1 Instytut Pracy Socjalnej UPPolskie governance Udział organizacji społecznych w procesie decyzyjnym w administracji publicznej w Polsce Leszek Graniszewski Instytut Pracy Socjalnej UP

2 Hipotezy Etatystyczno-paternalistyczne podejście do roli organizacji pozarządowych Politycy i zależna od nich administracja rządowa z dystansem podchodzą do udziału w podejmowaniu decyzji podmiotów społecznych i obawiają się niezależnych ocen s Konsultacje z podmiotami społecznymi(NGO, środowiska akademickie) są blokowane lub mają charakter fasadowy(brak sprawczości, krótkie terminy) Nadal jak wskazywał to już Podgórecki „dominuje skłonność do tworzenia instytucji fasadowych, gdyż pozór jest ważniejszy od istoty sprawy i dotarcia do sedna zagadnienia”(A. Zybała, „Polski umysł zamknięty” „Rzeczpospolita 2016, nr 223)

3 Koncepcja współzarządzania (governance)Governance to wzajemne relacje administracji i organizacji społeczeństwa obywatelskiego wynikające z integracyjnej strategii państwa zakładającej współdziałanie i wymianę zasobów Governance jest możliwe w systemie demokracji partycypacyjnej zakładającej szerszy udział obywateli w publicznym procesie decyzyjnym w powiązaniu z zasadą pomocniczości Przyjęcie koncepcji współrządzenia jako efekt decyzji politycznej wynegocjowanej z partnerami społecznymi(przypadek Irlandii na początku lat 90-tych XX w. Governance polega na powierzaniu zadań organizacjom społeczeństwa obywatelskiego z zachowaniem władczych uprawnień sektora publicznego w celu zagwarantowania dobra publicznego

4 Alternatywne koncepcje udziału obywateli w prawach publicznych(SAlternatywne koncepcje udziału obywateli w prawach publicznych(S.Mazur) Strategia proceduralizacji Proces polityczny polega na identyfikacji potrzeb obywateli przez partie i ruchy polityczne w procesie wyborczym i agregacji, czyli formalnym i zinstytucjonalizowanym sposobie przekładania preferencji obywateli na działania podejmowane przez władzę publiczną Zatem rola obywateli ogranicza się udziału w wyborach, gdyż zakłada się, że ich ograniczoną zdolność i gotowość do aktywnej troski o dobro wspólne Strategia komodyfikacji Zakłada ona skupienie się na efektywności skuteczności państwa w wykonywaniu zadań publicznych Włączanie obywateli w sprawy publiczne polega na transakcji, czyli wymianie określonych dóbr miedzy obywatelem a państwem(logika kontraktu – podatki w zamian za usługi publiczne – NPM)

5 Jakie czynniki skłaniają do współrządzenia?Zwiększająca się złożoność zadań publicznych Obniżenie się poziomu legitymizacji władzy publicznej Deficyt zaufania wobec władzy publicznej Niesprawność państwa i ograniczone możliwości dyskrecjonalnego i hierarchicznego podejmowania decyzji w sferze publicznej Zwiększająca się różnorodność wartości, celów i interesów podmiotów społecznych(S. Mazur 2012) Administracja zaczyna postrzegać obywateli i ich organizacje jako partnerów, a nie petentów i poddanych

6 Czemu służy współrządzenie?Współrządzenie to skuteczniejsze działanie administracji publicznej poprzez umożliwienie partnerom społecznym udziału w formułowaniu i implementacji polityk publicznych Współrządzenie polega przede wszystkim na negocjacjach, wzajemnej komunikacji i sugerowaniu w celu osiągnięcia konsensusu i wzajemnego zrozumienia niż poprzez bezpośredni nadzór i zarządzanie czy realizację interesów partykularnych Upodmiotowienie zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego w realizacji zadań publicznych, przejście od konfrontacji do dialogu i koncyliacji, wzmocnienie kapitału społecznego W efekcie skuteczniejsza polityka publiczna i klucz dla doskonalszego rozwoju społeczno-gospodarczego

7 Uwarunkowania ustrojoweZasada pomocniczości jako normatywne uzasadnienie dla upodmiotowienia organizacji społecznych i współpracy międzysektorowej(art. 20 Konstytucji RP) Uprawniająco-zobowiązujący charakter zasady pomocniczości: Zasada pomocniczości stanowi podstawę ustrojową i moralną do samodzielnego działania, i niezależnej aktywności społecznej, a jednocześnie stanowi zobowiązanie do aktywności dla państwa. Wymaga ona operacjonalalizacji poprzez zinternalizowany zwyczaj polityczny i szczegółowe regulacje prawne

8 Uwarunkowania społeczno-polityczne i kulturoweEtatystyczne podejście klasy politycznej i administracji Zjawisko klientelizmu politycznego i społeczno-ekonomicznego Słabość organizacji sektora obywatelskiego Niski poziom kapitału społecznego w Polsce

9 Uwarunkowania prawne i realia dialogu społecznego i obywatelskiego2 ustawy dotyczące dialogu społecznego na poziomie centralnym i wojewódzkim Rządowy program „Zasady dialogu społecznego”(brak realnego wdrożenia w praktyce) Komisja Trójstronna – dialog korporacyjny Branżowy dialog społeczny – dialog korporacyjny Upolitycznienie, instumentalizacja i fasadowość dialogu społecznego i obywatelskiego W praktyce -brak dialogu lub ekskluzywizm dialogu społecznego w Komisji Trójstronnej Rada Pożytku publicznego-przetarg interesów NGO wobec administracji, a nie partner administracji w tworzeniu prawa(jedynie funkcja opiniodawcza)

10 Współrządzenie na szczeblu lokalnym i regionalnym- dialog obywatelskiWojewódzkie Komisje Dialogu Społecznego – (przetarg interesów a nie dialog obywatelski Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie Możliwość zlecania organizacjom pozarządowym wykonywania zadań publicznym(brak preferencji dla organizacji pożytku publicznego, możliwość arbitralności i nietransparentność w zakresie przydzielania zadań i środków finansowych na ich realizację W praktyce fasadowość konkursów i biurokratyzacja dialogu obywatelskiego oraz traktowanie NGO jako konkurenta, a nie partnera Pozytywy, to urealnienie programów współpracy i powiązanie ich z budżetami samorządów i rozwijanie pozafinansowych form współpracy Jedynie „miękkie” współrządzenie Konsultowanie z organizacjami lub w ramach rad pożytku publicznego(instytucje fakultatywne), kompetencje opiniodawcze i w sprawach ogólnych

11 Lobbing jako forma udziału w procesie decyzyjnym w administracjiUstawa o działalności lobbingowej w procesie tworzenia prawa(fasadowa, niepełna, przeciwskuteczna Uznaniowość i instrumentalizacja polityczna wysłuchania publicznego Fasada sprawozdań z prowadzonej wobec organów administracji publicznej działalności lobbingowej