1 Jerzy Marian Brzeziński Instytut Psychologii UAM I Krajowa Konferencja Psychologii Klinicznej Poznań, 28-29 listopada 2014 r. CZY MOŻNA MÓWIĆ O OSOBLIWOŚCIACH PSYCHOLOGII KLINICZNEJ?

2 osobliwości eksperymentowania w psychologii (1933). The experimental situation as a psychological problem. Psychological Review, 40, 337–354. Saul Rosenzweig (1907-2004)

3 Mark Kaufman (2007). In Memoriam: The Idioverse of Saul Rosenzweig (1907–2004).

4

5

6

7

8 TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA TEORIA

9 Bez teorii takie zjawiska, jak „płeć”, „osobowość”, „rozmowa” lub „przestrzeń”, nie mogą być zrozumiałe na gruncie nauk społecznych. W tym sensie, David SILVERMAN Bez teorii takie zjawiska, jak „płeć”, „osobowość”, „rozmowa” lub „przestrzeń”, nie mogą być zrozumiałe na gruncie nauk społecznych. W tym sensie, bez teorii nie mamy czego badać David SILVERMAN W wymianie między teorią a doświadczeniem François JACOB W wymianie między teorią a doświadczeniem teoria zawsze zaczyna dialog jako pierwsza François JACOB

10 TEORIA TEORIA jako rama interpretacji ilościowej (statystycznej) zebranych danych TEORIA TEORIA jako rama interpretacji psychologicznej wyniku badawczego (traktowanego jako zagregowane dane empiryczne) TEORIA TEORIA jako podstawa operacjonalizacji zmiennych (nadawania im sensu empirycznego) TEORIA TEORIA jako źródło definicji zmiennych

11

12 EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA EMPIRIA

13 TEORIATEORIA METODAMETODA PRAKTYKAPRAKTYKA

14 EBAEBA Kryteria Dauberta TEORIA

15

16

17 The seven Daubert guidelines Źródło: Ritzler, B., Erard, R., & Pettigrew, G. (2002). Protecting the integrity of Rorschach expert witnesses: A reply to Grove and Barden (1999) Re: The admissibility of testimony under Daubert/Kumho analyses. Psychology, Public Policy, and Law, 8, 201–215, s. 202-203.

18 1.Is the proposed theory (or technique), on which the testimony is to be based, testable? 2.Has the proposed theory (or technique) been tested using valid and reliable procedures and with positive results? 3.Has the theory (or technique) been subjected to peer review ? 4.What is the known or potential error rate of the scientific theory or technique? The seven Daubert guidelines

19 5.What standards, controlling the technique’s operation, maximize its validity? 6.Has the theory (or technique) been generally accepted as valid by a relevant scientific community? 7.Do the expert’s conclusions reasonably follow from applying the theory (or technique) to this case? [Added later] The seven Daubert guidelines

20 ZŁUDZENIA, NADINTERPRETACJE, NADUŻYCIA METODOLOGICZNE ZŁUDZENIA, NADINTERPRETACJE, NADUŻYCIA METODOLOGICZNE

21 Nierespektowanie zasady jasności Nierespektowanie zasady niesprzeczności paradygmatycznej Nachylenie redukcjonistyczne i reduktywistyczne

22

23 Nierespektowanie zasady zgodności programu empirycznego z programem teoretycznym Złudzenie konfirmacyjne Podatność na oddziaływanie zmiennych kontekstu psychologicznego S. Rosenzweig  R. Rosenthal, M. T. Orne

24 Efekt Galatei Efekt Golema 2002

25 1962 1973 Communication by the total experimental situation: Why it is important, how it is evaluated, and its significance for the ecological validity of findings Orne, M. T. ( 1973 ). Communication by the total experimental situation: Why it is important, how it is evaluated, and its significance for the ecological validity of findings. In P. Pliner, L. Krames, & T. Alloway (Eds.), Communication and affect (pp. 157-191). New York: Academic Press.

26 HARKing ( Hypothesizing After Results are Known ); p -hacking ( fishing expedition ) HARKing ( Hypothesizing After Results are Known ); p -hacking ( fishing expedition ) Nierespektowanie zasady intersubiektywności (niska podatność na replikacje) Odwoływanie się do hipotez ad hoc

27 Chambers, Feredoes, Muthukumaraswamy & Etchells (2014)

28 PROBLEMY Z TRAFNOŚCIĄ PROBLEMY Z TRAFNOŚCIĄ

29 Niska trafność wewnętrzna ( internal validity )  Problem braku grupy porównawczej (kontrolnej)  Brak randomizacji Niska trafność wewnętrzna ( internal validity )  Problem braku grupy porównawczej (kontrolnej)  Brak randomizacji Niska trafność zewnętrzna ( external validity )  Niska reprezentatywność próby  Niska reprezentatywność warunków badania Niska trafność zewnętrzna ( external validity )  Niska reprezentatywność próby  Niska reprezentatywność warunków badania Przykład: Badania nad skutecznością psychoterapii: Efficacy vs. Effectivness Cosumer Reports – Seligman (1995)

30 NEGATYWNE ZJAWISKA TOWARZYSZĄCE DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ (NIE TYLKO PSYCHOLOGÓW KLINICZNYCH)

31 Odmowa publikowania wyników negatywnych  efekt szuflady ( file drawer effect)  publication bias Stronniczość wyników metaanaliz Niedzielenie się wynikami surowymi z innymi badaczami Publish or Perish  nastawienie na zbieranie punktów za publikacje: uczestniczenie w „numbers game”

32 ŚRODKI ZARADCZE ŚRODKI ZARADCZE

33 UDOSTĘPNIANIE WYNIKÓW SUROWYCH REPLIKACJE ZMIANA POLITYKI WYDAWNICZEJ:  Publikowanie wyników negatywnych („gdy nie wyszło”: p > 0,05 !)  Wstępna rejestracja projektu badania ( pre-registration research ) ZMIANA POLITYKI EWALUACYJNEJ  więcej peer review (DORA!)

34 ETYKA ETYKA ETYKA ETYKA ETYKA ETYKA

35 ETYCZNOŚĆ Kontekst badania naukowego Kontekst badania naukowego Kontekst działania praktycznego Kontekst działania praktycznego

36 Robert Rosenthal „Nikogo nie dziwi fakt, że badania narażające uczestników na niebezpieczeństwo budzą sprzeciw moralny. Okazuje się jednak, że wątpliwości natury etycznej mogą wiązać się również z przeprowadzaniem badań całkowicie bezpiecznych. Ich wątpliwa wartość etyczna wynika bowiem z braków i niedociągnięć wykorzystanych w nich planów badawczych. [...] ” „Nikogo nie dziwi fakt, że badania narażające uczestników na niebezpieczeństwo budzą sprzeciw moralny. Okazuje się jednak, że wątpliwości natury etycznej mogą wiązać się również z przeprowadzaniem badań całkowicie bezpiecznych. Ich wątpliwa wartość etyczna wynika bowiem z braków i niedociągnięć wykorzystanych w nich planów badawczych. [...] Etyczne uzasadnienie przeprowadzania jakichkolwiek badań jest tym mniejsze im gorsza jest jakość wykorzystywanych w nich planów badawczych, im gorsza jest jakość przeprowadzanej analizy wyników i im gorszy jest sposób przedstawiania rezultatów badań ”

37 Badacza poza uczciwością powinna dodatkowo cechować „ staranność ” czy „ sumienność ”: „[...] badacz, który stawia jakąś błędną tezę, może postępować w sposób nieuczciwy, jeżeli opiera ją na sfałszowanych danych; ale może to robić także w wyniku niedbalstwa, jeżeli nie zadbał o to, aby poszukać danych, które mogłyby ją obalić lub sfalsyfikować”. Włodzimierz Galewicz

38 TRZY RELACJE TRZY RELACJE

39

40

41

42

43 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ