1 Instrumenty pochodne 1

2 Derywaty – podstawowa literatura [1] Dębski, W., 2002, Rynek finansowy i jego mechanizmy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 2

3 Instrumenty pochodne – Derywaty Definicja Podziały 3

4 Podział rynku finansowego 4

5 Derywaty – podstawowe terminy Long/short position Otwarcie/zamknięcie pozycji Instrument bazowy Zastosowanie: hedging, arbitraż, spekulacja PRZECZYTAJ [1] na str. 293 – 300, 308 – 317. 5

6 Kontrakt forward a futures Forward: 1.Prywatna umowa pomiędzy 2 stronami – rynek nieregulowany 2. Brak standaryzacji 3. Instrument dwustronnie negocjowany 4. Cena zależy od siły przetargowej 5. Niska płynność rynku 6. Zwykle określona jedna data dostawy 7. Rozliczany pod koniec trwania umowy 8. Rozliczenie fizyczne 9. Wysoki poziom ryzyka kontrahenta (kredytowego) 10. Nie występują koszty związane z codziennym rozliczaniem i z depozytami zabezpieczającymi Futures: 1.Przedmiot obrotu giełdowego – rynek regulowany 2.Kontrakty wystandaryzowane 3.Instrument giełdowy – ceny kontraktu kształtują się na rynku 4.Cena jednolita dla wszystkich inwestorów 5.Wysoka płynność – możliwość otwarcia i zamknięcia pozycji w dowolnym momencie 6.Przedział dat, w których możliwa jest dostawa. 7.Rozliczany codziennie 8.Zwykle zamknięcie pozycji przed wygaśnięciem terminu transakcji - clearing 9.Ryzyko kontrahenta zminimalizowane dzięki izbie rozrachunkowej 10.System codziennego rozliczania depozytów może być kosztowny 6

7 futures Reguły handlu, którym podlega futures: 1.Standaryzacja (giełda ustala wszystko- instrumenty bazowe, za wyjątkiem ceny) 2.Występowanie izby rozrachunkowej 3.Depozyty zabezpieczające (initial margin i variation margin) 4.Rozliczenia dzienne (marking to market) LEVERAGE – efekt dźwigni 7

8 8

9 Futures – rodzaje kontraktów finansowych Futures na waluty Na oprocentowanie (obligacji, rachunków bankowych) Na indeksy – akcyjne… 9

10 Futures - zastosowanie Hedging Arbitraż: cel – zarabianie na różnicy cen w różnych punktach geograficznych lub między różnymi rodzajami transakcji futures Spekulacja: cel – zyskanie na różnicy pomiędzy ceną kontraktu futures a ceną instrumentu bazowego na rynku kasowym lub też ceną określoną w kontrakcie a ceną na rynku wtórnym w przypadku likwidacji kontraktu przed dniem wykonania PRZECZYTAJ [1] na str. 339 – 350 (nie przejmuj się wzorami, nie musisz ich znać. Najważniejsze jest zrozumienie poszczególnych strategii) 10

11 Hedging założenie: 1 kontrakt terminowy obejmuje 500 akcji Zad. Short hedge Inwestor posiada 5000 akcji TP S.A.. Wartość rynkowa jednej akcji wynosi 22 zł. Pomimo tego, że inwestor obawia się spadku kursu akcji, nie chce ich sprzedać. Postanawia zabezpieczyć posiadany portfel wykorzystując w tym celu kontrakty terminowe. Cena terminowa jednej akcji dziś wynosi 23 zł. Jaki jest rezultat transakcji zawartej przez inwestora, jeżeli w dniu rozliczenia: a. cena kasowa jednej akcji wynosi 20 zł, a cena terminowa 21 zł. b. cena kasowa jednej akcji wynosi 24 zł, a cena terminowa 25 zł. Zad. Long hedge Inwestor zamierza zakupić za trzy miesiące 5000 akcji TP S.A.. Aktualna cena rynkowa jednej akcji wynosi 22 zł. Ponieważ inwestor obawia się wzrostu kursu akcji, decyduje się zabezpieczyć swoją pozycję wykorzystując w tym celu kontrakty terminowe. Dzisiejsza cena terminowa jednej akcji wynosi 23 zł. Jaki jest efekt podjęcia strategii hedgingowej w dniu rozliczenia, jeżeli: a. cena kasowa jednej akcji wynosi 24 zł, a cena terminowa 26zł b. cena kasowa wynosi 21 zł, a cena terminowa 22 zł. 11

12 spekulacja Spekulacja Zad. 1. Inwestor nabywa na rynku kasowym 2000 akcji spółki TP S.A. Aktualna cena rynkowa jednej akcji wynosi 22,00 zł. Na rynku terminowym nabywa 4 kontrakty terminowe. Cena terminowa jednej akcji wynosi 23,00 zł. Depozyt zabezpieczający wynosi 10%. Oblicz wynik zawartej transakcji, jeżeli: a. w dniu rozliczenia cena jednej akcji wynosi 23 zł, a cena kontraktu terminowego wynosi 25 zł. b. W dniu rozliczenia cena jednej akcji wynosi 20 zł, a cena kontraktu terminowego wynosi 21 zł. W obydwu przypadkach oblicz stopę zwrotu na rynku kasowym i terminowym. Zad. 2. Cena rynkowa akcji TP S.A. wynosi 22 zł, a cena terminowa 23 zł. Inwestor przewiduje spadek cen na giełdzie. Chcąc zarobić, decyduje się na sprzedaż 8 kontraktów terminowych, dla których depozyt zabezpieczający wynosi 10%. Okazuje się, że oczekiwania inwestora potwierdziły się, ponieważ w dniu rozliczenia transakcji, cena rynkowa jednej akcji spada do poziomu 18 zł, a cena terminowa do poziomu 19 zł za akcję. Oblicz zysk i stopę 12

13 Opcje Definicja Parametry: cena wykonania, premia, termin Rodzaje: -call i put - europejskie i amerykańskie Strony: wystawca i nabywca Pozycje: long/short put, long/short call PRZECZYTAJ [1] na str. 376 – 383. 13

14 14

15 15

16 Wartość wewnętrzna (intrinsic value) i wartość czasu(time value) PRECZYTAJ [1] na str. 409 – 412 Wartość wewnętrzna opcji call to max(0, S-E) Wartość wewnętrzna opcji put to max(0, E-S) Jeżeli wartość wewnętrzna wynosi zero, opcji nie warto realizować. DLACZEGO? Wartość czasu to różnica pomiędzy premią oraz wartością wewnętrzną opcji. Jest to cena, którą posiadający opcję jest skłonny zapłacić za oczekiwanie na korzystną zmianę ceny instrumentu bazowego 16

17 Diagram wypłat opcji gdzie: C- premia w opcji call P – premia w opcji put 17

18 Opcje - zadania Zad. 5. Inwestor posiada 5000 akcji TP S.A., które zamierza zbyć za trzy miesiące. Bieżąca cena rynkowa jednej akcji wynosi 22 zł. Ponieważ inwestor obawia się zmiany kursu akcji, postanawia się zabezpieczyć, kupując w tym celu opcje z terminem realizacji za trzy miesiące. Określona w kontrakcie opcyjnym cena jednej akcji wynosi 23 zł, przy czym koszt nabycia opcji wynosi 2 zł za akcję. Określ wynik transakcji zawartej przez inwestora, jeżeli w terminie wykonania opcji: a. cena rynkowa jednej akcji wynosi 20 zł b. cena rynkowa jednej akcji wynosi 25 zł W którym z powyższych przypadków (a lub b) inwestor wykonuje opcję? Jaką opcję powinien nabyć inwestor? Zad. 6. Inwestor zamierza nabyć 5000 akcji TP S.A. Aktualna cena rynkowa jednej akcji wynosi 22 zł. Inwestor jest świadom zmienności cen akcji, dlatego postanawia się zabezpieczyć kupując opcje z terminem realizacji za trzy miesiące. Cena akcji w kontrakcie opcyjnym wynosi 23 zł, przy koszcie nabycia opcji 1 zł na akcję. Określ efekt podjętych przez inwestora działań, jeżeli w terminie wykonania opcji: a. cena rynkowa akcji wynosi 20 zł, b. cena rynkowa akcji wynosi 26 zł. W którym z powyższych przypadków (a lub b) inwestor wykonuje opcję? Jaką opcję powinien nabyć inwestor? 18

19 Warranty Zbliżone do opcji Mają swojego emitenta Są papierami wartościowymi PRZECZYTAJ [1] na str. 393 – 400. 19

20 SWAPY Procentowe (interest rate swap, IRS) Walutowe (currency swap) Walutowo – procentowe Swapy kredytowe 20

21 IRS plain vanilla DF – swap procentowy jest umową, w której dwie strony uzgadniają, że będą w ustalonych terminach w przyszłości przez określony okres umowy dokonywały rozliczenia netto odsetek liczonych od uzgodnionej kwoty hipotetycznego kapitału według dwóch stóp procentowych: jednej stałej w całym okresie obowiązywania umowy oraz drugiej zmiennej Podmiot płacący stałą stopę – kupujący Podmiot płacący stopę zmienną – sprzedający. FRA (forward rate agreement np. 3x6, 6x12,itd.) jako mini-swap 21

22 FRA 22

23 Swap walutowo - procentowy Możliwe są 4 warianty: a.Stopa stała w walucie obcej oraz stopa stała w walucie krajowej b.Stopa stała w walucie obcej oraz stopa zmienna w walucie krajowej c.Stopa zmienna w walucie obcej oraz stopa stała w walucie krajowej d.Stopa zmienna w walucie obcej oraz stopa zmienna w walucie krajowej 23

24 24

25 Credit default swap (swap kredytowy) jest dwustronnie zobowiązującym kontraktem finansowym, w którym kupujący zabezpieczenie przed ryzykiem kredytowym wnosi okresowo opłatę na rzecz podmiotu sprzedającego zabezpieczenie przed tym ryzykiem i zobowiązującego się do dokonania płatności kompensującej zajście zdarzenia kredytowego w odniesieniu do instrumentu referencyjnego (BIS, 2003:31). 25

26 CDS c.d. Do zdarzeń kredytowych zdefiniowanych w tych kontraktach zaliczane są m.in.: zaprzestanie spłaty długu, redukcja stopy oprocentowania należności lub kwoty zapadłych narosłych odsetek, redukcja kwoty zadłużenia, spadek ratingu długu poniżej określonego progu, repudiacja lub moratorium ogólne na spłatę rat kapitałowych i odsetek, złożenie wniosku o upadłość lub ochronę przed wierzycielami, bankructwo, restrukturyzacja zadłużenia, zwłoka w spłacie lub przyspieszenie spłaty długu zmiana spreadu kredytowego wykraczająca poza określoną granicę zaprzestanie spłaty innego długu lub przyspieszenie spłaty innego długu. [1] 26

27 Total return swap Swap na dochód całkowity (total return swap) podobnie jak indywidualny swap odmowy zapłaty kredytu jest dwustronnym kontraktem finansowym przeznaczonym do transferu ryzyka kredytowego pomiędzy stronami. Różni się on jednak w sposób istotny od swapu odmowy zapłaty tym, że wymienia całkowity dochód z określonego aktywu na określoną w umowie płatność. Płatności pomiędzy stronami w swapie na dochód całkowity są oparte na zmianach wartości rynkowej specyficznego instrumentu referencyjnego, niezależnie od tego czy zdarzenie kredytowe miało miejsce. 27