1 I Forum Współpracy Outsourcing pracowniczy w świetle orzecznictwa Tomasz Lasocki - członek Komitetu ds. Interpretacji, Stanowisk i Wyjaśnień ZUS; - adiunkt w Katedrze Prawa Ubezpieczeń oraz Wicedyrektor Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego; - Asystent Sędziego Sądu Najwyższego. Warszawa, dnia 6 października 2016
2 Zarys pojęcia outsourcingu Praca tymczasowa w polskim systemie prawa Cel prezentacji: Opisanie outsourcingu jako wyzwania dla systemu ubezpieczeń społecznych. Plan prezentacji: Zarys pojęcia outsourcingu Praca tymczasowa w polskim systemie prawa Leasing pracowniczy i najem pracowników Outsourcing pracowniczy w polskim systemie prawa Outsourcing jako wyzwanie dla ubezpieczeń społecznych Prezentacja została opracowana na podstawie „Opinii prawnej odnośnie skutków umów outsourcingowych w zakresie zmiany pracodawcy w trybie art. 231 kodeksu pracy” sporządzonej na potrzeby Komitetu przez prof. dr hab. Urszulę Kalina-Prasznic z Uniwersytetu Wrocławskiego. WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 1 z 9
3 Zarys pojęcia outsourcingu„Przedsięwzięcie, polegające na wydzieleniu ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa macierzystego realizowanych przez nie funkcji i przekazanie ich do realizacji innym podmiotom gospodarczym” prof. U. Kalina-Prasznic za: M. Trocki, Outsourcing. Metoda restrukturyzacji działalności gospodarczej, PWE, Warszawa 2001, s.13. „Podmiotom zewnętrznym zgodnie z umową outsourcingu przekazuje się określone rodzaje działalności (powtarzające się wewnętrzne zadania) określając szczegółowo efekty, jakie zamierza się uzyskać, ale bez instrukcji dotyczących sposobów wykonywania poszczególnych zadań, za które odpowiedzialność ponosi spółka outsourcingowa.” prof. U. Kalina-Prasznic „Różnica pomiędzy outsourcingiem a zwykłym zleceniem polega głównie na tym, że outsourcing powoduje przebudowę systemu wokół zasadniczej działalności i zbudowanie trwałych relacji partnerskich.” prof. U. Kalina-Prasznic za: E. Banachowicz, Czy firma wszystko musi robić sama? Outsourcing w strategii zarządzania instytucją, "Manager" 1998, nr 9. WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 2 z 9
4 Praca tymczasowa w polskim systemie prawapraca tymczasowa leasing pracowniczy najem pracowników outsourcing pracowniczy Praca tymczasowa : uregulowana w ustawie z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych; Określone pojęcia pracy TYMCZASOWEJ (art. 2 pkt 3) tzn.: wykonywanie na rzecz danego pracodawcy użytkownika, przez okres nie dłuższy niż wskazany w ustawie, zadań: a) o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub b) których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe, lub c) których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika. Ogólne założenie: umożliwienie zatrudniania pracownika tymczasowego przez agencję pracy tymczasowej wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika przy zachowaniu ochrony pracowniczej. : WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 3 z 9
5 Leasing pracowniczy i najem pracownikówleasing pracowniczy najem pracowników outsourcing pracowniczy Leasing pracowniczy: zgodnie z art k. c. przedmiotem umowy leasingu jest rzecz; Najem pracowników: zgodnie z art. 659 k. c. przedmiotem umowy najmu jest rzecz; Wniosek: leasing pracowniczy nie jest instytucją opisaną w art k. c., zaś najem pracowników nie jest instytucją opisaną w art. 659 – 679 k. c., a zatem „posługiwanie się terminami „leasing pracowniczy” czy „wynajem pracowników” należy uznać za nieuprawnione i wprowadzające w błąd, gdyż sugeruje analogie między czynnościami dotyczącymi rzeczy i osób”. (prof. U. K.-P.) WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 4 z 9
6 Outsourcing pracowniczy w polskim systemie prawa - swoboda umów, a przejście zakładu pracy lub jego części outsourcing pracowniczy Art. 3531 k. c.: Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. - zasada swobody umów, doznaje ograniczenia wynikającego z treści art. 231 k. p., zaś wszelkie odmienne ustalenia stron są z mocy prawa nieważne (I PZP 20/94): Art. 231 § 1. k. p.: W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. zmiana pracodawcy, bez konieczności rozwiązania dotychczasowych umów o pracę i zawierania nowych (I PR 251/90); wejście w prawa i obowiązki następuje z mocy samego prawa, niezależnie od uregulowań umowy (I PRN 40/93, I PRN 9/95, I PKN 509/99); art. 231 k. p., nie obejmuje przejścia pracowników do nowego pracodawcy na podstawie „porozumienia między pracodawcami” (I PKN 377/98); WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 5 z 9
7 Outsourcing pracowniczy w polskim systemie prawa - kryteria przejścia zakładu pracy lub jego części outsourcing pracowniczy Przejęcie zakładu pracy na podstawie art. 231 k. p.: Art. 1 ust. 1 lit. b dyrektywy Rady 2001/23/WE: Przejęcie zakładu pracy lub jego części, kiedy przejmowana jest jednostka gospodarcza, która zachowuje swoją tożsamość, oznaczającą zorganizowane połączenie zasobów, której celem jest prowadzenie działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa czy pomocnicza. -odmiennie oceniana sytuacja, jeżeli zakład jest oparty na określonych środkach materialnych w postaci pomieszczeń czy urządzeń, inaczej jeżeli opiera się w zasadniczej części na wykwalifikowanej sile roboczej (I PK 150/11, I PK 151/11, I PK 145/11, I PK 155/11, I PK 178/11, I PK 179/11, I PK 180/11, I PK 235/11). Przykład: -skoro o istnieniu jednostki gospodarczej, która mogła stanowić przedmiot przejścia, decydowały składniki majątkowe (prowadzenie barów szybkiej obsługi w zakresie żywienia), to samo "przejęcie" pracowników nie mogło spowodować skutku przejścia zakładu pracy lub części. (I UK 28/15). WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 6 z 9
8 Outsourcing pracowniczy w polskim systemie prawa - brak przejścia zakładu pracy lub jego części outsourcing pracowniczy Jeżeli podmiot zewnętrzny w umowie outsourcingu: przejmuje tylko obsługę w zakresie dokumentacji kadrowej i płacowej, na zasadach właściwych dla biur rachunkowych (outsourcing obsługi kadrowo-płacowej); wypłaca wynagrodzenie w całości (i bez własnego zysku) ze środków, które wcześniej na podstawie wystawionej faktury otrzymał od przekazującego zadanie; miejsce, sposób świadczenia pracy oraz zakres obowiązków pracowników pozostają bez zmian; dotychczasowy pracodawca sprawuje nadzór nad "przekazanymi" pracownikami, określa im zakres obowiązków, sposób realizacji zadania; podmiot zewnętrzny nie przejmuje składników majątkowych (urządzeń, technologii, itp.), które nadal są niezbędne do realizacji przejętego zadania i udostępnione mu nieodpłatnie; wówczas nie staje się nowym pracodawcą i płatnikiem składek wobec pracowników związanych z realizacją przedmiotowego zadania (funkcji) – (m. in. I PK 21/15 i I UK 28/15). WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 7 z 9
9 Outsourcing pracowniczy w polskim systemie prawa - jako problem wykraczający poza art. 231 k. p. outsourcing pracowniczy Skuteczne wyłączenie stosowania art. 231 § 1 k. p. poprzez rozwiązywanie stosunków pracy z dotychczasowym pracodawcą oraz zawieranie umów o pracę z nowym pracodawcą również może być nieskuteczne: - podstawową cechą odróżniającą outsourcing pracowniczy od zatrudnienia pracowników własnych lub też świadczenia pracy przez pracowników tymczasowych jest brak bezpośredniego i stałego podporządkowania (zarówno prawnego, jak i faktycznego) wykonawców w stosunku do podmiotu (insourcera), u którego takie usługi lub praca są wykonywane. W przypadku skierowania pracownika przez outsourcera do pracy w innym podmiocie, pracownik ten może podlegać jedynie pośredniemu i krótkotrwałemu zwierzchnictwu w nowym miejscu pracy. (I PK 21/15). WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 8 z 9
10 Outsourcing jako wyzwanie ubezpieczeń społecznychPomimo istnienia przejrzystej i konsekwentnej linii orzeczniczej w sprawie outsourcingu pracowniczego, wiedza na temat możliwości prawidłowego zastosowania tej konstrukcji wśród płatników składek, jak pokazują dotychczasowe doświadczenia, jest niedostatecznie wysoka. Problem outsourcingu w sprawach dotyczących osób zatrudnionych na umowach cywilnych może być wyzwaniem dla ZUS, ponieważ dotychczasowe metody opierały się na orzecznictwie i konstrukcjach istniejących w prawie pracy. Istniejące - skuteczne instrumenty kontroli, obejmują dochodzenie zobowiązań ubezpieczeniowych przede wszystkim od pierwotnego pracodawcy. WYDZIAŁ PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO slajd 9 z 9
11 Dziękuję za uwagę, Tomasz Lasocki