1 [email protected] www.cs.put.poznan.pl/jnawrocki/ioWykład 1 Inżynieria oprogramowania II Wykład 1 Wprowadzenie

2 oor quality (kiepska jakość) ver budget (przekroczony budżet)Syndrom LOOP Loop L O P ate (późno) oor quality (kiepska jakość) ver budget (przekroczony budżet) vertime (nadgodziny) J.Nawrocki, Wprowadzenie

3 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

4 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

5 Zasady skutecznego działaniaWykład 1 “.. absolwenci nie potrafią: komunikować się, mają niedostateczne (..) przygotowanie do pracy w zespole, brak im umiejętności skutecznego i produktywnego zarządzania ich pracą indywidualną ..” ? J.Nawrocki, Wprowadzenie

6 Zasady skutecznego działaniaOstrz piłę Dbaj o synergię Najpierw staraj się zrozumieć Myśl o obopólnej korzyści Aby rzeczy pierwsze były pierwsze Zaczynaj mając koniec na względzie Bądź proaktywny J.Nawrocki, Wprowadzenie

7 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

8 Kontrola jakości oprogramowaniaArtefakt Przeglądy Testowanie Recenzja Prezentacja Formalny przegląd techniczny Inspekcja Audyt J.Nawrocki, Wprowadzenie

9 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

10 Systematyczne podejście do planowaniaSzacowanie pracochłonności Szacowanie harmonogramu 13 May begin .. end 500 LOC Szacowanie rozmiaru J.Nawrocki, Wprowadzenie

11 Szacowanie pracochłonnościCOCOMO: Effort = a  Sizeb Walston-Felix model: Effort = 5.2  Size0.91 Software equation (Putnam): Effort = (Size  B0.333/P)3/ t4 J.Nawrocki, Wprowadzenie

12 Rand Corporation, Boehm’81 Metoda delficka Pytia Rand Corporation, Boehm’81 Kilku ekspertów indywidualnie szacuje nakład (rozmiar). Stosując proces delficki dochodzi się do konsensusu. J.Nawrocki, Wprowadzenie

13 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

14 ISO 9001 Kryte- ria Dobrzy Audytor Źli J.Nawrocki, WprowadzenieWykład 1 Kryte- ria Dobrzy Źli Audytor J.Nawrocki, Wprowadzenie

15 ISO 9001 Kryte- ria Dobrzy Audytor Źli J.Nawrocki, WprowadzenieWykład 1 Kryte- ria Dobrzy Źli Audytor J.Nawrocki, Wprowadzenie

16 Certyfikacja dot. tylko ISO 9001:2000Główne elementy normy ISO 9000:2000 Systemy zarządzania jakością – Podstawy i terminologia ISO 9001:2000 Systemy zarządzania jakością – Wymagania ISO 9004:2000 Systemy zarządzania jakością – Wytyczne doskonalenia funkcjonowania Certyfikacja dot. tylko ISO 9001:2000 J.Nawrocki, Wprowadzenie

17 Główne części normy ISO 9001:20004 System zarządzania jakością (dokumentacja) 5 Odpowiedzialność kierownictwa 6 Zarządzanie zasobami 7 Realizacja wyrobu 8 Pomiary, analiza i doskonalenie ISO 9001:2000 J.Nawrocki, Wprowadzenie

18 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

19 CMM: Capability Maturity ModelOrganizacje programistyczne SEI, Pittsburg, USA 5. Optymalizujący 4. Zarządzany ilościowo 3. Zdefiniowany 2. Zarządzany (powtarzalny) 1. Początkowy J.Nawrocki, Wprowadzenie

20 Profil dojrzałości wg SEI29.7% 27.7% 27.7% 9.5% 5.4% Początkowy Zdefiniowany Optymalizujący Zarządzany ilościowo Zarządzany J.Nawrocki, Wprowadzenie

21 CMMI w układzie geograficznymSzwecja, Niemcy, Francja, Dania, .., Rosja, Białoruś Polska: Motorola Polska Software Center, Kraków J.Nawrocki, Wprowadzenie

22 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

23 Wymaganie .. .. jest to zdolność (capability) lub warunek, który system musi spełnić. J.Nawrocki, Wprowadzenie

24 .. specyfikacja tego, co ma być implementowane.Wymagania .. .. specyfikacja tego, co ma być implementowane. Sommerville & Sawyer’97 J.Nawrocki, Wprowadzenie

25 Przykładowy przypadek użyciaZarejestruj IO Aktor: Rejestrator IO Cel: Zarejestrować w systemie nową IO. Zdarzenie: Rejestrator otrzymał wniosek papierowy. Główny scenariusz Rejestrator IO: Wprowadza NIP lub REGON IO. System: Sprawdza poprawność wprowadzonego NIP/REGON. Rejestrator: Wprowadza pozostałe dane identyfikacyjne IO. System: Weryfikuje poprawność składniową wprowadzonych danych. Rejestrator: Wprowadza dane dotyczące jednostek IO. . . . J.Nawrocki, Wprowadzenie

26  IEEE Std. 830 Wymagania funkcjonalne Wymagania pozafunkcjonalneSpecyfikacja wymagań Wymagania funkcjonalne Wymagania pozafunkcjonalne Interfejs użytkownika Scenariusze testów akceptacyjnych  IEEE Std. 830 J.Nawrocki, Wprowadzenie

27 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

28 Dobra podstawa matematycznaWprowadzenie Wykład 1 Sieci Petri’ego: Notacja graficzna Dobra podstawa matematyczna Zastosowania: Modelowanie systemów współbieżnych i rozproszonych Protokoły komunikacyjne, sieci komputerowe, systemy produkcyjne, systemy transportu publicznego itp. J.Nawrocki, Wprowadzenie

29 Terminologia Miejsce Łuk wej. Przejście Łuk wyj. ZnacznikJ.Nawrocki, Wprowadzenie

30 Bardzo prosty przykładwaiting reading strt_reading stop_reading Czytelnik w bibliotece: czekanie, czytanie. J.Nawrocki, Wprowadzenie

31 Bardzo prosty przykładCzytelnik w bibliotece: czekanie, czytanie. waiting strt_reading reading stop_reading J.Nawrocki, Wprowadzenie

32 Bardzo prosty przykładCzytelnik w bibliotece: czekanie, czytanie. waiting strt_reading reading stop_reading J.Nawrocki, Wprowadzenie

33 Bardzo prosty przykładCzytelnik w bibliotece: czekanie, czytanie. waiting strt_reading reading stop_reading J.Nawrocki, Wprowadzenie

34 Bardzo prosty przykładCzytelnik w bibliotece: czekanie, czytanie. waiting strt_reading reading stop_reading J.Nawrocki, Wprowadzenie

35 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

36 PRojects IN Controlled Environments Wprowadzenie PRINCE = PRojects IN Controlled Environments CCTA = the Central Computer and Telecommunications Agency, UK 1975: PROMPT, Simpact Systems Ltd 1979: CCTA przyjmuje PROMPT jako standard rządowych przedsięwzięć dot. systemów informacyjnych 1989: CCTA wprowadza metodę PRINCE 1996: CCTA ogłasza metodę PRINCE2 J.Nawrocki, Wprowadzenie

37 Metodyka zarządzania przedsięwzięciami Wstęp Metodyka zarządzania przedsięwzięciami Główny aktor: kierownik przedsięwzięcia OGC = Office of Goverment Commerce Managing Successful Projects with PRINCE2 408 stron, £ 55.00 J.Nawrocki, Wprowadzenie

38 PRINCE2 Foundation (Podstawy) PRINCE2 Practitioner (Praktyk)Certyfikaty PRINCE2 PRINCE2 Foundation (Podstawy) PRINCE2 Practitioner (Praktyk) J.Nawrocki, Wprowadzenie

39 Warunek zdania: 38 poprawnych odpowiedzi „Closed-book”PRINCE2 Foundation Format egzaminu: Test wyboru 1 godzina 75 pytań Warunek zdania: 38 poprawnych odpowiedzi „Closed-book” APM Group – Cennik egzaminów 2004 (Milton Keynes, ..): Foundation   =  £100 inc VAT  Practitioner   =  £208 inc VAT Both Exams  =  £308 inc VAT J.Nawrocki, Wprowadzenie

40 4-7 maja 2004: „Metodyka zarządzania projektami PRINCE2” PRINCE2 w Polsce 4-7 maja 2004: „Metodyka zarządzania projektami PRINCE2” Cena: zł (4 dni) 22 maja 2004: Egzamin „PRINCE2 Foundation” Cena: zł + VAT J.Nawrocki, Wprowadzenie

41 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

42 PSP = Personal Software Process PSP: samodoskonalenie Wprowadzenie PSP = Personal Software Process PSP: samodoskonalenie PSP: jak podejmować i wypełniać zobowiązania PSP: formularze + procedury Czego brak: inżynieria wymagań, zarządzanie konfiguracją, zarządzanie ryzykiem J.Nawrocki, Wprowadzenie

43 A Discipline for Software Engineering, Addison Wesley, 1995Wprowadzenie Watts Humphrey Fellow of the Software Engineering Insititue (SEI) at Carnegie Mellon University 1959 – 1986: IBM Corporation, Director of Programming Quality and Process A Discipline for Software Engineering, Addison Wesley, 1995 J.Nawrocki, Wprowadzenie

44 PSP Wprowadzenie Poziomy: 3.Cykliczny Rozwój cyklicznyPrzeglądy kodu i proj. Wzorce projektowe 2.Jakości Szacowanie rozmiaru + raport tst Planowanie zadań i harmon. 1.Planowania Stand. kodu + Pomiar rozm. + PPO 0.Bazowy Rejestry czasu i defektów J.Nawrocki, Wprowadzenie

45 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

46 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

47 TSP = Team Software Process TSPi: 4-6 osób; TSP: do 20 osób Wprowadzenie TSP = Team Software Process TSPi: 4-6 osób; TSP: do 20 osób Bazuje na PSP: Organizacja pracy własnej Formularz rejestracji błędów Formularz rejestracji czasu Szablon harmonogramu J.Nawrocki, Wprowadzenie

48 Kierownik wspomaganiaRole w TSP Lider zespołu Kierownik rozwoju Kierownik planowania Kierownik jakości Kierownik wspomagania J.Nawrocki, Wprowadzenie

49 Co to jest RUP? RUP is a knowledge base, containing software engineering practices that represent many of the best practices observed in successful software development course_description&courseCode=RP401&country=us&language=en J.Nawrocki, Wprowadzenie

50 Inżynier mechanik: Ecole Centrale de Lyon, Francja. Philippe Kruchten Inżynier mechanik: Ecole Centrale de Lyon, Francja. Doktorat (informatyka): Institute of Telecommunications, Paryż Alcatel (8 lat) 1-szy certyfikowany kompilator Ady, NYU Rational Software (15 lat), Director of Process Development, odpowiedzialny za RUP J.Nawrocki, Wprowadzenie

51 Genealogia RUP J.Nawrocki, Wprowadzenie

52 Addison-Wesley, 2nd edition March 2000. (Amazon: $30) Literatura nt. RUP Addison-Wesley, 2nd edition March (Amazon: $30) Addison-Wesley, 1st edition April (Amazon: $30) J.Nawrocki, Wprowadzenie

53 Fazy w RUP Inception Rozpoczęcie Elaboration Dopracowanie ConstructionKonstrukcja Transition Wdrożenie J.Nawrocki, Wprowadzenie

54 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

55 Jednostki i interakcje niż procesy i narzędziaManifest zwinności Ważniejsze: Jednostki i interakcje niż procesy i narzędzia Działające oprogramowanie niż obszerna dokumentacja Współpraca klienta niż negocjacja kontraktu Nadążanie za zmianami niż trzymanie się planu J.Nawrocki, Wprowadzenie

56 Zwinne metodyki programowaniaProgramowanie Ekstremalne (XP) = lekka (zwinna) metodyka tworzenia oprogramowania Tom DeMarco „XP jest dzisiaj najważniejszym ruchem w IO." J.Nawrocki, Wprowadzenie

57 Krótkie przyrosty i wydania Najpierw przypadki testowe potem kod Wprowadzenie Wybrane praktyki XP: Klient na miejscu Krótkie przyrosty i wydania Najpierw przypadki testowe potem kod Automatyzacja wykonywania testów Programowanie parami Dokumentacja = Przypadki testowe + kod J.Nawrocki, Wprowadzenie

58 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie

59 Studio Rozwoju OprogramowaniaOd 1998 Część programu Master in Software Engineering Corocznie przedsięwzięć realizowanych w zespołach 8-osobowych (III + IV + V rok) OK J.Nawrocki, Wprowadzenie

60 Eksperymentalna ocena efektywności programowania paramiEksperymenty JFK Cel: Eksperymentalna ocena efektywności programowania parami Wcześniejsze eksperymenty: J. Nosek: 40% narzutu L. Williams: ok. 15% narzutu A.Wojciechowski: 70% narzutu M.Jasiński: ok. 80% narzutu (aplikacje internetowe, 6 godz.) Fazy eksperymentu: Szkolenie (wykłady + ćw.) Kwalifikacje Eksperymenty (indywidualiści, pary XP i pary SbS) J.Nawrocki, Wprowadzenie

61 Ocena wykładów 2004/05 J.Nawrocki, Wprowadzenie

62 Pytania? Wykład 1 ? J.Nawrocki, Wprowadzenie

63 3. Czy dowiedziałeś się czegoś ważnego? 4. Co i jak poprawić?Ocena wykładu 1. Wrażenie ogólne (1 - 6) 2. Za szybko czy za wolno? 3. Czy dowiedziałeś się czegoś ważnego? 4. Co i jak poprawić? J.Nawrocki, Wprowadzenie

64 Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Plan wykładów Zasady skutecznego działania Kontrola jakości oprogramowania Szacowanie rozmiaru i pracochłonności Standardy serii ISO 9000 Modele CMMI Inżynieria wymagań I, II Metody formalne Zarządzanie projektami i PRINCE2 Personal Software Process Sprawdzian TSP & RUP Zwinne metodyki programowania XPrince i projekty dyplomowe J.Nawrocki, Wprowadzenie