1 INSTYTUCJE GOSPODRKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek Wykład 1 Wiedza o instytucjach w nauczaniu ekonomii

2 Tematy wykładów: 1.Wiedza o instytucjach w nauczaniu ekonomii 2.System ekonomiczny jako zbiór instytucji 3.Pojęcie instytucji i cechy instytucjonalizmu 4.Nowa instytucjonalna ekonomia 5.Ekonomiczna teoria kontraktu 6.Prawa własności i ich znaczenie w gospodarce 7.Teoria agencji 8.Koncepcje przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości 9.Teoria wyboru publicznego 10.Struktury instytucjonalne integracji europejskiej

3 Sedno instytucji „Instytucje są w głowach ludzi, a nie w rzeczach i strukturach materialnych”

4 Instytucje według Douglassa Northa Instytucje to reguły gry w społeczeństwie lub, bardziej formalnie, to społecznie stworzone ograniczenia, które kształtują ludzkie interakcje. Instytucje to podstawowe struktury przy pomocy których jednostki ludzkie w całym okresie swej historii formują ład pozwalający na zmniejszenie niepewności związanej z wymianą.

5 Instytucje według Johna Commonsa Instytucje możemy zdefiniować jako społeczne ramy kontroli, wyzwalania oraz ukierunkowania działań indywidualnych.

6 Człowiek społeczny – człowiek wśród instytucji Instytucje jako regulator zachowań ludzkich Łącznik przeszłości z przyszłością Łącznik jednostki ze społeczeństwem Wzmocnienie przewidywalności zachowań Wzmocnienie bezpieczeństwa jednostki i społeczności Społeczne ramy gospodarowania

7 Instytucje w głównym nurcie ekonomii Założenie o stałości lub zewnętrznym charakterze instytucji; Dążenie do przekształcenia ekonomii w naukę ścisłą (sformalizowaną); Traktowanie teorii ekonomii jako uniwersalnej logiki gospodarowania, pasującej do wszystkich gospodarek i różnych społeczeństw;

8 Instytucje w głównym nurcie ekonomii (cd.) Ekonomizacja jako zasada zachowań ludzkich w różnych dziedzinach życia. Podejście Gary Beckera (Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, PWN 1990):  Maksymalizujący charakter zachowań,  Racjonalność,  Stałość preferencji. „Ekonomiczny imperializm”

9 Kilka pytań Dlaczego jedne kraje rozwijają się szybciej od innych? Jakie czynniki determinują kształt reform w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i byłego ZSRR? Jak szybko można przejść od gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej? Dlaczego używamy klawiatury QWERTY?

10 Problematyka instytucjonalna w ekonomii Wzrost zainteresowania wynikający m.in. z: niedoskonałości modelu neoklasycznego w wyjaśnianiu wpływu różnych rozwiązań instytucjonalnych na rozwój i wzrost ekonomiczny; sprzeczności pomiędzy prognozami modelu neoklasycznego a obserwacjami dotyczącymi kooperacji pomiędzy agentami; problemów związanych z badaniem transformacji krajów postkomunistycznych.

11 Dlaczego instytucje mają duże znaczenie dla funkcjonowania gospodarki? D. North: „W jaki sposób możemy wyjaśnić utrzymywanie się ubóstwa w świecie obfitości? Jeśli znamy źródła bogactwa, to dlaczego ubogie kraje nie zastosują po prostu polityki prowadzącej do bogactwa?... Musimy stworzyć bodźce aby ludzie inwestowali w bardziej efektywne technologie, podnosili swą wiedzę i umiejętności i organizowali efektywne rynki. Takie bodźce tkwią w instytucjach”

12 Nurty ekonomii uwzględniające instytucje 1.Instytucjonalizm (klasyczny instytucjonalizm amerykański) 2.Nowa instytucjonalna ekonomia Ekonomia praw własności Ekonomia kosztów transakcji Teoria agencji Teoria kontraktu Nowa historia gospodarcza Nowa teoria firmy

13 Nurty ekonomii uwzględniające instytucje (cd.) 3.Teoria wyboru publicznego (ekonomiczna teoria polityki) 4.Teoria organizacji 5.Ekonomia ewolucyjna 6.Prawo i ekonomia (ekonomiczna teoria prawa) 7.Nowa ekonomia polityczna 8.Socjoekonomia