1 Innowacje pedagogiczne - rola dyrektora szkoły/placówki oświatowej (W – 3/2017)Łomża, 3 stycznia 2017 r. Przygotowała i prowadzi: Maria M. Ferenc – konsultant ds. ewaluacji i oceniania

2 Program szkolenia Inicjowanie działalności innowacyjnej w szkole/placówce. Charakterystyka prawidłowej innowacji. Rejestracja innowacji w KO. Zarządzanie procesem realizacji działań. Analiza i ocena efektów wdrożonych innowacji.

3 Przydatna literatura B. Dudel, M. Kowalczuk-Walędziak, K.M. Łogwiniuk, K. Szorc, U. Wróblewska, Innowacje w teorii i praktyce edukacyjnej na przykładzie województwa podlaskiego, wyd. Fundacja Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji Społeczno- Pedagogicznych, Białystok, 2014. Publikacja dostępna w wersji elektronicznej na CJE/Innowacje.pdf Elsner D. (red.) Szkoła jako ucząca się organizacja. Szansa dla ambitnych. Wyd. Mentor, Chorzów 2003. Okoń W. Szkoła jako ogniwo zmiany edukacyjnej. Dyrektor Szkoły 1995/6-7

4 Definicja Pojęcie innowacji pochodzi z języka łacińskiego; innovare czyli "tworzenie czegoś nowego". Stąd najczęstsza definicja innowacji podkreśla, iż "innowacja jest procesem polegającym na przekształceniu istniejących możliwości w nowe idee i wprowadzenie ich do praktycznego zastosowania”.

5 Podstawa prawna Rozporządzenie MENiS z dn. 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki uległo zmianie z dniem 1 września 2011 r. Zmiana oznacza, że szkoły mogą rozpocząć realizację innowacji w terminie ustalonym w uchwale rady pedagogicznej i nie są ograniczone terminem przekazania uchwały organowi prowadzącemu i kuratorowi oświaty.

6 Definicja prawna Nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły. (Rozporządzenie MENiS, z późn. zmianami)

7 Akty powiązane Rozporządzenie MEN w sprawie wymagań państwa wobec szkół i placówek. Rozporządzenie MEN w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół.

8 W Rozporządzeniu MEN w sprawie wymagań wobec szkół i placówek wymaganie 2. dla przedszkoli „mówi”: Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się. Natomiast charakterystyka tego wymagania na poziomie wysokim „podaje”: W przedszkolu stosuje się nowatorskie rozwiązania służące rozwojowi dzieci. itp. w różnych typach szkół

9 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 rRozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola i publicznych szkół z późn. zmianami stanowi: § 2.1. Statut przedszkola określa: 2a) organizację działalności innowacyjnej i eksperymentalnej, jeżeli przedszkole taką działalność prowadzi itp. w różnych typach szkół

10 Rodzaje innowacji programowe – dotyczą zmian treści lub struktury/układu programów kształcenia metodyczne – dotyczą metod i technologii nauczania, związane są bezpośrednio z warsztatem pracy n-la organizacyjne – dotyczą organizacji życia szkoły, współpracy ze środowiskiem i organizacji zarządzania, łączą się często z metodycznymi

11 Ćwiczenie

12 Podstawowe źródła inspiracji innowacyjnejniezadowolenie z rezultatów własnej pracy niedogodności wynikające z bieżącego funkcjonowania placówki narastanie niepokojących zjawisk oczekiwania odbiorców usług edukacyjnych i chęć sprostania im aspiracje zawodowe, dążenie do ,,mistrzostwa osobistego” chęć dotrzymania kroku zmianom zachodzącym w otoczeniu

13 Reakcje na zmianę Człowiek w sytuacji zmiany może zachować się dwojako: może być twórcą innowacji, aktywnym jej odbiorcą lub wrogiem, stawiającym opór i usiłującym przywrócić zachwianą równowagę sytuacyjną. Wszystkie ewentualności są normalne.

14 Kategorie osób wg szybkości przyswajania zmianyInnowatorzy – entuzjaści, otwarci na nowinki, chętnie inicjują zmiany. Wcześnie przyswajający – bardzo chętnie podążają za innowatorami, są zwolennikami zmian i łatwo je przyswajają. Wczesna większość – „wcześni naśladowcy”; niechętnie, ale nadążają za zmianami, wprowadzają je wtedy, gdy inni już to zrobili. można podzielić na trzy kategorie:

15 Wyzwania dla dyrektora szkoły/placówki oświatowejKonieczna jest znajomość zasad rządzących teorią procesów innowacji i konieczna jest umiejętność rozwiązywania problemów reakcji na zmianę. Wprowadzanie zmian zakłóca rutynę, stare nawyki i przyzwyczajenia pracowników każdej organizacji; przejmuje ich lękiem przed nieznanym i niepowodzeniem. Ważne jest, aby zapewnić właściwą motywację i klimat psychologiczny dla zmian.

16 Wskazówki i porady Danuty ElsnerLekcja pierwsza: Zmiany nie można wprowadzić odgórnym zarządzeniem. Oznacza to, że im bardziej kompleksowa jest zmiana, tym mniej można ją forsować nakazami, czy poleceniami. Lekcja druga: Zmiana jest bardziej podróżą w nieznane, niż przepisem kucharskim do ścisłego zastosowania. Proces zmiany jest nielinearny, pełen niepewności, oscylujący pomiędzy skrajnościami, wywołujący przeróżne emocje.

17 Lekcja trzecia: W problemach dostrzegaj szanse, a nie zagrożeniaLekcja trzecia: W problemach dostrzegaj szanse, a nie zagrożenia. Staraj się widzieć w nich inspiracje do twórczych rozwiązań. Lekcja czwarta: Przedwczesna, nieprzemyślana wizja i strategia zmiany mogą być przeszkodą, mogą bowiem stać się rodzajem idee-fix, która zaślepia i utrudnia dotarcie do istoty zmiany. Lekcja piąta: Tak samo ważny jest wkład indywidualny jak i zespołowy. Nie ma racji zarówno ten, kto twierdzi, że tylko decydent lub ekspert liczy się w procesie zmiany, jak i ten, kto wyłącznie stawia na pracę zespołową.

18 Lekcja szósta: Ani sama centralizacja, ani decentralizacja, w pojedynkę, nie są skuteczne. Efektywne wprowadzanie zmian wymaga jednocześnie działań odgórnych i oddolnych. Lekcja siódma: Sprawą zasadniczą dla skuteczności zmiany jest osadzenie jej w szerszym kontekście. Tak samo ważne są wewnętrzne i zewnętrzne: czynniki, siły i procesy. Lekcja ósma: Każda osoba, zaangażowana w proces przekształceń, powinna odgrywać rolę „agenta zmiany”. Zmiana jest sprawą zbyt ważną, by pozostawić ją wyłącznie w rękach ekspertów. Zdrowy rozsądek i wiedza ekspercka powinny się uzupełniać.

19 Recepty na opór na zmianęwyjaśnianie i komunikowanie – Poinformowanie, na czym zmiana ma polegać i co oraz dla kogo z niej wyniknie, przekona wiele osób. włączenie do uczestnictwa i zaangażowanie – Można zmniejszyć lub wyeliminować opór, włączając przyszłych uczestników do szczegółowego zaprojektowania zmiany. wspieranie – Łagodzenie kosztów zmiany i udzielanie ludziom wsparcia minimalizuje ich opór.

20 negocjowanie – Wymiana poglądów prowadząca do uzgodnienia stanowisk, dzięki czemu można przekonać do zmiany. manipulowanie i kooptacja – Włączenie głównego przeciwnika zmiany do zespołu i mianowanie go jego kierownikiem lub inny sposób przyciągnięcia go na swoją stronę. wyraźne lub ukryte wymuszenie – Stawianie ludzi w sytuacji przymusowej, celem skłonienia ich do pogodzenia się ze zmianą.

21 Motywacje ludzi w sytuacjach innowacyjnychlęk (koszty psychologiczne) korzyść własna ( zaspokojenie potrzeby uznania, korzyść materialna, wzrost satysfakcji z pracy, podniesienie samooceny) identyfikacja (poczucie powinności, lojalności wobec szefa i współpracowników, wysoka ocena samej idei, chęć przyczynienia się do podwyższenia oceny szkoły). można podzielić na trzy kategorie:

22 Zadania „agenta zmiany”oszacowanie ryzyka zorganizowanie procesu zmiany przygotowanie uczestników zmiany do jej wprowadzenia wspieranie uczestników zmiany w trakcie jej wdrażania pokonywanie oporów wobec zmiany informowanie o przebiegu procesu zmiany rozwiązywanie konfliktów powstałych wskutek wprowadzania zmiany udzielanie pomocy przy ocenie efektów. można podzielić na trzy kategorie:

23 Ćwiczenie Proszę stworzyć listę cech kierowników zmiany, zwanych także agentami, koordynatorami, moderatorami. można podzielić na trzy kategorie:

24 Warunki niezbędne Poprawa jakości pracy, co zgodnie z Rozporządzeniem o działalności innowacyjnej publicznych szkół i placówek, jest głównym jej celem, nie może być dziełem przypadku. Uzyskanie jej jest możliwe w warunkach, w których samo przedsięwzięcie innowacyjne poddane jest rygorom jakości na każdym etapie.

25 Warunki niezbędne adekwatność – zmiana adekwatna do sytuacjiZespół warunków, które powinny być spełnione, aby proces zmiany mógł być z powodzeniem realizowany, czyli gotowość do zmiany teoretyk zarządzania M. Fullan określa to jako „3 R” (relevance, readinnes, resources): adekwatność – zmiana adekwatna do sytuacji gotowość – potencjał wiedzy, umiejętności, przychylny klimat zaplecze – zasoby, ludzie.

26 Warunki niezbędne Obejmują one nie tylko znajomość przedmiotowego zagadnienia i przestrzeganie stosownych przepisów, ale także uwzględnianie czynników decydujących o skutecznym i efektywnym wprowadzeniu innowacji.

27 Kto jest innowatorem? Jaka to osobowość, jaki temperament?Jakie cechy charakteru posiada? Czym się różni od innych? Jak się na ogół zachowuje? Czym się kieruje? (przyczyny, potrzeby) Do czego zmierza? (cele, zamiary)

28 Ćwiczenie Proszę w treści rozporządzenia w sprawie działalności innowacyjnej znaleźć: Grupa 1 możliwości, które daje prawo oświatowe w działalności innowacyjnej; Grupa 2. ograniczenia, jakie stawia prawo oświatowe w działalności innowacyjnej.

29 Ograniczenia w prowadzeniu innowacji (wg obowiązującego prawa)Nie można zmienić typu placówki (formy edukacji przedszkolnej). Nie wolno naruszać uprawnień dzieci do bezpłatnej nauki, wychowania i opieki w zakresie ustalonym w Ustawie o systemie oświaty. Nie wolno naruszać uprawnień ucznia także w zakresie uzyskania wiadomości i umiejętności niezbędnych do ukończenia danego etapu edukacyjnego.

30 Możliwości prowadzenia innowacji (wg obowiązującego prawa)Zmiana może dotyczyć całej placówki lub tylko oddziału czy grupy. Można objąć innowacją wszystkie lub tylko wybrane zajęcia edukacyjne. Udział nauczycieli w innowacji jest dobrowolny. Rekrutacja dzieci odbywa się na zasadzie powszechnej dostępności.

31 Tryb wprowadzania innowacji1. Rozpoczęcie innowacji jest możliwe po zapewnieniu przez szkołę odpowiednich warunków kadrowych i organizacyjnych do realizacji planowanych działań innowacyjnych. Może się to wiązać z doskonaleniem kadry wprowadzającej innowację, czy też ze zmianą organizacyjną.

32 Tryb wprowadzania innowacji2. Innowacje, wymagające przyznania dodatkowych środków budżetowych, mogą być podjęte po wyrażeniu przez organ prowadzący lub sponsora pisemnej zgody na finansowanie planowanych działań. 3. Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę w sprawie wprowadzenia innowacji w szkole po uzyskaniu: Pisemnej zgody autora lub zespołu autorskiego, zgody nauczycieli, którzy będą w niej uczestniczyć, opinii rady szkoły/rady pedagogicznej.

33 Tryb wprowadzania innowacji4. Dyrektor szkoły przekazuje kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu Uchwałę rady pedagogicznej w sprawie wprowadzenia innowacji wraz z opisem jej zasad oraz opinią rady szkoły i zgodą autora lub zespołu autorskiego innowacji na jej wprowadzenie w szkole, w przypadku gdy założenia innowacji nie były opublikowane.

34

35

36 Ćwiczenie Proszę zrecenzować wypełnioną kartę informacyjną innowacji.

37 Ewaluacja innowacji Czy wdrażanie innowacji w ogóle trzeba poddawać ewaluacji? Tak, wszystkie ważne działania są obligatoryjnie poddawane ewaluacji! Czym właściwie jest ewaluacja? To celowe dociekanie, jak bardzo użyteczna lub pod innym względem wartościowa jest pewna działalność, jej plan czy pomysł, podejmowane żeby zdecydować, czy ją rozpocząć albo czy ją kontynuować.

38 CZYM MOŻE BYĆ EWALUACJA DLA INNOWACJI?Ewaluacja może stać się narzędziem podnoszenia jakości, efektywności i skuteczności innowacji. Pod warunkiem, że proces ewaluacyjny zostanie dobrze zaplanowany i przeprowadzony, a wyniki wykorzystane. Umożliwia również wzmocnienie poczucia odpowiedzialności za uzyskanie efektów, sprzyja aktywności i samodzielności wszystkich osób zaangażowanych w realizację innowacji.

39 Kiedy prowadzić ewaluację?W trakcie trwania innowacji, ponieważ ma ona wspomagać realizację poprzez bieżącą analizę danych w celu ewentualnej korekty obserwowanych działań. Na zakończenie, ponieważ koncentruje się ona na analizie rezultatów - zarówno tych założonych przed realizacją, jak i nieprzewidywanych. Wnioski z tej ewaluacji stają się rekomendacjami do zastosowania przy realizacji kolejnych działań.

40 PLAN EWALUACJI Ustalenie rodzaju informacji, które będą zbierane (wyniki klasyfikacji, wyniki egzaminów zewnętrznych, inne sukcesy uczniów, pozytywne zmiany wychowawcze, liczba godzin wsparcia rozwoju uczniów, liczba opracowań pedagogicznych, liczba artykułów prasowych, liczba uczestników). Określenie źródeł informacji o rezultatach innowacji (opinie uczniów, rodziców, innych nauczycieli, dokumentacja przebiegu nauczania i wychowania, wywiad, obserwacja).

41 PLAN EWALUACJI Określenie, jakie metody i narzędzia zostaną wykorzystane do zbierania informacji (ankiety, testy, sprawdziany, arkusze diagnostyczne, obserwacja). Ustalenie: kto, kiedy i w jakiej formie opracuje wyniki ewaluacji oraz jak zostaną one wykorzystane, komu będą udostępnione.

42 METODY EWALUACJI Analiza frekwencji (udziału), np. rodziców w zajęciach otwartych, uczniów w konkursach itp. Badanie opinii rodziców, uczniów, innych osób wyrażonych podczas wywiadów grupowych lub w ankiecie ewaluacyjnej. Obserwacje, np. zdarzeń i zachowania uczniów, w tym fotoewaluacje. Analiza wytworów uczniów i nauczycieli.

43 DOKUMENTACJA WDROŻENIAFotoreportaż (zdjęcia z datą) tablicy informacyjnej, stałych lub czasowych wystaw, imprez, wycieczek, koncertów, apeli, zajęć otwartych, debat, galerii dzieł uczniów, udziału uczniów w różnych zdarzeniach i przedsięwzięciach, zdobytych nagród, dyplomów, pucharów, tytułów itp. Zrzuty/wydruki informacji zamieszczanych na stronach  internetowych własnych i pozaszkolnych. Artykuły w prasie.

44 Wytwory/produkty opracowane przez nauczycieli, npWytwory/produkty opracowane przez nauczycieli, np. pisemka/poradniki dla rodziców, teksty prelekcji, scenariusze, prezentacje multimedialne, foldery, albumy/kroniki, wpisy do planu dydaktycznego i w dzienniku lekcyjnym/ dzienniku zajęć, okolicznościowe lub cykliczne drobne wydawnictwa szkoły typu foldery promocyjne, gazetki szkolne, opis ewaluacji i narzędzia badawcze, sprawozdania.

45 Podsumujmy – rola dyrektoraW procesie wdrażania innowacji dyrektor odgrywa bardzo ważną rolę. Kształtuje klimat sprzyjający zmianom i udziela wsparcia innowatorom. Łatwiej wprowadzić innowację, gdy nauczyciele dobrze współpracują, nie obawiają się wprowadzać zmian. Jeśli wyczuwają, że dyrektor zachowuje dystans wobec ich projektu, jest obojętny lub nawet przeciwny, nie będzie w tym zakresie żadnych efektów.

46 ZADANIA DYREKTORA Analiza i ocena efektów działalności innowacyjnej co najmniej raz w roku. Włączenie sprawozdania z innowacji do dokumentacji ogólnej placówki obok dokumentów z jej rejestracji. Przekazanie KO informacji o niemożności realizacji zarejestrowanej innowacji (z powodu odejścia n-la na urlop dla poratowania zdrowia lub innego uzasadnionego) i dołączenie do niej zmiany treści uchwały już podjętej wraz z tym uzasadnieniem. W  treści uchwały zmieniającej podaje się tytuł i numer uchwały zmienianej. Przekazanie do KO informacji zwrotnej o rezultatach zrealizowanej innowacji.

47 Podsumujmy – rola nauczycieliŻeby z powodzeniem wdrożyć zmianę, nauczyciele powinni mieć możliwość udziału w dyskusjach i/lub szkoleniach, podczas których będą mieli szansę zgłosić swoje wątpliwości i otrzymać radę. Osoby, odpowiedzialne za wdrożenie innowacji, muszą dobrze znać jej właściwości. W przypadku każdej zmiany znaczenie ma pełne uświadomienie sobie celów i istoty tego, co odróżnia innowację od dotychczasowej pracy. Opór może wynikać z niezrozumienia potrzeby zmiany i nieakceptacji jej założeń.

48 Konsultacji w sprawie innowacji udzielam osobiście i poprzez komunikatory: (86) w. 17