1 Informacje podstawowe - Internet i sieć WWW
2 Co to jest INTERNET Internet to globalna sieć komunikacyjna, zbudowana z wielu mniejszych sieci utworzonych z połączonych ze sobą komputerów. Komunikacją między zawiadują routery przesyłające pakiety danych między komputerami. Komputery scalone są ze sobą różnego typu połączeniami fizycznymi — przewodami miedzianymi, światłowodami lub łączami radiowymi — i zgrupowane w domeny. Internet to przede wszystkim komputery i łącza. W potocznym rozumieniu często mylimy internet z siecią WWW. Internet nie zawiera informacji, lecz jest ich nośnikiem. Informacje w internecie prezentowane są przede wszystkim w postaci dokumentów HTML (nazywa się je także stronami WWW).
3 HISTORIA INTERNETU
4 Większość przełomowych wynalazków jest dziełem zbiegu okoliczności, lenistwa lub efektem wojskowych programów badawczych. W przypadku internetu padło na względy militarne. Wszystko zaczęło się od Zimnej Wojny, kiedy to w 1957 roku został wystrzelony przez Rosjan pierwszy sztuczny satelita ziemi – Sputnik Mocno zaniepokojony tym faktem Departament Obrony (Department of Defence) USA powołał specjalną Agencję ds. Zaawansowanych Przedsięwzięć Badawczych (Advanced Research Projects Agency – ARPA). Zadaniem ARPA było stworzenie sieci komunikacyjnej dla celów wojskowych, która mogłaby zadziałać nawet w sytuacji zniszczenia tradycyjnych środków komunikacji - w wyniku ewentualnego ataku nuklearnego. Jedynie taki system mógł zagwarantować, że w przypadku globalnego konfliktu zostanie zachowana chociażby częściowa możliwość przekazywania rozkazów pomiędzy poszczególnymi jednostkami militarnymi. Idea ta zakładała brak centralnego punktu dowodzenia, a jej funkcjonowanie miało być analogiczne do sieci telefonicznej.
5 W tym momencie można by sięgnąć głębiej szukając genezy Internetu, stwierdzając, że jego powstanie nie byłoby możliwe bez wynalezienia przez pana Alexandra Grahama Bella telefonu. Oczywiście możemy pokusić się o przedstawienie tej historii “od stworzenia świata” czyli od 700 roku p.n.e., kiedy to Grecy udomowili gołębie pocztowe i nauczyli je przesyłać wiadomości Pomijając daleko posunięte historyczne początki - Departament Obrony sfinansował badania oraz wyłożył pieniądze na powstanie ośrodków komputerowych. W 1969 roku powstała eksperymentalna sieć ARPAnet, składająca się z czterech połączonych ze sobą komputerów mieszczących się w wybranych instytucjach naukowych: Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles, Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara, Instytut Stanforda (Stanford Research Institute) oraz Uniwersytet Stanowy Utah.
6 Sieć ta była zdecentralizowana – każdy z komputerów był równorzędny i połączony ze wszystkimi pozostałymi komputerami, toteż w przypadku awarii jednego z nich, mogła ona nadal funkcjonować - architektura taka nazywa się peer-to-peer, czyli w wolnym tłumaczeniu – “równy z równym”. Wykorzystano do tego eksperymentu projekt Paula Barana, który w 1962 r. stworzył koncepcję sieci opartej na wymianie pakietów, polegającej na dzieleniu partii informacji na mniejsze jednostki (tzw. pakiety), następnie przesyłaniu ich osobno przez sieć oraz ponownemu łączeniu ze sobą dopiero po dotarciu do odbiorcy Niewątpliwe zalety takiego rozwiązania to między innymi: - możliwość jednoczesnego korzystania z łącza przez więcej niż jednego użytkownika, - zmniejszenie obciążenia sieci oraz redukcja błędów, gdyż w przypadku niepoprawnej transmisji wystarczy przesłać ponownie jedynie ten pakiet, który nie dotarł lub którego zawartość była przekłamana, - polepszenie przepustowości – pakiety mogą wędrować po sieci różnymi drogami, w zależności od tego, która z nich jest w danej chwili mniej obciążona.
7 29 września 1969 roku została przeprowadzona pierwsza próba zdalnego połączenia pomiędzy komputerami w Los Angeles i Stanford. Trwała ona tylko przez dwie litery: “l” oraz “o” (początek słowa login), gdyż przy przesyłaniu litery “g” jeden z komputerów stwierdził, że to za dużo i prozaicznie się zawiesił. Mimo tego pewien sukces został osiągnięty – prace teoretyczne zaczęły ocierać się o praktykę, więc projekt nie został zawieszony Zaczęto intensywnie pracować nad uzgodnieniem protokołów komunikacyjnych, które miały umożliwić porozumiewanie się pomiędzy komputerami różnych typów. Network Working Group - opracowała obowiązujące standardy oraz przedstawiła formalny opis reguł, które muszą realizować komunikujące się ze sobą komputery oraz opis formatu przesyłanych komunikatów. Wszystkie te zasady zostały zebrane w elektronicznych dokumentach zwanych “Request for Comments”. RFC funkcjonują do dzisiaj jako podstawowa forma dokumentowania standardów w Internecie Pierwsze dostępne usługi sieciowe obejmowały zdalne logowanie (Telnet) i transmisję plików (FTP – File Transfer Protocol). W następnej kolejności pojawiła się możliwość przesyłania poczty elektronicznej ( ) - pierwszy program do jej obsługi został napisany przez Raya Tomlinsona, który wprowadził popularny znak “małpki”
8 W 1972 r w trakcie międzynarodowej konferencji poświęconej komunikacji pomiędzy komputerami (International Conference on Computer Communications) - odbyła się pierwsza publiczna demonstracja ARPAnet’u W sieci ARPAnet były już 23 hosty (serwery) oraz 15 węzłów, na które składały się instytucje akademickie i rządowe, a węzeł na Hawajach został podłączony przez łącze satelitarne Nazwa agencji ARPA została zmieniona na DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) Rok później zaczęto coraz poważniej myśleć o połączeniach międzynarodowych. W celu ustalenia wspólnego protokołu powołano Internetwork Working Group, której przewodniczył Vinton Cerf określony później mianem ojca Internetu W 1973 roku powstaje pierwsze połączenie międzynarodowe z USA do Wielkiej Brytanii (London College University) przez Norwegię (Royal Radar Establishment) W 1975 roku powstaje pierwsza lista mailingowa, a rok później królowa Elżbieta II wysyła list przy użyciu poczty elektronicznej.
9 W roku 1979 powstają tekstowe grupy dyskusyjne (Usenet) stworzone przez studentów Toma Truscott’a i Jamesa Ellis’a z Uniwersytetu Duke oraz Stevea Bellovin’a z Uniwersytetu Północnej Karoliny. Zaczyna się robić gęsto i coraz bardziej różnorodnie pod względem sprzętowym, powstają nowe niezależne sieci. W 1980 roku już 400 serwerów jest połączonych siecią ARPAnet Po raz kolejny palącym problemem staje się opracowanie standardowego sposobu komunikacji, jednolitego dla wszystkich serwerów w sieci. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych Vinton Cerf i Bob Cahn pracują nad tym pilnie, czego efektem jest wprowadzony w 1982 roku, jako standard dla ARPAnet’u, protokół TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), który jest do tej pory używany. Podstawy TCP zostały opublikowane w 1974 r. w opracowaniu "A protocol for Packet Network Internetworking".
10 W 1981 roku powstaje CSNET (Computer Science Network) – sieć przeznaczona dla naukowców nie mających połączenia z ARPAnet’em oraz BITNET ("Because It's Time NETwork") łącząca City University of New York z Uniwersytetem w Yale. Sieć Bitnet nie używała standardowego protokołu, ale stała się popularna dzięki usłudze Listserv – listom dyskusyjnym o dużo większych możliwościach od oferowanych przez ARPAnet W 1982 roku powstaje w Europie sieć Eunet (European Unix Network), pozwalająca na korzystanie z usług poczty elektronicznej stycznia 1983 roku ARPAnet zostaje rozdzielony na dwie części: militarną – MILNET oraz cywilną – ARPAnet, czyli późniejszy NSFnet. Obie sieci są jednak połączone ze sobą przy pomocy bramy (gateway) oraz powstaje połączenie pomiędzy ARPAnet a CSNET, co uważa się za początek Internetu. Prawie jednocześnie powstają połączenia do Europy, Ameryki Południowej, Japonii i Australii. Na University of Wisconsin powstaje pierwszy Name Server.
11 W tym samym roku zostaje utworzona EARN (European Academic and Research Network) - Europejska Akademicka i Badawcza Sieć Komputerowa będąca odpowiednikiem Bitnet’u W 1984 roku wprowadzona jest usługa DNS (Domain Name System) – adresy są wreszcie łatwe do zapamiętania! W sieci jest już około 1000 serwerów. W Wielkiej Brytanii powstaje JANET (Joint Academic Network). W 1986 roku zostaje stworzona NSFNET (National Science Foundation) – amerykańska ogólnokrajowa sieć szkieletowa o przepustowości 56 Kbps, łącząca początkowo pięć superkomputerów z ośrodków uniwersyteckich w Cornell, Illinois, Princeton, Pittsburgh i San Diego. Sieć ta rozwija się bardzo szybko. Przyłączają się do niej także inne kraje tworzące u siebie analogiczne sieci szkieletowe. W sieci Internet jest już 241 grup dyskusyjnych oraz 5 razy więcej serwerów niż dwa lata wcześniej.
12 W 1988 roku pojawia się pierwszy wirus internetowy o nazwie Internet Worm (internetowy robak), co jest kolejnym impulsem przyczyniającym się do zawiązania CERT (Computer Emergency Response Team) - organizacji zajmującej się zapewnieniem bezpieczeństwa w sieci. W tym samym roku powstaje usługa IRC (Internet Relay Chat) umożliwiająca prowadzenie rozmów w czasie rzeczywistym, stworzona przez studenta z Finlandii - Jarkko Oikarinen’a W 1989 roku liczba serwerów w Internecie przekracza Ilość hostów jest tak duża, że poważnym problemem staje się znalezienie żądanych informacji. Remedium na to staje się pierwszy katalog zasobów sieciowych stworzony przez Petera Deutsch’a oraz jego współpracowników z Uniwersytetu McGill w Montrealu – program ARCHIE przeglądał od czasu do czasu znane serwery FTP i tworzył indeks ich zawartości z możliwością wyszukiwania plików. Wkrótce powstaje wiele serwerów oferujących tę usługę W 1990 ARPAnet kończy swoją działalność, zarząd nad Internetem przejmuje NSFnet. Liczba serwerów przekracza , a grup dyskusyjnych jest już około
13 WWW World Wide Web
14 Wszelkie informacje umieszczone w Sieci zapisane są w dokumentach zwanych stronami WWW. Strona WWW to dokument utworzony za pomocą języka HTML. Gotowe strony WWW zapisywane są na specyficznym komputerze, który nazywamy serwerem WWW. Serwer to właściwie program, ale przyjęło się określać tym mianem także komputer, na którym zainstalowano ten program, Serwer WWW jest odpowiedzialny za przesłanie dokumentów do tego komputera, którego użytkownik wystąpił z takim żądaniem. Jest także konieczny do publikowania dokumentów w internecie Serwis internetowy (lub inaczej: witryna WWW) to stanowiący pewną całość zbiór stron WWW Strony i witryny WWW tworzą sieć World Wide Web, a w tłumaczeniu na język polski globalną pajęczyną. Rzeczywiście przypomina ona nieco sieć pajęczą. Jak wskazują najnowsze dane, na sieć WWW składa się ponad miliard dokumentów.
15
16 Aby przeglądać strony WWW, konieczne jest nawiązanie połączenia z Internetem — za pośrednictwem modemu lub łącza stałego — i uruchomienie specjalnego programu, który nazywa się przeglądarką. Najpopularniejsze przeglądarki to Internet Explorer, Mozilla, Opera i Netscape Navigator. Przeglądarkę należy poinformować, gdzie ma szukać danych. Informacja ta zawarta jest w adresie URL. URL (ang. Uniform Resource Locator) to system adresowania stron WWW. Adres URL zbudowany jest z następujących elementów: ♦ Identyfikatora protokołu (na przykład: news://) ♦ Adresu serwera w postaci tekstowej (na przykład: lub numerycznego adresu IP w postaci ♦ Nazwy dokumentu. Najczęściej spotkamy się z nazwami o takiej oto postaci: default.html, index.html, grafika.gif ♦ Czasami stosowany jest dodatkowy parametr (na przykład: ?userid=3721).
17 Najczęściej podając adres internetowy, ograniczamy się do wpisania nazwy serwera. Internetowe adresy, takie jak jednoznacznie określają ulokowanie dokumentu w sieci WWW.
18 Powstanie WWW i dalszy rozwój Internetu
19 Tym razem zaczęło się od fizykiTym razem zaczęło się od fizyki. Szwajcarski instytut CERN (“Centre European pour la Recherche Nucleaire” później “European Laboratory for Particle Physics”) w Genewie poczuł nieodpartą potrzebę udostępnienia wyników swoich badań naukowcom z całego świata. Tim Berners-Lee wpadł na pomysł powiązania ze sobą dokumentów znajdujących się na serwerach WWW (World Wide Web) przy pomocy łączy hipertekstowych, co umożliwiło połączenie tekstu, grafiki oraz dźwięku. W 1991 roku stworzył on pierwszą przeglądarkę tekstową do WWW. Pierwszy amerykański serwer WWW powstał w Stanford Linear Accelerator Center w Kalifornii r. - NSFnet zniósł zakaz używania Internetu do celów komercyjnych oraz, co dla nas najważniejsze, Polska zostaje wreszcie przyłączona do Internetu.
20 Pojawiają się systemy WAIS (Wide Area Information Server), czyli systemy rozległych baz danych stworzone przez Brewstera Kahle. WAIS indeksowały pełną zawartość różnych baz danych, dokumentów RFC oraz plików FAQ (Frequently Asked Questions – Najczęściej Zadawane Pytania) list dyskusyjnych Na Uniwersytecie Minnesota w USA powstaje Gopher, czyli system informacyjny udostępniający różne zasoby (n.p.: pliki tekstowe, binarne, graficzne) oraz usługi sieciowe. Gopher bardzo szybko zyskuje dużą popularność, gdyż jest on dużo prostszy w obsłudze od Archie’go czy też systemu WAIS. Zostaje on zaadaptowany przez większość ośrodków komputerowych na świecie. Obecnie rolę Gopher’a w całości przejęła usługa WWW Powstaje standard PGP (Pretty Good Privacy) umożliwiający szyfrowanie przesyłek (Philip Zimmerman) W 1992 roku kolejne ośrodki naukowe tworzą swoje serwery WWW, pod koniec roku jest ich już Liczba hostów w sieci przekracza milion. Powstaje Społeczność Internetowa (Internet Society) – ISOC: która obecnie skupia 150 organizacji i indywidualnych członków z ponad 100 krajow.
21 W 1993 roku Marc Andreessen wraz z zespołem NCSA (National Center For Supercomputing Applications) tworzą Mosaic - pierwszą przeglądarkę graficzną do odczytywania stron WWW. W sieci pojawia się strona internetowa Białego Domu. Rozpoczyna się wielka kariera stron internetowych – serwerów WWW jest już pięć razy więcej niż rok wcześniej. Pierwsza międzynarodowa konferencja poświęcona WWW ("Woodstock of the Web"), odbyła się w 1994 roku w instytucie CERN i zainteresowała ponad 600 potencjalnych uczestników, jednakże tylko 400 osób mogło wziąć w niej udział Od tego samego roku można przez Internet słuchać radia oraz zamówić pizzę z Pizza Hut, w sieci pojawia się także pierwszy bank. W październiku 1994 roku z inicjatywy Tima Berners-Lee w Massachusetts Institute of Technology powstaje organizacja World Wide Web Consortium (W3C – Udział w stworzeniu tej organizacji ma CERN, a wsparcia udzielają DARPA oraz Komisja Europejska. W kwietniu 1995 do organizacji dołącza INRIA (Institut National de Recherche en Informatique et Automatique) – powstaje pierwszy europejski serwer W3C. W3C zajmuje się rozwojem sieci, tworzeniem nowych standardów i technologii oraz zatwierdzaniem oficjalnych specyfikacji (np. języka HTML, arkuszy stylów).
22 Członkami W3C są naukowcy, programiści, twórcy stron internetowych, firmy, instytucje oraz stowarzyszenia (n.p: HTML Writers Guild). Działanie W3C jest finansowane przez większość znaczących korporacji zajmujących się tworzeniem sprzętu i oprogramowania komputerowego (m.i.n: Microsoft, Intel, Netscape, Apple) oraz inne firmy żywotnie zainteresowane rozwojem Internetu (np.: Boening, Canal+) W latach 90-tych pojawiają się nowe technologie: Java, JavaScript, Internet Phone, ActiveX, VRML (Virtual Environments), RealAudio (przesyłanie dźwięku), WebTV, ASP oraz popularny staje się dostęp do sieci przez modem W 1995 roku NSFnet przekształca się w sieć badawczą, Internet w komercyjną. Powstają przeglądarki Netscape Navigator oraz Internet Explorer. Pojawiają się firmy Compuserve, America Online, Prodigy zajmujące się oferowaniem dostępu do Internetu. Do sieci wkracza komercja i Watykan, pojawiają się pierwsze sklepy internetowe. W 1996 roku powstają wyszukiwarki Lycos i Yahoo.
23 W 1997 roku jest już 19.5 miliona serwerów, milion stron WWW oraz ponad 71 tysięcy grup dyskusyjnych, szacuje się, że rok później liczba stron internetowych wynosi około 300 milionów oraz powstaje technologia portali internetowych W 1999 roku First Internet Bank of Indiana, oferuje całodobową pełną obsługę przez Internet – jest to pierwszy bank dostępny tylko przez internet. W 2000 powstaje technologia WAP (Wireless Application Protocol), która umożliwia korzystanie z Internetu przy pomocy telefonów komórkowych. Możliwa staje się rejestracja domen w językach chińskim, japońskim i koreańskim. Liczba hostów w sieci przekracza 90 milionów.
24 Internet a Sprawa Polska Przynależność do bloku państw socjalistycznych, także w kwestii Internetu, nie wyszła Polsce na dobre. Aż do 1989 roku wszystkie kraje tego bloku były objęte programem COCOM, który polegał na daleko posuniętych restrykcjach technologicznych. Dopiero przemiany ustrojowe pozwoliły Polsce na podjęcie starań się o przyłączenie do międzynarodowej sieci W 1990 roku COCOM znosi większość restrykcji, a Polska uzyskuje członkostwo w EARN Powstają regionalne węzły sieci EARN w Warszawie, Wrocławiu i Krakowie. Rok 1991 przynosi wiele nowości: powstaje Zespół Koordynacyjny Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej powołany przez rektora Uniwersytetu Warszawskiego, - zostaje stworzona szkieletowa sieć IP, która zostaje podłączona poprzez Kopenhagę do sieci europejskiej, a następnie do sieci w USA, - sieci akademickie i naukowe zaczynają funkcjonować pod nazwą Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa NASK
25 Kolejne ośrodki akademickie są systematycznie przyłączane do sieci szkieletowej, której przepustowość stale jest zwiększana W 1992 roku powstaje łącze satelitarne z Warszawy do Sztokholmu oraz łącze naziemne do Wiednia TP S.A. uruchamia sieć pakietową POLPAK W 1993 roku zostaje uruchomiony pierwszy polski serwer IRC w Uczelnianym Centrum Informatycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (irc.uci.agh.edu.pl) oraz pierwszy serwer WWW W rok później pojawiają się pierwsze polskie grupy dyskusyjne. W 1995 roku TP S.A. pojawia się w internecie, a rok później uruchamia usługę anonimowego dostępu, a firma Polbox oferuje pierwsze w Polsce darmowe konta a następnie WWW Rozpoczyna się złota era polskiego Internetu.
26 Czym jest HTML
27 Przed przystąpieniem do właściwego tworzenia stron WWW musimy zwrócić uwagę na pewną bardzo istotną sprawę. Otóż powinniśmy dowiedzieć się bardzo dokładnie, czym właściwie jest HTML, co można zrobić za jego pomocą, i co ważniejsze, czego zrobić nie można HTML - (ang. Hyper Text Markup Language) powstał on w oparciu o język SGML (ang. Standard Genaralized Mrkup Language), który jest poważnym systemem tworzenia dokumentów. Tworząc strony WWW, nie musimy wiedzieć zbyt wiele o SGML-u, ale znajomość najistotniejszej jego cechy, czyli faktu, iż jest to język opisu struktury strony a nie wyglądu konkretnych jej elementów, może okazać się pomocna.
28 Co to jest HTML HTML – Hyper Text Mark-up Language nie jest językiem programowania, takim jak C++ czy Pascal. A czym jest? Hyper oznacza, że HTML nie jest językiem liniowym. Języki programowania mają zazwyczaj strukturę liniową – innymi słowy struktura programu określa kolejność jego wykonania. W przypadku strony WWW użytkownik ma możliwość skorzystania z dowolnej opcji strony w dowolnym czasie. Drugi człon nazwy, Text, to narzędzie, którym się posługujesz, a jest nim zwykły (no, może nie całkiem zwykły) tekst. „Niezwykłość” tekstu bierze się stąd, że umieszczany jest on w specjalnych znacznikach, „< >”, „”, i one właśnie są odpowiedzialne za kolejny człon nazwy: Mark-up. Dzięki znacznikom przeglądarka wie, że ma do czynienia z kodem strony WWW, a nie ze zwykłym tekstem. Znaczniki nadają specjalne atrybuty i instruują przeglądarkę jak interpretować wygląd tekstu. Format znacznika jest następujący:
29 HTML odziedziczył po swoim przodku, języku SGML, jego najistotniejszą cechę, jest językiem opisu strony a nie wyglądu poszczególnych jej elementów. Idea polega na tym, że większość dokumentów posiada pewne cechy wspólne, takie jak nagłówki, akapity czy listy. Stąd też przed rozpoczęciem pisania można określić, jakiego typu elementy będą używane i nadać im odpowiednie nazwy HTML jest uniwersalnym językiem skryptowym, służącym do tworzenia stron internetowych. Pozwala on: publikować dokumenty zawierające nagłówki, tekst, tabele, listy, zdjęcia, formularze, itp pobierać za pośrednictwem „połączeń hipertekstowych” informacje z Internetu (mówiąc w skrócie polega to na klikaniu „połączeń”, co uaktywnia pobieranie danych) projektować formularze pozwalające na korzystanie ze zdalnych usług, takich jak na przykład wyszukiwanie informacji, dokonywanie rezerwacji oraz zamawianie produktów umieszczać w dokumentach arkusze kalkulacyjne, klipy wideo oraz inne aplikacje.
30 Dzięki zachowywaniu dokumentów w zbiorach tekstowych, zbiory HTML są zrozumiałe dla większości komputerów. Wynik końcowy jest podobny, a różnice są minimalne Jeżeli kiedykolwiek korzystaliśmy z edytora tekstu, wykorzystując arkusze stylów (np. Microsoft Word), robiliśmy już coś podobnego do tworzenia dokumentu HTML. Każdy fragment dokumentu jest tam napisany w konkretnym, wcześniej zdefiniowanym stylu. W HTML-u zdefiniowany jest pewien określony zestaw stylów, używany na stronach WWW: nagłówki, akapity, listy i tabele. Dodatkowo zostały zdefiniowane również pewne elementy formatowania znaków, jak np. pogrubienie. Każdy taki element posiada swoją nazwę i występuje w formie czegoś, co zostało nazwane znacznikiem. Tworząc stronę WWW, nadajemy różnym elementom strony etykiety mówiące: "to jest nagłówek" lub: "to jest element listy".
31 Dlaczego stosujemy edytory HTMLDlaczego stosujemy edytory HTML? Skoro tworzenie dokumentu jest technicznie tak proste, dlaczego pojawiło się na świecie tak wiele edytorów HTML? Odpowiedź jest także prosta. Zamiast pracowicie wpisywać ręcznie znaczniki, wystarczy kliknąć na odpowiednim przycisku lub nacisnąć jakiś skrót klawiszowy, aby wprowadzić odpowiedni znacznik. Bardziej zaawansowane produkty wspomagają tworzenie wyspecjalizowanych elementów, jak tabele, odsyłacze, ramki czy formularze. I na tym właśnie polega istota ich pracy. Nie pozostawiają użytkownika samemu sobie, lecz intensywnie wspomagają jego pracę, znacznie ją przyspieszając i ułatwiając. W Internecie, np. w grupach dyskusyjnych, pojawiają się często opinie, że „prawdziwy webmaster” nie używa niczego innego niż najprostszy notatnik. Należy stanowczo i zdecydowanie odrzucić takie stanowisko - praca bez wspomagania ze strony specjalizowanego edytora HTML jest oczywiście możliwa, ale jest znacznie bardziej czasochłonna, a przede wszystkim naraża na popełnianie błędów składniowych. Tego rodzaju opinie wprowadzają w błąd niedoświadczonych webmasterów, którzy przejęci nonszalancją „uczonych w piśmie” chcą postępować w podobny sposób. Prawdziwy webmaster to ten, kto tworzy poprawny kod, a nie ten, kto używa najprostszych narzędzi.
32 Znaczniki, elementy dokumentu HTML
33 HTML jest językiem znacznikówHTML jest językiem znaczników. Pisanie w tego typu języku oznacza tyle, że praca rozpoczyna się od napisania tekstu, do którego następnie dodawane są odpowiednie znaczniki, umieszczane wokół słów, zdań i akapitów. Znaczniki określają różne elementy strony i dają różny efekt w różnych przeglądarkach W języku HTML został zdefiniowany pewien zestaw znaczników, z których można korzystać. W żadnym wypadku nie można tworzyć żadnych własnych znaczników, ale żeby utrudnić całą sprawę należy powiedzieć, że różne przeglądarki obsługują różne zestawy znaczników. Aby to lepiej zrozumieć warto spojrzeć na skróconą historię HTML.
34 Krótka historia znaczników HTML Język HTML pomyślany jako narzędzie ułatwiające komunikowanie się naukowców w sieci szybko zyskał ogromną popularność. Przyniósł ją w latach 90-tych szalony rozwój Internetu. Wraz z rozwojem sieci globalnej zmieniał się też sam język. W 1995 roku zatwierdzono specyfikację HTML 2, natomiast specyfikacja HTML 3, także z tego roku, nie doczekała się rekomendacji. W 1996 roku powstała specyfikacja HTML 3.2, która uzyskała rekomendację w 1997 roku. W kolejnych specyfikacjach wprowadzano zmiany, których zadaniem było poprawić przenośność dokumentów HTML między różnymi platformami i przeglądarkami. Zdano sobie bowiem sprawę, że jedynie pełna kompatybilność zagwarantuje prawidłowy rozwój Internetu, a jej brak będzie oznaczał lawinę formatów, która utrudni lub wręcz uniemożliwi powszechne wykorzystanie sieci. Wprowadzane modyfikacje rozszerzały potencjał języka nie naruszając jego dotychczasowych możliwości. Chodziło o to, aby już utworzone strony były nadal dostępne. Inne ważne kwestie, które zadecydowały o kierunku rozwoju to potrzeba umożliwienia korzystania z informacji sieciowych za pomocą różnych urządzeń, takich jak telefony komórkowe czy komputerowe urządzenia służące do komunikacji głosowej, oraz uniezależnienia się od konfiguracji sprzętowej (a więc na przykład od ustawień takich jak rozdzielczość czy głębokość barw) i parametrów łączy sieciowych. Wersja 4 (z 1998 r.) rozszerzyła możliwości języka HTML o arkusze stylów, skrypty, ramki i osadzanie obiektów. Poprawiono obsługę tekstu, rozbudowano opcje tabel i formularzy wprowadzając ułatwienia dla osób niepełnosprawnych. W wersji 4.01, wprowadzonej w 1999 roku, poprawiono błędy i wprowadzono drobne zmiany.
35 Dokument HTML Być może wiele osób sądzi, że strona w języku HTML jest jakimś tajemnym dokumentem, o specjalnym formacie, do tworzenia której potrzebne są specjalistyczne narzędzia i daleko idąca wiedza. Nic z tych rzeczy! Do utworzenia takiej strony nie jest potrzebne nic więcej niż ... zwykły edytor tekstów. Może to być, przynajmniej teoretycznie, najprostszy edytor, jak Notatnik, który potrafi zapisywać dokument w postaci tekstowej. W dokumentach powinniśmy stosować standard kodowania polskich liter ISO Po pierwsze, jest to międzynarodowy standard, przyjęty także w charakterze Polskiej Normy. Po drugie, jest to standard bardziej uniwersalny, gdyż jest dostępny w wielu systemach operacyjnych. Należy zatem unikać używania innych standardów, np. Windows W tej chwili praktycznie wszystkie systemy operacyjne są obsługiwane przez przeglądarki potrafiące rozpoznawać deklarację strony kodowej, umieszczanej w ramach części nagłówkowej strony (HEAD). Ma ona w tym wypadku następującą postać:
36 Kosztem stosowania standardu ISO jest błędne wyświetlanie w starszych przeglądarkach (Internet Explorer 3) kilku polskich znaków w niektórych elementach strony - skryptach Javy, belce tytułowej, wierszu statusu, alternatywnych opisach grafik, formularzach. Jeśli będzie to razić poczucie estetyki autora, może zrezygnować w nich ze stosowania polskich liter. Pamiętajmy jednak, że IE3 ma już tylko kilkuprocentowy udział w rynku, więc problem ma charakter coraz bardziej marginalny. Stosowanie standardu kodowania Windows-1250 nie jest zabronione, ale nie jest również zalecane. Gdyby webmaster z jakichś powodów chciał stosować ten standard, powinien bezwzględnie umieścić w dokumencie deklarację użytej strony kodowej:
37 Podstawowe elementy dokumentuDokument HTML, aby odpowiadał przyjętemu standardowi, powinien zawierać co najmniej trzy elementy. Choć często spotyka się w Internecie dokumenty nie zawierające wszystkich poleceń, należy unikać tej maniery. Wcześniej warto jeszcze powiedzieć, że często stosuje się w dokumentach WWW specjalny prolog, który identyfikuje poziom używanego języka HTML. Jest on wstawiany jako pierwszy element dokumentu, JESZCZE PRZED otwarciem szkieletu strony, czyli . Prolog jest m.in. wykorzystywany jako oznaczenie poziomu w procesie weryfikacji poprawności składni za pomocą tzw. parserów. Jeśli dokument jest zgodny ze specyfikacją HTML 4.0.1, możemy stosować prolog:
38 Szkielet strony. Jest to otwierający i zamykający znacznik dokumentu, a między nimi jest umieszczana cała treść. Znacznik nie jest bezpośrednio widoczny w przeglądarce. Znacznik jest umieszczany wewnątrz znaczników HTML i sam zawiera podstawowe informacje o dokumencie, w pierwszym rzędzie tytuł strony. W ramach tego znacznika jest umieszczana tzw. część nagłówkowa. Jest to znacznik umieszczany wewnątrz znaczników HTML, za znacznikami HEAD. Zawiera konkretną treść dokumentu.
39 W praktyce wygląda to następująco: Informacje nagłówkowe o dokumencie, łącznie z tytułem Treść dokumentu - śródtytuły, tekst, grafika, odsyłacze itp.
40 Więcej szczegółów o HEADDefiniując możemy wstawić kilka dalszych parametrów, które uzupełniają informacje o stronie.
41 Więcej szczegółów o BODYDefiniując możemy wstawić dodatkowo kilka parametrów, które zadecydują o graficznej postaci strony. Parametr BACKGROUND="obrazek.gif" pozwala wybrać obrazek, który pokaże się w tle dokumentu w przeglądarce. (najlepiej, żeby się znajdował w tym samym katalogu co strona HTML) Parametr BGCOLOR="kolor" pozwala wybrać kolor tła dokumentu, który pokaże się w tle dokumentu w przeglądarce. Parametr TEXT="kolor" pozwala określić kolor tekstu w dokumencie. Wybierając kolor, należy mieć także na uwadze kolor tła.
42 Możemy również określić kolory odsyłaczyMożemy również określić kolory odsyłaczy. LINK="kolor" określa standardowy kolor odsyłacza. VLINK="kolor" (visited link) określa kolor odsyłacza, który został co najmniej raz użyty (zauważmy związek z ustawieniem przeglądarki u odbiorcy, który może na ogół swobodnie definiować czas "wygasania" informacji o wizytowaniu jakiegoś miejsca w Internecie). ALINK="kolor" (active link) określa kolor aktywnego odsyłacza Odsyłacz aktywny to odsyłacz w trakcie ładowania dowiązanego do niego dokumentu. Jeśli np. odsyłacz ma standardowo kolor niebieski, w momencie przywoływania dowiązanego dokumentu zmieni na chwilę swój kolor (właśnie zdefiniowany za pomocą ALINK="kolor"), natomiast gdy powrócimy do tej samej strony, zobaczymy, że odsyłacz ma już kolor zdefiniowany za pomocą VLINK="kolor", jako już co najmniej raz wizytowany. Możemy przykładowo użyć kolorów:
43 Microsoft Internet Explorer pozwala dodatkowo wprowadzić lewy margines strony. Wartość LEFTMARGIN="xx" spowoduje przesunięcie zawartości dokumentu o xx pikseli w prawo. Ta sama przeglądarka akceptuje kod wprowadzający górny margines strony. Wartość TOPMARGIN="yy" spowoduje przesunięcie zawartości dokumentu o yy pikseli w dół.
44 Podstawowe moduły kodu HTML
45 Dokument HTML Nagłówek najwyższego poziomu
Nagłówek poziomu 2
Nagłówek poziomu 3
Nagłówek poziomu 4
Nagłówek poziomu 5
Nagłówek poziomu 6
46 Elementy tekstowe Akapit
//łamanie wiersza
//linia pozioma Tekst preformatowany
Style logiczne Ten tekst wyróżniono Tekst pisany czcionką o stałej szerokości Style fizyczne Tekst pogrubiony Tekst pisany kursywą Połączenia, zakotwiczenia i obrazy-połączenia To jest połączenie Zakotwiczenie
47 Lista wypunktowana
48 Tabela
Ramki Prosty układ pionowych ramek: Prosty układ poziomych ramek: Tekst nagłówka Zawartość komórki
49 Kolory w HTML Tabela 1. Podstawowe kolory i ich nazwy, kod szesnastkowy oraz zapis w systemie RGB.