1 I DEFINICJE Z GLEBOZNAWSTWAPODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE Z GLEBOZNAWSTWA

2 Gleby mineralne < 5% SO Gleby organiczno-mineralne 5 - 20% SO GLEBA – naturalny twór zewnętrznej warstwy skorupy ziemskiej powstały ze zwietrzeliny skalnej w wyniku działania na nią czynników glebotwórczych. Podział gleb wg. zawartości substancji organicznej (SO) Gleby mineralne < 5% SO Gleby organiczno-mineralne % SO Gleby organiczne > 20% SO

3 Trójfazowy układ glebyFaza stała – składniki mineralne, składniki organiczne, związki mineralno-organiczne Faza ciekła – roztwór glebowy, czyli woda z rozpuszczonymi w niej związkami mineralnymi i organicznymi Faza gazowa – powietrze glebowe, czyli mieszanina gazów i pary wodnej

4 Główne składniki gleb

5 Podział gleb według kategorii użytkowaniaGleby orne (uprawne) – o zmienionej (wymieszanej) budowie Gleby darniowe (łąkowo-pastwiskowe) – trwale porośnięte roślinnością trawiasto-zieloną lub trawiasto-turzycową Gleby leśne Gleby podwodne Gleby antropogeniczne – kształtują się pod wpływem intensywnej działalności człowieka

6 CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE:Klimat Rodzaj materiału wyjściowego i jego cechy fizyczne Właściwości chemiczne i budowa minerałów Rzeźba terenu i warunki wodne Organizmy żywe Działalność człowieka Czas (wiek gleby)

7 Klimat Materiał wyjściowy TopografiaWpływa na intensywność i rodzaj procesów wietrzenia Materiał wyjściowy Wpływa na skład minerałów pierwotnych gleb i wielkość ziaren Topografia Wpływa na warunki mikroklimatyczne i ilość wody w profilu glebowym

8 Działalność człowiekaOrganizmy żywe Wpływają na ilość i dystrybucję substancji organicznej Działalność człowieka Wpływa na rodzaj i kierunek przekształceń profilu glebowego Czas (rozwoju gleby) Wpływa na dojrzałość i miąższość gleby

9 Wpływ klimatu na intensywność procesów wietrzenia

10 Wpływ klimatu na intensywność procesów wietrzenia

11 MATERIAŁ WYJŚCIOWY Gleby wytworzone na skałach nie redeponowanychWapienie Piaskowce, piaski Łupki, iły Skały wulkaniczne (bazalt, andezyt) Skały magmowe (granit, sjenit, gabro) Skały metamorficzne i in.

12 Skała rezydualna Wapień

13 MATERIAŁ WYJŚCIOWY – cd.Gleby wytworzone na skałach redepono-wanych (przetransportowanych) przez: Wiatr Wodę Siły grawitacji Lądolód Roztwory polodowcowe

14 Gleby na skałach transportowanych przez wiatr:Lessach (ił) Wydmach (piasek) Plażach (piasek)

15

16 Gleby na skałach transportowanych przez wodę:Morską (tereny przybrzeżne) Słono-słodką (obszary deltowe) Jeziorną (dno jeziora) Rzeczną (aluwia-tereny powodziowe)

17

18 Gleby na skałach transportowanych przez:Siły grawitacji – koluwia (namuliska, osuwiska) Lądolód - morena (materiał nie wysortowany) Roztwory polodowcowe – osady aluwialne (materiał wysortowany, stratyfikowany)

19 Podłoże gleby wykształconej na moreniePodłoże gleby wykształconej na osadzie aluwialnym Podłoże gleby wykształconej na morenie Nie wysortowana morena Stratyfikowany osad aluwialny

20 CECHY FIZYCZNE SKAŁ Struktura skał Spoiwo skał okruchowychTwardość i spójność skał Wielkość ziaren mineralnych

21 Rzeźba terenu i warunki wodneDrenaż gleby dobry Gleba erodowana (zbocze) Drenaż gleby średni, dobry, czasami słaby (teren płaski) Drenaż gleby słaby (depresja)

22 Wpływ topografii Zbocze DepresjaDrenaż dobry słaby

23 Wpływ wegetacji roślinnejLas Step

24 Roślinność, jako materiał wyjściowyW środowiskach wilgotnych powolna dekompozycja roślin może stanowić materiał wyjściowy do powstania gleby Gleby organiczne mogą powstawać w klimacie chłodnym, wilgotnym albo ciepłym i wilgotnym Bagna, mokradła, torfy

25