1 Jak zapisać przebieg reakcji chemicznej?Zapis przebiegu reakcji chemicznej Współczynniki stechiometryczne Typy reakcji chemicznych: syntezy (łączenia) analizy (rozkładu) wymiany pojedynczej (rugowania) wymiany podwójnej

2 Zapis przebiegu reakcji chemicznejReakcja chemiczna to przemiana w której substraty reakcji (substancje wchodzące w reakcję) ulegają przemianie w produkty reakcji (substancje powstające podczas reakcji) Reakcja chemiczna to przemiana jednych drobin (atomów, cząsteczek) w inne drobiny o odmiennych właściwościach chemicznych i fizycznych Kierunek przebiegu rekcji chemicznej Substrat(y) Produkt(y) Reagenty

3 Równanie reakcji chemicznejRównanie reakcji chemicznej jest skrótowym – umownym zapisem reakcji chemicznej za pomocą symboli: pierwiastków, cząsteczek pierwiastków, cząsteczek związków chemicznych Gazy (wodór, tlen, azot, fluor, chlor oraz brom i jod w równaniach reakcji chemicznych zapisuje się jako cząsteczki dwuatomowe: H2, O2, N2, F2, Cl2, Br2, I2. Lewa strona równania reakcji chemicznej (substraty) musi być równa co do ilości atomów prawej stronie równania (produkty) Lewą i prawą stronę równania uzgadnia się za pomocą współczynników stechiometrycznych, których wartości liczbowe zapisuje się przed wzorem pierwiastka lub związku chemicznego. 4 Al + 3 O2  2 Al2O3

4 Reakcje łączenia (syntezy)Reakcja syntezy – reakcja, w której co najmniej dwa substraty łączą się w jeden produkt: Sub. prosta (A) + sub. prosta (B)  substancja złożona (AB): magnez + tlen  tlenek magnezu Mg + O2  2MgO siarka + tlen  tlenek siarki(IV) S + O2  SO2 węgiel + tlen  tlenek węgla(II) C + O2  2CO miedź + siarka  siarczek miedzi(II) Cu + S  CuS sód + chlor  chlorek sodu Na + Cl2  2NaCl azot + wodór  amoniak N2 + 3H2  2NH3 glin + jod  jodek glinu Al + 3I2  2AlI3 Substrat(y)

5 Reakcje łączenia (syntezy)Sub. złożona (AB) + sub. prosta (B)  sub. złożona (ABx): Tlenek siarki siarki(IV) + tlen  tlenek siarki(VI) 2 SO2 + O2  2 SO3 tlenek węgla(II) + tlen  tlenek węgla(IV) 2 CO + O2  2 CO2 Eten + wodór  etan C2H4 + H2  C2H6 Sub. złożona (AB) + sub. złożona (CB)  substancja złożona (ACBx): CaO + CO2  CaCO3 CaO + H2O  Ca(OH)2 SO2 + H2O  H2SO3 NH3 + HCl  NH4Cl

6 Rekcje rozkładu (analizy)Reakcja analizy – reakcja, w której z jednej substancji złożonej powstają dwie lub więcej substancje proste lub złożone prostsze Sub. złoż. (AB)  sub. prosta (A) + sub. prosta (B) 2 HgO  2 Hg + O H2O2  2 H2O + O2 Sub. złoż. (ABC)  sub. złoż. (AC) + sub. złoż. (BC) Na2CO3  Na2O + CO NH4Cl  NH3 + HCl

7 Rekcje rozkładu (analizy)Sub. złoż. (ABCD)  sub. złoż. (AB) + sub. złoż. (BD) + sub. złoż. (CD) lub sub. prosta (NH4)2CO3  2 NH3 + H2O + CO2 2 KMnO4  K2MnO4 + O2 + MnO2 (NH4)2Cr2O7  N2 + Cr2O3 + 4 H2O 2NaHCO3  Na2CO3 + CO2 + H2O

8 Reakcje wymiany pojedynczej (rugowania)Reakcja rugowania – reakcja, w której I sub. prosta (A) wypiera II sub. prostą (B) z substancji złożonej BC, powstaje II sub. złożona (AC) i substancja prosta B Tlenek magnezu + glin  magnez + tlenek glinu 3 MgO + 2Al  3 Mg + Al2O3 Tlenek żelaza(III) + wodór  żelazo + woda Fe2O3 + 3 H2  2 Fe + 3 H2O

9 Reakcje wymiany pojedynczej (rugowania)Tlenek chromu(III) + węgiel  chrom + tlenek węgla(IV) 2 Cr2O3 + 3 C  4 Cr + 3 CO2 Wapń + woda  wodór + wodorotlenek wapnia Ca + 2H2O  H2 + Ca(OH)2 Sód + kwas chlorowodorowy  wodór + chlorek sodu 2Na + 2 HCl  H2 + 2NaCl Miedź + azotan(V) srebra  srebro + azotan(V) miedzi(II) Cu + 2AgNO3  2Ag + Cu(NO3)2

10 Reakcje wymiany podwójnejReakcja wymiany podwójnej – reakcja, w której substancja złożona (AB) reaguje z substancją złożoną CD i powstają co najmniej dwie substancje złożone AC i BD. Tlenek sodu + kwas chlorowodorowy  chlorek sodu + woda Na2O + 2 HCl  2 NaCl + H2O Wodorotlenek wapnia + tlenek węgla(IV)  węglan wapnia + woda Ca(OH)2 + CO2  CaCO3 + H2O Azotan(V) srebra(I) + chlorek sodu  azotan(V) sodu + chlorek srebra(I) AgNO3 + NaCl  NaNO3 + AgCl

11 Zapisywanie i modelowanie reakcji chemicznychOpis słowny: azot + wodór  amoniak Równanie reakcji: N2 + H2  NH3 Dobór współczynników: N2 + 3 H2  2NH3 Opis modelowy H N H