1 Grzegorz Hebda Zakład Ewolucji i Ekologii Zwierząt Uniwersytet Opolski Sposoby ochrony nietoperzy na przykładzie obszaru Natura 2000 Forty Nyskie

2 Lokalizacja fortów nyskich (●) w województwie opolskim

3 Fortyfikacje Nysy zaprojektowane zostały według szkoły nowowłoskiej w 1594 r. Od 1643r. do początków XVIII w przebudowa wg. szkoły staroholenderskiej. Dziesięciobastionowy pierścień fortyfikacji został zdobyty przez Fryderyk II, który od roku 1741 rozpoczął jego rozbudowę, która trwała do roku 1888. Do chwili obecnej zachowało się około 50-60% dawnego stanu fortyfikacji. Wg Fryderyka II miały być obozem warownym, strzegącym wraz z Twierdzą Kłodzką, twierdzą w Świdnicy i twierdzą w Srebrnej Górze granicy wzdłuż Sudetów.

4 źródło: www.twierdza.naszanysa.pl Forty nyskie składają się z 14 zespołów mających odmienną architekturę i znaczenie.

5 Fort Prusy Zbudowany został w latach 1743-45, w latach 1771-76 rozbudowano systemu chodników przeciwminowych. Fort służył w latach 1859-69 jako koszary i w części więzienie, a od 1914 jako magazyn sprzętu wojskowego. Główne obwałowania fortu założone zostały na narysie pięcioramiennej gwiazdy, wewnątrz których wznosił się pięciobok kazamatów,.

6 Obwałowania Wysokie Zbudowane zostały w latach 1774-91, rozbudowane w 1865-67. Linia ta złożona jest z pięciu bastionów i czterech kurtyn. Całość obwarowań otoczona jest szeroką suchą fosą. Z galerii przeciwskarpowych prowadzą wejścia do chodników przeciwminowych. Teren został zaadoptowany na „dzikie” ogródki działkowe, garaże i magazyny. www.informacja-turystyczna.nysa.pl

7 Obwałowania Jerozolimskie zewnętrzne Zespół silnych obwarowań zbudowany został w latach 1767-74, a częściowo przebudowany w latach 1878-87. Zespół składa się z: Reduty Kutnowskiej, Wysokiego Trawersu z Wysoką Baterią, dolną Baterią oraz Wysokiego Redanu, połączonych wałem z zewnętrzną bramą Jerozolimską i Fortem Prusy. Cały zespół zabezpieczony jest systemem chodników przeciwminowych. Pod przeciwskarpą fosy biegnie korytarz podziemny zwany „Cygarem” łączący redutę z rowem wału przed Wysoką Baterią.

8

9

10

11

12

13 Na przełomie 1997/1998 roku odkryto to miejsce jako zimowisko nietoperzy.

14 Liczba osobników Zmiany liczby zimujących nietoperzy w Fortach Nyskich w latach 1998-2016.

15 Gatunek Liczebność max. Podkowiec mały 4 Nocek duży 16 Nocek bechsteina 3 Nocek natterera 4 Ncek orzęsiony 2 Noc. wąsatek/brandta 5 Nocek rudy 33 Mroczek późny 5 Mroczek pozłocisty 2 Gacek brunatny 32 Gacek szary 9 Mopek 163 Razem: 12 gatunków.

16 Nocek Bechsteina Zimuje nieregularnie, 1-3 os.

17 Nocek duży Zimuje regularnie, do 16 os.

18 Zimuje nieregularnie, do 2 os. Nocek orzęsiony

19 Podkowiec mały Zimuje niemal corocznie, do 4 os.

20 Udział procentowy poszczególnych gatunków w latach 1998-2007

21 Udział procentowy najliczniejszych gatunków nietoperzy.

22 Obszar Natura 2000 Forty Nyskie PLH160001 Utworzony w 2007 roku Powierzchnia ok. 55 ha.

23 Przedmioty ochrony: 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny 1308 Mopek

24 Przedmioty ochrony: 1308 Mopek Jedno z największych zimowisk gatunku w południowo- zachodniej Polsce. Również ważne miejsce rojenia, rozrodu?

25 Działania prowadzone w ramach PZO Odgruzowanie i zamknięcie Cygara Sprzątanie obiektu Ekspertyza stanu zachowania obiektu Fort Prusy Eliminacja robinii z siedliska 9170 Działania planowane – przyszłość

26 Odgruzowanie i zainstalowanie kraty w Cygarze

27 W roku 2014 wytypowano drzewa (robinie akacjowe) do usunięcia z siedliska 9170. W styczniu-lutym 2015 wykonawca rozpoczął usuwanie pierwszych drzew.

28

29 Potencjalne siedlisko

30 Drzewo nietoperzowe

31

32 Prace rozpoczęto we wrześniu 2015 r. W miejscach po usuniętych robiniach nasadzono gatunki właściwie dla siedliska tj. grab, dąb szypułkowy, klon zw. i lipa drobnolistna.

33 Oprysk herbicydem

34 Zabezpieczenie kolejnych wlotów – wejść do Fortu Prusy Usuwanie drzew z murów fortecznych wraz z ich budowlanym zabezpieczeniem Działania planowane w ramach PZO - przyszłość

35 MATERIAŁY POMOCNICZE

36 1998199920002001200220032004200520062007200820092010201120122013201420152016 Podkowiec mały112121121124 Nocek duży849101415767101571113118101116 Nocek bechsteina2131111 Nocek natterera1213143221211122 Ncek orzęsiony2111 Noc. wąsatek/brandt13113111131 Nocek rudy57115 1841613123375821215177 Mroczek późny21332115354421 Mroczek pozłocisty112111 Gacek brunatny1518151614 1032261725191211414202514 Gacek szary371419433124433411 Mopek709349465514611214616310190139101989296539563 Ind1211 Suma1031388990104206139208215145172184140147118142104161111

37 1.W 2014 wytypowano drzewa z gatunku robinia akacjowa przeznaczone do usunięcia z granic siedliska 9170 w FN jako konieczność realizacji zadania ochronnego (w zarządzeniu). 2.Na początku 2015 (styczeń/luty) wykonawca przystąpił do usunięcia wyznaczonych drzew (ponad 1200 sztuk). 3.W tym momencie Szkudlarek skierował pismo do rdoś i gdoś o zaprzestanie prac jako szkodliwych dla siedlisk nietoperzy (schronienia, miejsca rozrodu) – nie przedstawiaj tego personalnie. Możesz to opisać jako rzecz która wyszła w trakcie. 4.Przerwaliśmy prace i zobowiązaliśmy nadzór chiroptero ze strony wykonawcy do tego aby wyznaczył drzewa posiadające największe walory „nietoperzowe” które mają pozostać. Wyznaczono łącznie 241 drzew (w większości okazy największe z szczelinowatą korą), które mają pozostać. 5.Pozostałe robinie zaplanowano do usunięcia w terminie od 1 września do 31 października tak aby maksymalnie zminimalizować szkodliwość prac dla osobników mogących schraniać się i ewentualnie rozmnażać w obrębie drzewostanu FN. 6.Prace rozpoczęto we wrześniu 2015 r. Celem uniemożliwienia powstawania odrostów robinii pniaki drzew opryskano arborycydem. W miejscach po usuniętych robiniach nasadzono gatunki właściwie dla siedliska tj. grab, dąb szypułkowy, klon zw. i lipa drobnolistna.