1 Jak dbać o wzrok seniora, czyli lepiej zapobiegać niż leczyć

2 „Po to mam oczy, by samodzielnie oglądać świat, nie potrzebuję pomocy innych.”John Steinbeck

3 Narząd wzroku Zdjęcie: https://es.slideshare.net/facolaser/anatoma-y-patologa-frecuente-en-oftalmologa data dostępu:

4 Jak widzimy ? Siatkówka Część OUN Percepcja wrażeń wzrokowychZamiana bodźców wzrokowych na impuls nerwowy Kory wzrokowa w płatach potylicznych Zdjęcie: https://es.slideshare.net/facolaser/anatoma-y-patologa-frecuente-en-oftalmologa data dostępu:

5 Jak widzimy ? Plamka żółtaJest elementem siatkówki umiejscowionym naprzeciwko źrenicy Jej kolor- żółty związany jest z obecnością żółtych barwników: Luteiny Zeaksantyny Mezo-zeaksantyny Stężenie tych barwników ksantofilowych znacząco maleje wraz z wiekiem Gdy patrzymy bezpośrednio na jakiś przedmiot jego obraz pada na plamkę żółtą. Widzimy go ostro, ponieważ w obszarze plamki żółtej znajdują się komórki odpowiedzialne za ostre widzenie szczegółów, czyli czopki Szostak WB, Szostak-Węgierek D. Żywienie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej. Przegląd Lekarski. 2008; 65(6) Zdjęcia: data dostępu: https://www.doz.pl/zdrowie/h969-Plamka_zolta data dostępu:

6 Jak widzimy ? Czopki Pręciki 7 mlnWidzenie fotopowe (widzenie dzienne) Odpowiadają za widzenie kształtu i barwy Pręciki 130 mln Widzenie skotopowe (widzenie nocne, w niekorzystnych warunkach) Odpowiadają za widzenie zarysów przedmiotów, adaptację do ciemności, ruch, orientację w przestrzeni Zdjęcie: data dostępu:

7 Co dzieje się ze wzrokiem wraz z wiekiem?

8 Co się dzieje ze wzrokiem wraz z wiekiem?Zmniejszenie elastyczności soczewki Zmniejszenie wielkości źrenicy Zmniejszenie liczby i gęstości fotoreceptorów Zmniejszenie wrażliwości na barwy Pogorszenie zdolności przystosowania do ciemności Pogorszenie widzenia na odległość Pabis M, Babik A,. Najczęstsze problemy osób w wieku podeszłym na podstawie analizy „zespołów geriatrycznych”. Medycyna Rodzinna 3/2007, s

9 Najczęstsze jednostki chorobowe dotykające osoby w podeszłym wiekuZaćma - zmętnienie soczewki oka; objawy to pogorszenie nocnego widzenia, zżółknięcie obrazów Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) Jaskra - charakteryzuje się podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, jej konsekwencją jest postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego Odwarstwienie siatkówki – związane m.in. z fizjologicznym procesem starzenia się ciała szklistego

10 Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD)AMD to degeneracyjna choroba objawiająca się stopniowym pogorszeniem ostrości wzroku, ubytkami w centralnym polu widzenia i patologicznymi zmianami w budowie siatkówki (spadek liczby i gęstości fotoreceptorów) Epidemiologia: Świat: 25 mln ludzi 50-60 r.ż – 2% populacji > 75 r.ż – 30% populacji Polska: 1,5 mln Najczęstsza przyczyna utraty widzenia centralnego u osób powyżej 65 r.ż. Przypuszcza się, że w przeciągu 25 lat liczba pacjentów chorych z powodu AMD wzrośnie trzykrotnie Klein RI et al.: Hyperglycemia and age-related macular degeneration. The Beaver Dam Eye Study. Ophthalmology 1992, 99(10), Kałużny BJ: Epidemiologia starczego zwyrodnienia plamki. Okulistyka 2002(2), 5-8.

11 Przyczyny… U podstaw AMD leżą złożone interakcje wielu innych czynników metabolicznych, genetycznych i środowiskowych

12 Czynniki ryzyka Metaboliczne Genetyczne ŚrodowiskoweWiek pow. 50 roku życia Schorzenia układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, miażdżyca) Wady wzroku (np. obecność AMD w jednym oku) Genetyczne Jasny kolor tęczówek Występowanie rodzinne (100% współwystępowanie u bliźniąt jednojajowych) Rasa biała Płeć - częściej kobiety (mniejsze stężenie barwników w plamce) Środowiskowe Otyłość (w tym podwyższony poziom cholesterolu) Palenie tytoniu Promieniowanie słoneczne

13 Objawy- co widzi pacjent ?Zniekształcenie prostych linii Trudności w czytaniu, rozpoznawaniu twarzy, odczytywaniu godzin Niewyraźny obraz Wyblakłe kolory Zanik widzenia centralnego – czarna plama

14 Zanik widzenia centralnegoZdjęcia: data dostępu:

15 Jak sprawdzić czy problem dotyczy właśnie mnie?

16 Test Amslera Samodzielny test wzroku służący do diagnozy chorób centralnej części siatkówki (plamki) Badanie przeprowadza się z odległości „do czytania” Osoby z wadami wzroku wykonują badanie w okularach korekcyjnych Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno Należy zasłonić jedno oko i umieścić kartę z testem w odległości około 30–40 cm od oczu Należy patrzeć w punkt centralny i nie poruszając okiem, obserwować pozostałą część siatki Badanie można wykonać samodzielnie data dostępu:

17 Test Amslera Wszystkie linie pozostają proste, kwadraty równe =  siatkówka w plamce jest zdrowa Linie proste się wyginają, kwadraty wydawać się być powiększone lub pomniejszone, a część linii może przestać być widoczna = zaburzenia widzenia, podejrzenie AMD Zdjęcie: data dostępu:

18 Siatkówka jest strukturą o najbardziej dynamicznych przemianach metabolicznych. Częstotliwość tych przemian jest 7-krotnie wyższa niż w przypadku innych struktur tkankowych w naszym organizmie U podłoża czynników środowiskowych i metabolicznych w AMD leży zjawisko nazywane stresem oksydacyjnym

19 Stres oksydacyjny Wolne rodniki powstają jako „produkt uboczny” wielu przemian metabolicznych Wolne rodniki to „niszczyciele”. Są to wysoce reaktywne atomy tlenu, które wywołują szereg niekorzystnych zmian m.in.: Organizm ludzki posiada zestaw enzymów (przeciwutleniaczy), które, „neutralizują” wolne rodniki i zapobiegają ich powstaniu Zdjęcie: data dostępu:

20 Zdjęcie: http://zyciodajna.pl/stres.html data dostępu: 25.05.2017

21 Do czego prowadzi stres oksydacyjny?Wpływ na narząd wzroku: Zwiększona produkcja wolnych rodników Zmniejszenie stężenia barwników w plamce Uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych Trwałe uszkodzenie siatkówki Spadek ostrości wzroku Zdjęcie: data dostępu:

22 Jak przeciwdziałać negatywnym skutkom stresu oksydacyjnego?Należy unikać: Palenia tytoniu Nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne (oczy: unikać ekspozycji bez okularów przeciwsłonecznych) Nadmiernego spożywania tłuszczów zwierzęcych

23 Jak przeciwdziałać negatywnym skutkom stresu oksydacyjnego?Niszczącemu działaniu wolnych rodników zapobiegają antyoksydanty, które zmieniając swoją strukturę neutralizują ich działanie! Zaleca się codzienne spożywanie pokarmów pochodzenia roślinnego o dużej zawartości naturalnych antyoksydantów Powinno się jak najczęściej kontrolować właściwą dla wieku i płci dietę i wagę ciała Zdjęcie: https://bodyclean.pl/moc-kolorow-znaczenie-barw-w-owocach-warzywach/ data dostępu:

24 Jak dbać o wzrok?

25 Mądra Suplementacja Suplementacja, która wykazuje działanie antyoksydacyjne, wzmacniające naczynia krwionośne poprzez zmniejszenie kruchości i przepuszczalności naczyń. Przeprowadzano badania kliniczne, w trakcie których opracowano optymalną formułę witamin i składników mineralnych znacząco zmniejszających ryzyko progresji AMD- Badania AREDS1; AREDS2 Skłodowska A, Szaflik J. AMD- profilaktyka i leczenie. Okulistyka 08/2007 Zdjęcie: data dostępu:

26 Co suplementować ? Prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów obronnych- sił antyoksydacyjnych organizmu jest uzależnione od dostępu takich związków jak: Karotenoidy (luteina, zeaksantyna) Witaminy (Witamina C, witamina E) Mikroelementy (cynk, selen, miedź) Organizm człowieka nie ma zdolności do syntezowania antyoksydantów oraz mikroelementów- związki te muszą być one dostarczane wraz z dietą Zdjęcie: data dostępu:

27 Antyoksydanty (przeciwutleniacze) w suplementacjiLuteina i zeaksantyna- główne barwniki plamki żółtej Stężenie tych związków maleje wraz z wiekiem Karotenoidy są syntezowane wyłącznie przez rośliny Posiadają zdolność do filtrowania wysokoenergetycznego światła niebieskiego. Zmniejszają jego intensywność o 40-90% Zeakasantyna dodatkowo zwiększa wchłanianie luteiny Optymalna proporcja składników to 5:1 Spożycie karotenoidów w populacji europejskiej jest zbyt niskie – optymalna dawka dobowa to 10-12mg dla luteiny i 2mg dla zeaksantyny, podczas gdy średnie dobowe spożycie wynosi 1,2 mg Zdjęcie: data dostępu:

28 Które warzywa lub owoce zawierają najwięcej luteiny i zeaksantyny?

29 Luteina/zeaksantyna (µg/100g)L.p. Produkt spożywczy Luteina/zeaksantyna (µg/100g) 1 Jarmuż 39 550 2 Szpinak 11 938 3 Sałata 2 635 4 Brokuły 2 445 5 Dynia 2 125 6 Brukselka 1 590 7 Zielony groszek 1 350 8 Kukurydza 884 9 Fasolka szparagowa 640 10 Marchew 358 11 Kapusta 310 12 Pomarańcze 187 13 Pomidory 130 Szostak WB, Szostak-Węgierek D. Żywienie w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej. Przegląd Lekarski. 2008; 65(6)

30 Kwasy omega-3 w suplementacjiKwasy DHA, EPA Obecne w olejach pozyskiwanych z takich ryb jak: makrela, śledź, halibut Kwas DHA wchodzi w skład osłonek mielinowych neuronów- lepsze przewodzenie neuronalne Kwas DHA naturalnie występuje w siatkówce oka Utlenianie kwasów tłuszczowych wraz z wiekiem Przyczynia się do prawidłowego widzenia przy spożyciu powyżej 250 mg/doba Zdjęcie: data dostępu:

31 Antyoksydanty (przeciwutleniacze) w suplementacjiWitamina C, Witamina E Pomagają w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym „Neutralizują wolne rodniki” Mikroelementy (cynk, selen, miedź) Aktywacja enzymów antyoksydacyjnych Wsparcie procesów antyoksydacyjnych Ochrona przed stresem oksydacyjnym Zdjęcia: data dostępu:

32 Najsilniejsze antyoksydanty (przeciwutleniacze) w przyrodzie

33 Antocyjany Grupa związków o zabarwieniu ciemnoczerwonym występujące w:Małych ilościach: w płatkach kwiatów (pelargonie, petunie) Dużych ilościach: w owocach: aronia, czarna porzeczka, czarny bez, czarne jagody z lasu, borówka amerykańska, ciemne winogrona Charakteryzują się wysoką zdolnością antyoksydacyjną Dodatkowo: wzmacniają ściany naczyń włosowatych przyspieszają regenerację barwnika pręcików Zdjęcie: https://www.google.pl/search?q=ryba+kwasy+dha&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwi42fCs4IrUAhWKliwKHb10DaAQ_AUIBigB&biw=1920&bih=943#tbm=isch&q=antocyjany&imgrc=KOKLzHzP8r8sXM: data dostępu:

34 Francuski paradoks 30% mniejsza zachorowalność na choroby układu krążenia, mniej zawałów serca na południu Francji mimo dużej ilości tłuszczu w diecie. Zdjęcie: data dostępu:

35 Który owoc posiada najsilniejsze właściwości antyoksydacyjne?

36 Kulling SE et al. Chokeberry (Aronia melanocarpa)Kulling SE et al. Chokeberry (Aronia melanocarpa). A Reviev of the Characteristic Coponents and Potential Health Effects. Planta Med 2008; 74: 1625–1634

37 Podsumowanie U podłoża chorób cywilizacyjnych, w tym chorób narządu wzroku, leży stres oksydacyjny Zwyrodnienie plamki związanej wiekiem (AMD) zależy w dużej mierze od czynników modyfikowalnych Prawidłowa dieta bogata w antyoksydanty, połączona z mądrą suplementacją jest podstawą profilaktyki chorób oczu