1 Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Jerzy Hausner KULTURA A ROZWÓJ

2 Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Aksjomaty nowoczesnej polityki rozwoju rozwój a nie równowaga, rynek jako instytucja społeczna a nie niewidzialna ręka rynku, efektywność adaptacyjna a nie tylko alokacyjna, społeczeństwo i kultura nie są tylko instytucjami pośredniczącymi między państwem i rynkiem, jeśli nie uzyskują niezbędnego poziomu samoorganizacji i autonomii, to nie będą dobrze funkcjonować ani państwo, ani rynek.

3 Kultura i zmiana społeczna Aby mogła się dokonać instytucjonalna zmiana jej intelektualne źródło musi – choćby po części – pojawić się poza istniejącym układem instytucjonalnym lub przynajmniej poza wyodrębnionym obszarem rzeczywistości społecznej, który określony segment instytucjonalny „kontroluje” i stabilizuje. Takim źródłem może być „kultura żywa”, rozumiana jako całokształt autonomicznych praktyk kulturowych, bazujących na nieskrępowanej wyobraźni i twórczej energii. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

4 Kultura i zmiana społeczna (2) Drugim istotnym warunkiem zmiany instytucjonalnej (społecznej) jest występowanie komunikacyjnych konektorów (interfejsów) między różnymi i względnie niezależnymi strukturami świata społecznego. Pozwalają one transferować i aktywować zasoby wiedzy ukrytej, uwspólniać istniejącą i generować nową wiedzę społeczną. Przy czym te społeczne komunikacyjne konektory są aktywizowane także za sprawą kultury, twórczego napięcia i energii, które wywołuje. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

5 Kultura i zmiana społeczna (3) Każda instytucja ma swój kulturowy komponent. I jeśli zmianę społeczną rozumieć jako zmianę instytucjonalną, to nie może się ona dokonać pozakulturowo. Oczywiście zmiana społeczna dotyczy nie tylko kultury, ale zarazem i cywilizacji, dokonuje się równolegle w obu tych wymiarach, ale bez składnika kulturowego nie zachodzi. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

6 Efekt Medellin kultura – twórczość – duchowość przedsiębiorczość – innowacyjność wysokiej jakości edukacja publiczna – uczenie się nowa przestrzeń publiczna – wiedza prawo i bezpieczeństwo nowa przestrzeń publiczna i infrastruktura – wspólnotowość – rekreacja – sport – mobilność budżet partycypacyjny – partycypacja zintegrowane miejskie przedsięwzięcia – renowacja Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

7 Kultura i wartości ekonomiczne Związek kultury z gospodarką widzimy dotychczas zasadniczo w pryzmacie: a) wzrostu gospodarczego (PKB), b) konsumpcji dóbr kultury (np. wydatki gospodarstw domowych, uczestnic­two kulturalne), c) udziału sektora kultury w strukturze gospodarki (np. przemysły kreatywne), d) rynku dóbr kultury, w tym szczególnie dzieł sztuki (np. skala obrotów). Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

8 Kultura i wartości ekonomiczne (2) Związek kultury i gospodarki należy ujmować znacznie szerzej, rozumiejąc kulturę jako: a) podglebie (społeczna podbudowa i obudowa) działalności gospodarczej, b) zasób ekonomiczny, c) czynnik wytwórczy, d) istotną składową mechanizmu rozwoju. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25 Warszawa: Programu Rozwoju Kultury 2020 Polityka kulturalna ma być skierowana w stronę: podmiotów nie będących miejskimi instytucjami kultury (niezbędne jest dostrzeżenie i docenienie działań tej grupy jednostek, a następnie uwzględnienie ich w kreowaniu polityki); działań upowszechniających, edukacyjnych, czy animacyjnych; działań, w wyniku których wytworzony zostaje nie tylko spektakl, wystawa, czy kurs rysunku, ale też energia społeczna, która motywuje i napędza ludzi do działania. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

26 Biuro Kultury Warszawy - wydatki Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Środki publiczne na kulturę wydane w Warszawie w 2014 r.

27 Biuro Kultury Warszawy – wydatki (2) Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Wydatki Biura Kultury w 2014 r.

28 Biuro Kultury Warszawy – wydatki (3) Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w ramach zadań własnych w latach 2008-2014 w przeliczeniu na 1 mieszkańca

29 Podsumowanie Urynkowienie kultury prowadzi w istocie do zrywania „łańcuchów tworzenia wartości”, bowiem oznacza prywatne zawłaszczanie zasobów i dóbr kultury. Co z pewnością może powodować okresowe i efektywniejsze i zyskowniejsze zagospodarowanie, ale zarazem ruguje stopniowo ich pierwotne generowanie. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

30 Podsumowanie (2) Skuteczną reakcją na obecny globalny kryzys nie stanie się wspomaganie przemysłów kreatywnych. Kreatywna musi stać się gospodarka jako taka. Rynkowe systemy gospodarcze podlegają koniunkturalnym wahaniom i tego nie da się uniknąć. Nie muszą jednak podlegać głębokim załamaniom. Tego rodzaju odporność zyskują, jeśli występuje w nim podmiotowa różnorodność. Mogą wtedy uruchamiać różne i nowe sposoby reakcji na wyzwania strukturalne i kryzysy. Tym samym rozwijają się – ewoluują. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

31 Podsumowanie (3) Dzieje tak się tylko, jeśli w danym społeczeństwie występuje wystarczająco wysoki potencjał kreatywności. A ten wprost jest emanacją kultury. Tym samym przestrzeń kultury staje się przestrzenią rozwoju społeczno-gospodarczego, zaś odziaływanie kultury na gospodarkę i rozwój dokonuje się za sprawą wysokich kulturowych kompetencji jednostek – obywateli. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

32 Podsumowanie (4) Nie idzie o to, aby wyłączać mechanizmy rynkowe z obszaru kultury, ale aby nie podporządkowywać im kultury, dbać o to, aby nie została prywatnie grodzona, bo wtedy zanika jako fundament rozwoju społecznego. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

33 Podsumowanie (5) Kultura, aby się rozwijać musi być otwartą przestrzenią sensotwórczych interakcji społecznych. I aby taką się stać musi być równocześnie przestrzenią – aksjologiczną, interpretacyjną, komunikacyjną i przestrzenią wymiany (przy czym nie chodzi tylko o wymianę rynkową, choć i o nią). Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

34 Podsumowanie (6) Pięknie o roli sztuki (i szerzej kultury) pisze Nicolas Bourriaud [2012: 28]: „Nikt nie wymaga od niej by realizowała Wielki Projekt, lecz by wśród dawnych dróg odnalazła marszrutę, wypatrzyła ścieżki poznania, wyznaczyła skróty, narysowała mapy na powierzchni chaosu, jednym słowem skonstruowała narzędzia nawigacyjne”. Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie

35 Jerzy Hausner Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej UE w Krakowie Dziękuję za uwagę