wymagania konstrukcyjno-techniczne i wymagania dotyczące części składowych m.in.: uziemienia, montażu elektrycznego i izolacji elektrycznej. Określono w niej m.in., że wartości rezystancji izolacji obwodów elektrycznych urządzeń w zależności od napięcia roboczego (dot. sprzętu wyprodukowanego po 18 maja 2005 r.) powinny nie mniejsze niż wartości podane w poniższej tablicy. Wartość maksymalna napięcia Rezystancja izolacji nie mniej niż w normalnych warunkach klimatycznych w podwyższonej temperaturze przy zwiększonej wilgotności kV MΩ Do 0,5 włącznie 20 5 1 Powyżej 0,5 do 10,0 włącznie 100 2

58 NO-06-A108:2005 Uzbrojenie i sprzęt wojskowy Ogólne wymagania techniczne, metody kontroli i badań Metody oceny zgodności z wymaganiami konstrukcyjnymi. W normie określono metody oceny zgodności z wymaganiami konstrukcyjno- technicznymi, podanymi w założeniach taktyczno-technicznych (ZTT), założeniach technicznych (ZT) i warunkach technicznych (WT), w tym: Badania izolacji elektrycznej 3.1 Zasady ogólne 3.2 Sprawdzanie rezystancji izolacji 3.3 Sprawdzanie wytrzymałości elektrycznej izolacji. Omówiono m.in. metodykę pomiarów, warunki klimatyczne w jakich się je wykonuje, napięcia probiercze, współczynniki przeliczeniowe, stosowane przyrządy pomiarowe itp.

59 NO-61-A200:2006 Specjalne urządzenia elektrotechniczne Wyłączniki przeciwporażeniowe różnicowoprądowe wojskowych polowych sieci elektroenergetycznych Wymagania ogólne. W normie podano terminy określające: wyłącznik przeciwporażeniowy różnicowoprądowy, prąd różnicowy, prądy znamionowe różnicowe zadziałania i niezadziałania, czas wyłączania wyłącznika. Wymieniono i ustalono podstawowe parametry wyłączników. Określono wymagania konstrukcyjne i dotyczące działania wyłączników. Ustalono wymagania dotyczące działania czynników środowiskowych, na które powinny być odporne lub wytrzymałe wyłączniki. Określono zasady cechowania oraz warunki przechowywania i transportu.

60 NO-61-A201:2011 Okręty i pomocnicze jednostki pływające marynarki wojennej Ochrona przeciwporażeniowa Wymagania ogólne. W normie określono wymagania ogólne dotyczące ochrony przeciwporażeniowej ludzi na okrętach. Podano sposoby ochrony przeciwporażeniowej podstawowej i dodatkowej oraz sprecyzowano wymagania i zalecenia w zakresie ochrony przeciwporażeniowej w czasie zasilania instalacji elektrycznej okrętu z: okrętowych zespołów prądotwórczych, sieci lądowej, podczas przekazywania energii elektrycznej z okrętu na okręt. Zdefiniowano 17 terminów. NO-61-A203:2011 Baterie akumulatorów napędowych okrętów podwodnych Wymagania ogólne i zasady eksploatacji. Określono wymagania ogólne i eksploatacyjne dotyczące baterii akumulatorów, a także procedury badawcze, warunki ich przeprowadzania oraz istotne właściwości użytkowe.

61 NO-61-A205:2011 Okręty i pomocnicze jednostki pływające marynarki wojennej Systemy zasilania w energię elektryczną na okrętach nawodnych Parametry. Określono w niej wymagania dotyczące okrętowych systemów elektrycznych jednostek pływających Marynarki Wojennej RP zapewniające kompatybilność z systemami elektrycznymi okrętów Sił Morskich NATO. Przedstawiono parametry energii elektrycznej okrętowych systemów zasilających. Zdefiniowano 25 terminów. NO-61-A206:2004 Zestawy oświetleniowe Ukompletowanie. W niniejszej normie podano wymagania dotyczące ukompletowania zestawów oświetleniowych (w tym w mierniki rezystancji izolacji i sprzęt ochronny elektroizolacyjny) przeznaczonych do budowy sieci elektrycznej w warunkach polowych i oświetlenia stanowisk dowodzenia, namiotów, punktów medycznych, szpitali polowych, schronów, a także innych polowych obiektów wojskowych. Postanowienia normy stosuje się jako wytyczne przy projektowaniu, produkcji, kompletowaniu instalacji elektrycznej zestawów oświetleniowych.

62 NO-61-A207:2004 Inżynieryjne elektrownie siłowe Ukompletowanie.W niniejszej normie podano wymagania dotyczące ukompletowania inżynieryjnych elektrowni siłowych (w tym w mierniki rezystancji izolacji i uziemień oraz sprzęt ochronny elektroizolacyjny). Postanowienia normy stosuje się jako wytyczne przy projektowaniu, produkcji, kompletowaniu instalacji elektrycznej inżynieryjnych elektrowni siłowych przeznaczonych do zasilania urządzeń wojsk inżynieryjnych w warunkach polowych. NO-61-A209:2014 Technika wojskowa Uziomy urządzeń mobilnych Wymagania ogólne. Określono terminologię, ukompletowanie i ogólne wymagania techniczne uziomów mobilnych urządzeń techniki wojskowej oraz opisano konstrukcję wszystkich typów uziomów.

63 NO-61-A208:2013 Zespoły prądotwórcze prądu przemiennego z silnikami spalinowymi Wymagania ogólne i metody badań. Podano w niej terminologię, ogólne wymagania techniczne, metody badań produkowanych seryjnie, ruchomych oraz stacjonarnych zespołów prądotwórczych z benzynowymi i wysokoprężnymi silnikami spalinowymi, przeznaczonych do zasilania energią elektryczną urządzeń wojskowych. Normę należy stosować w badaniach: zdawczo-odbiorczych, okresowych (w trakcie produkcji), badaniach typu i certyfikacyjnych. Omówiono w niej m.in. metodykę badania rezystancji izolacji, którą można się posługiwać w trakcie badań eksploatacyjnych.

64 3.4 Sprawdzenie rezystancji izolacjiMetoda polega na pomiarze rezystancji izolacji podstawowych obwodów elektrycznych zespołu prądotwórczego za pomocą megaomomierza induktorowego o napięciu probierczym 500 V lub innego specjalistycznego przyrządu pomiarowego zapewniającego dokładność pomiaru nieprzekraczającą ±20%. Pomiarowi podlega: - izolacja względem masy obwodu głównego; - izolacja względem masy obwodu wzbudzenia; - izolacja między obwodem głównym, a obwodem wzbudzenia. Dopuszcza się odłączenie elementów wchodzących w skład układu wzbudzenia o napięciu przebicia niższym niż 500 V, jeżeli jest to określone przez producenta w DE. Wskazania przyrządu należy odczytywać po 1 min od momentu podania napięcia pomiarowego lub w krótszym okresie czasu, jeżeli wskazania przyrządu nie zmieniają się, co oznacza, że rezystancja izolacji nie zmienia się. Przy pomiarze w warunkach zwiększonej wilgotności dopuszcza się dokonanie odczytu wskazań przyrządu nie później niż w ciągu 5 min od przyłożenia napięcia pomiarowego. Wynik sprawdzenia należy uznać za pozytywny, jeżeli zmierzone wartości rezystancji izolacji nie są mniejsze niż określone w NO-06-A104:2005, p

65 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ