1 HISTORIA HUTNICTWA CYNKU I OŁOWIU

2 JOHANN CHRISTIAN RUBERG 1751-1807Historia cynku w najstarszych ośrodkach hutniczych na Górnym Śląsku, na którym to terenie już w średniowieczu tworzono warsztaty hutnicze, zaczęła się od wielkiego zapotrzebowania na ten metal i poszukiwań metod wydobycia go z rodzimych kopalin. Młody chemik i geolog z zamiłowania, sprowadzony z okolic Wernigerode w Górach Harcu przez księcia pszczyńskiego zaczął pracę w dobrze już prosperującej - książęcej hucie szkła pod Mysłowicami. JOHANN CHRISTIAN RUBERG

3 HUTA SZKŁA W WESOŁEJ POD MYSŁOWICAMI - 1798 R.W roku 1792 w hucie Szkła w Wesołej k/Mysłowic Jan Christian Ruberg po wieloletnich doświadczeniach otrzymał pierwszy metaliczny cynk ze spieku wielkopiecowego zawierającego domieszki galmanu. Wykorzystał do tego zaprojektowany przez siebie 4 muflowy piec hutniczy. Po dwóch latach produkował już 12 ton cynku rocznie. Po następnych kilku latach i rozbudowie huty o 3 piece produkcja osiągnęła 60-ciu ton rocznie. Metoda wytopu cynku wynaleziona przez Ruberga zwana na świecie jako „Śląską Metoda” przetrwała do 2 polowy XX w. kiedy to została zamknięta ostatnia huta cynku w Zakładach Metalurgicznych “Silesia” w Wełnowcu. HUTA SZKŁA W WESOŁEJ POD MYSŁOWICAMI R.

4 GEORG GIESCHE – SPADKOBIERCYGeorg Giesche pochodził z rodziny szlachty małopolskiej. Jego ojciec Adam, zawodowy wojskowy, osiadł na Śląsku. Georg ożenił się z córką kupca wrocławskiego i założył firmę specjalizującą się w handlu. Spotkanie z ziemianinem Kacprem Pielgrzymowskim z okolic Bytomia zaowocowało na początku XVIII wieku otwarciem kopalni galmanu, eksportowanego Wisłą do Gdańska oraz Odrą do Prus. W 1704 roku na lat dwadzieścia uzyskał od cesarza Leopolda I przywilej na monopol w wydobyciu i eksporcie rudy z Górnego Śląska. Później monopol przedłużono na kolejne dwadzieścia lat. W Karola VI za zasługi w rozwoju przemysłu nadaje Georgowi tytuł szlachecki. Zmarł w 1716 roku, a budowana przez niego firma - jako fabryka galmanu wciąż się rozwijała, stając się jedną z większych w Europie Środkowej. Dalszym zarządzaniem firmą zajmuje się żona, syn i córka. GEORG GIESCHE – SPADKOBIERCY

5 W roku 1823 zarejestrowano na Górnym Śląsku 26 hut,które wyprodukowały łącznie 6878 ton, a w roku 1825 już ton cynku. O pewności pracy i ekonomice hut cynku decydowały w tym czasie dwa kierunki. Huta musiała mieć zapewnione stałe dostawy galmanu oraz bliskie sąsiedztwo kopalni węgla o tanim jego transporcie i niskiej cenie. Firma Giesche, będąca właścicielem bogatych złóż rudy galmanowej w Szarleju koło Bytomia oraz kopalni węgla w pobliżu Szopienic wybudowała tu hutę cynku WILHELMINA. W 1834 roku czynnych już było 6 podwójnych pieców destylacyjnych, które wyprodukowały w 1834 roku 257 ton cynku. Wykorzystując dobrą koniunkturę w latach 50 następuje dalsza rozbudowa huty. W 1860 r. czynne są już 94 piece zostaje również uruchomiona produkcja kadmu, zbudowano dużą muflarnię, uruchomiono konną kolejkę łączącą kopalnię Jutrzenka z Hutą,dołączono także hutę do sieci konnej kolei wąskotorowej prowadzącej z Bytomia przez Katowice, Janów do Brzezinki. Ułatwiało to dowóz galmanu z Kopalni Szarlej jak również wywóz cynku na sprzedaż. HUTA WILHELMINA

6 BUDOWNICZOWIE POTĘGI SPÓŁKIW roku 1860 zawiązana zostaje we Wrocławiu Spółka Georg von Giesches Erben. Silny wpływ na dalszy rozwój firmy wywarli: Friedrich hr. Carmer, dr Kurt von Lieres i baron Ulrich Richthofer. . BUDOWNICZOWIE  POTĘGI SPÓŁKI

7 W drugiej połowie XIX w. spółka Giesche koncentruje produkcjęcynku w Szopienicach i tak: w 1861 r. kupuje niewielką hutę PAWEŁ w Dąbrówce Małej, wykorzystując ją do prowadzenia prac doświadczalnych w wyniku których wprowadzono opalanie pieców gazem. W Szarleju obok galmanu wydobywano również rudę ołowiową, podjęto więc decyzję o budowie obok huty PAWEŁ huty ołowiu. W latach zbudowano urządzenia do produkcji blach ołowianych, rur, śrutu myśliwskiego, plomb oraz Fabrykę minii ołowianej. W 1869 r. uruchomiono na terenie huty PAWEŁ Fabrykę Wyrobów Ogniotrwałych do wymurówek pieców oraz masę muflową dla retort. HUTA PAWEŁ

8 W drugiej połowie XIX wieku wyczerpują się złoża galmanu,następuje gwałtowny spadek produkcji cynku, a nawet zatrzymanie niektórych hut na Górnym Śląsku. Ograniczenie produkcji dotknęło również huty Szopienickie. Ratunkiem dla przemysłu było odkrycie w roku 1872 w kopalni SZARLEJ BIAŁY dużych ilości nowego kruszcu blendy cynkowej, która jednak z uwagi na dużą zawartość siarki wymagała prażenia. W roku 1875 obok huty PAWEŁ zbudowano dużą prażalnię blendy cynkowej oraz pierwszą na Śląsku Fabrykę kwasu siarkowego systemu komorowego zespół ten nazwano hutą RECKE. Blenda prażona z huty RECKE pokrywała z nadwyżką potrzeby huty WILHELMINA i PAWEŁ. . HUTA RECKE

9 HUTA NORMA 1880 - 1906 niewielką hutę NORMA..Spółka Giesche nabywa leżącą w pobliżu Roździenia niewielką hutę NORMA.. HUTA NORMA

10 W pobliżu linii Górnośląskiej Kolei w Szopienicachzbudowana zostaje nowa huta BERNHARDI, którą wyposażono w osiem nowoczesnych pieców destylacyjnych systemu Siemensa. W roku 1899 na terenie huty BERNHARDI zbudowana zostaje prażalnia rudy z mechanicznymi piecami oraz nowoczesną fabryką kwasu siarkowego systemu kontaktowego - zakład ten nazwano hutą LIERES. HUTA BERNHARDI

11 HUTA WALTHER CRONECK 1864 – do nadalPowstaje nowa huta ołowiu i srebra – wyposażona w piece szybowe, płomieniowe i odciągowe. Po raz pierwszy zastosowano sztuczny nawiew dmuchawami z napędem maszynami parowymi. HUTA WALTHER CRONECK 1864 – do nadal

12 KOLEGIUM REPREZENTANTÓW SPÓŁKI G.E.Po zawiązaniu się spółki Bergerksgesellschaft Georg von Giesche's Erben - Towarzystwo Górnicze "Spadkobiercy Jerzego von Giesche" na początku XX w. W skład kolegium wchodzą takie znakomitości jak: Graf Carmer,- generalny. budowniczy, graf von Adalbert Recke-Volmerstein, Kraker von Szchwarzenfeld. i Anthon Uthemann – generalny budowniczy. KOLEGIUM REPREZENTANTÓW SPÓŁKI G.E.

13 WALCOWNIA BLACH CYNKOWYCH 1904-2001Na terenie huty BERNHARDI zbudowana zostaje walcownia blach cynkowych, która wyposażona jest w piece topielne, karuzele odlewnicze i walcarki duo - napędzane maszynami parowymi. WALCOWNIA BLACH CYNKOWYCH

14 Walcarki napędzane były 4 zespołami maszyn parowych dwustronnego działania wyprodukowanymiw roku 1903 w Hucie Wilhelma w Szprotawie. MASZYNY PAROWE

15 HUTA UTHEMANN 1912 - 1976 Nieopodal huty WILHELMINAwybudowany zostaje nowoczesny kompleks hutniczy składający się z hut cynku Uthemann. Kompleks połączono z kopalnią węgla i innymi hutami Szopienic - samorozładowawczą, nadziemną kolejką wąskotorową o trakcji parowej. Obiekty zaprojektowane architektonicznie przez kuzynów Emila i Georga Zilmannów stanowiły przykład wzorowego i nowocześnie urządzonego zakładu hutniczego. HUTA UTHEMANN

16 MAGAZYN BLENDY – kalcynacji galmanuHUTA UTHEMANN – MAGAZYN KALCYNACJI GALMANU. Ruda składowana była na wolnym powietrzu, tylko część składowano w wybudowanej hali kalcynacji galmanu. MAGAZYN BLENDY – kalcynacji galmanu

17 PIECE DESTYLACYJNE Cynk uzyskiwano w 3 halach pieców.W hali było 8 pieców dwustronnych, z retortami ceramicznymi - „muflami” w trzech poziomach, po około 180 każdy. PIECE DESTYLACYJNE

18 HUTA SAEGERA 1912 - 1981 W kompleksie huty Uthemannwybudowano również prażalnię blendy z fabryką kwasu siarkowego Seager. HUTA SAEGERA

19 ELEKTROLIZA 1928 - 2002 Wybudowany na terenie huty BERNHARDIpierwszy w Polsce zakład elektrolizy cynku, w 1938 roku osiąga wysoką produkcję ton cynku elektrolitycznego. W latach zbudowano pierwszy w kraju wydział miedzi, który obejmował piece anodowe, katodowe oraz elektrorafinację. ELEKTROLIZA

20 RAFINERIA MIEDZI - ZAŁADUNEK ANODW trudnych warunkach pracownicy pracowali przy obsłudze wanien w hali elektrolizy. RAFINERIA MIEDZI - ZAŁADUNEK ANOD

21 HALA PRZETWORNIC Do procesu elektrolitycznej rafinacji cynkupotrzebne było uruchomienie własnych przetwornic (generatorów prądu stałego). HALA PRZETWORNIC

22 HUTA METALI NIEŻELAZNYCH 1972Po roku 1970 silny rozwój hutnictwa miedzi na bazie rodzimych rud - stworzył możliwości zaspokojenia w/w. potrzeb krajowych przez rozwój przetwórstwa miedzi. Decyzją rządu budowę zakładu przetwórstwa miedzi zlokalizowano w HMN SZOPIENICE. HUTA METALI NIEŻELAZNYCH 1972

23 HALA PRZETWÓRSTWA MIEDZI 1977W okresie transformacji polskiej gospodarki w HMN SZOPIENICE SA nastąpiły zmiany w sferze technologii oraz w strukturze własnościowej. W latach miały miejsce następujące procesy: zatrzymano technologie : produkcję walcówki miedzianej, produkcję kadmu i srebra – tzw. metalu Dore'a, wyrobów ogniotrwałych i cynku elektrolitycznego. Kolejno powstają: w 1973 r. walcownia bruzdowa, w 1976 r. wydział wałków i tulei oraz w 1977 r. walcownia taśm. HALA PRZETWÓRSTWA MIEDZI 1977

24 ZABYTKI HUTNICZE SZOPIENICW roku1978 do rejestru zabytków zostało wpisanych 7 obiektów po dawnej Hucie Uthemann i zespół maszyn parowych napędzających walcarki blach cynkowych. Z okazji 150 rocznicy założenia hut cynku w Szopienicach powstały: Izba Tradycji Hutniczej oraz tablice upamiętniające Hutę Wilhelmina i Kuźnicę Roździeńskiego. ZABYTKI HUTNICZE SZOPIENIC

25 SIEDZIBA STOWARZYSZENIAPowstała z inicjatywy Komisji Historycznej Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w budynku dawnego laboratorium chemicznego z końca XIX w. Eksponaty zgromadzili pracownicy huty i miłośnicy starej techniki. SIEDZIBA STOWARZYSZENIA

26 IZBA TRADYCJI 1984 Powstała z okazji jubileuszu150 lecia szopienickich hut cynku. Tu odbywały się spotkania grup zawodowych i stowarzyszeń oraz wycieczek szkolnych. IZBA TRADYCJI 1984

27 EKSPONATY Zgromadzone w Izbie narzędzia i wyroby pracy hutników,oraz dokumentacja fotograficzna stwarza klimat do zapoznania się z bogatą historią hutnictwa cynku na Śląsku. EKSPONATY

28 OBELISK – HUTY WILHELMINANa bryle zgarów po hutniczych umieszczona jest tablica upamiętniająca w Szopienicach historyczne miejsce Huty Wilhelmina OBELISK – HUTY WILHELMINA

29 Na wieczną chwałę hutnictwa cynku.TABLICA PAMIĄTKOWA

30 UTHEMANN - HALA PIECÓW Taki stan zabytkowej hali pieców destylacyjnychzachowany był do początku XXI w. Razem z 6 innymi obiektami miała stanowić Skansen Hutnictwa Cynku. UTHEMANN -  HALA PIECÓW

31 RUINY PIECÓW DESTYLACYJNYCHStan pieców destylacyjnych na 2010 rok, po dewastacji przez złomiarzy. RUINY PIECÓW DESTYLACYJNYCH

32 POMNIK WALENTEGO ROŹDZIEŃSKIEGOZ okazji 150 lecia hut szopienickich załoga HMN „Szopienice” ufundowała obelisk z tablicą upamiętniającą historyczne miejsce lokalizacji Kuźnicy Rożdzieńskiej z końca XVI w. POMNIK WALENTEGO ROŹDZIEŃSKIEGO

33 Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej Stowarzyszenia Na Rzecz Powstania Muzeum Hutnictwa Cynku w Katowicach-Szopienicach.