1 Jak zbudowane są komórki organizmów? Jak zbudowane są komórki organizmów? Opracowała Bożena Smolik Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

2 Komórkowa teoria budowy organizmów ► Na początku XIX wieku Theodor Schwann i Matthias Schleiden sformułowali teorię komórkowej budowy organizmów: 1. Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek. 2. Komórka jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalna każdego organizmu. ► Teoria ta dała podstawy do rozwoju współczesnej biologii.

3 Już wiesz, że : ► Wszystkie organizmy zbudowane są z komórek ► Komórka jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną każdego organizmu ► Wszystkie komórki mają taki sam podstawowy skład chemiczny ► W każdej komórce występują w różnych ilościach substancje organiczne, woda i sole mineralne

4 Rodzaje komórek ► Większość komórek ma wyraźnie wyodrębnione jądro komórkowe. Nazywamy je jądrowymi, czyli eukariotycznymi. Należą do nich komórki roślin, zwierząt, grzybów. ► Komórki, które nie posiadają wyodrębnionego jądra komórkowego nazywamy prokariotycznymi. Należą do nich komórki bakterii.

5 ► Każda komórka zawiera liczne struktury, zwane organellami ► Organella te są odpowiedzialne za konkretne zadania. ► Nie wszystkie one jednak występują w każdej komórce. Komórki wszystkich organizmów, oprócz wielu cech wspólnych, różnią się przede wszystkim występowaniem opisanych dalej struktur komórkowych A teraz o budowie komórki eukariotycznej i funkcjach poszczególnych jej elementów

6 Ściana komórkowa ► Nadaje kształt komórce ► Chroni wnętrze komórki przed niekorzystnym wpływem czynników środowiska ► Umożliwia kontakt z sąsiednimi komórkami, dzięki obecności w niej jamek ► Jest martwym elementem komórki

7 Błona komórkowa ► Zbudowana jest z tłuszczów i białek ► Jest półprzepuszczalna, co oznacza, że jest całkowicie przepuszczalna dla wody, a wybiórczo dla innych substancji ► Pełni funkcje podobne do funkcji ściany komórkowej ► Jest żywym elementem komórki

8 Jądro komórkowe ► Najczęściej ma kształt kulisty i otoczone jest podwójną błoną białkowo-lipidową ► Liczne otwory (pory) w błonie jądrowej umożliwiają kontakt z cytoplazmą ► Kieruje czynnościami życiowymi komórki ► Nadzoruje i uczestniczy w podziale komórki ► Jest nośnikiem informacji genetycznej, zawartej w kwasach nukleinowych ► Jest żywym elementem komórki

9 Cytoplazma ► Wypełnia wnętrze komórki ► To żywa, pozajądrowa część komórki ► Jest substancją galaretowatą, elastyczną, lepką, ciągliwą ► Głównym jej składnikiem jest woda, a także białka, tłuszcze, węglowodany i związki mineralne ► Jest środowiskiem wszystkich procesów życiowych ► Jest żywym elementem komórki

10 Mitochondria ► Stanowią centra energetyczne komórki ► W nich odbywa się proces oddychania komórkowego ► Komórki, w których zachodzą intensywne procesy życiowe, mają dużą liczbę mitochondriów ► Są żywym elementem komórki

11 Wakuola (wodniczka) ► Stanowi magazyn soku komórkowego, którego głównym składnikiem jest woda i rozpuszczone w niej białka, cukry, barwniki, substancje zapachowe i trujące, np. nikotyna, chinina, kofeina ► W młodych komórkach roślinnych występuje kilka drobnych wakuoli, w starszych jedna duża, położona centralnie. ► W komórkach zwierzęcych, niezależnie od ich wieku, jest wiele małych wodniczek ► Są martwym elementem komórki

12 Plastydy ► To organelle typowe dla komórek roślinnych. ► Wyróżniamy trzy rodzaje plastydów: 1. chloroplasty –zawierają głównie chlorofil, aktywnie uczestniczą w procesie fotosyntezy 1. chloroplasty –zawierają głównie chlorofil, aktywnie uczestniczą w procesie fotosyntezy 2. chromoplasty – zawierają żółty lub pomarańczowo- czerwony barwnik, nadają barwę kwiatom, owocom, korzeniom (np. marchwi), są nieaktywne fotosyntetycznie 2. chromoplasty – zawierają żółty lub pomarańczowo- czerwony barwnik, nadają barwę kwiatom, owocom, korzeniom (np. marchwi), są nieaktywne fotosyntetycznie 3. leukoplasty – są bezbarwne, uczestniczą w produkcji i magazynowaniu materiałów zapasowych 3. leukoplasty – są bezbarwne, uczestniczą w produkcji i magazynowaniu materiałów zapasowych ► Plastydy mogą przechodzić jedne w drugie, np. chloroplasty w chromoplasty (żółknięcie liści, dojrzewanie jabłek) ► Są żywymi elementami komórki

13 Pozostałe struktury komórkowe i ich funkcja ► Siateczka śródplazmatyczna – to system błon, których funkcją jest głównie transport substancji w komórce ► Rybosomy – to miejsce wytwarzania białek ► Aparat Golgiego – zachodzi w nim synteza i wydzielanie różnych substancji

14 Porównanie budowy komórki bakteryjnej, roślinnej, zwierzęcej i grzybów k. bakteryjna k. roślinna k. zwierzęca k. grzybów Błona komórkowa ++++ cyoplazma++++ Jądro komórkowe -+++ rybosomy++++ Siateczka śródplazmatyczna -+++ Ściana komórkowa ++-+ wodniczka-+++ mitochondria-+++ chloroplasty-+--

15 Budowa komórki roślinnej i zwierzęcej W celu pogłębienia wiedzy zapraszam na ciekawą stronę poświęconą komórce. http://www.komorkabio.republika.pl/html/zro dla.html http://www.komorkabio.republika.pl/html/zro dla.html

16 Porównanie budowy komórek różnych organizmów O różnicach i podobieństwach komórek: roślinnej, zwierzęcej i grzybów dowiesz się z filmu przedstawionego na stronie http://nakrecenieksperci.pl/video/play,532297 0577584640506,Porownanie-komorki- roslinnej-zwierzecej-i-grzyba.html http://nakrecenieksperci.pl/video/play,532297 0577584640506,Porownanie-komorki- roslinnej-zwierzecej-i-grzyba.html

17 Zadania 1. Jaką komórkę przedstawia schemat zamieszczony obok? Wymień dwie cechy, jej budowy, które zadecydowały o twoim wyborze. 2. Wymień dwie struktury komórkowe obecne u wszystkich organizmów. 3. Czerwone krwinki nie mają jądra. Jakich czynności w związku z tym nie mogą wykonywać? 4. Podaj jedną różnicę w budowie ściany komórkowej roślin i grzybów. 5. Którą z omawianych struktur można nazwać „fabryką energii” ?

18 Naładowałaś(łeś) już swoją komórkę? Naładowałaś(łeś) już swoją komórkę?