1 Jestem w drodze po zdrowie Webinarium, 7 czerwca 2016 r.
2 Agenda Dlaczego 1000 pierwszych dni? Programowanie żywieniowe we wczesnym okresie życia Programowanie zachowań związanych z jedzeniem Dieta dzieci pod lupą 6 złotych zasad zdrowego odżywiania na 1000 pierwszych dni Jakość żywności
3 1000 pierwszych dni płód niemowlędziecko w pierwszych latach życia … to okres intensywnego wzrostu i rozwoju, w którym organizm dziecka jest szczególnie wrażliwy na czynniki środowiskowe.
4 Dziecko to nie mały dorosły Inna kompozycja ciała Niedojrzałość fizjologiczna Niedojrzałość mózgu Inny metabolizm Inna wrażliwość na pokarmy Inne wymagania żywieniowe
5 3,2 9,6 15,0 Waga (kg) Wzrost (cm) 50 100 75 noworodek 4x Pierwsze 3 lata życia… 1 rok 3 lata 5x 2x WHO Growth Standards, 2006
6 Dlaczego 1000 pierwszych dni? Jeszcze długo przed narodzeniem w okresie karmienia piersią i rozszerzania diety dziecka: Źródło: Carlos Lifschitz „Wiadomości dotyczące znaczenia składników odżywczych, które mają długotrwały wpływ na zdrowie kobiet w ciąży i niemowląt” W tym czasie także kształtują się nawyki żywieniowe.
7 Dlaczego 1000 pierwszych dni? „1000 pierwszych dni”, to unikalna, niepowtarzalna okazja do ukształtowania zdrowia i lepszej przyszłości dziecka, m.in. poprzez zapewnienie mu prawidłowo zbilansowanej diety. Źródło: Carlos Lifschitz „Wiadomości dotyczące znaczenia składników odżywczych, które mają długotrwały wpływ na zdrowie kobiet w ciąży i niemowląt”
8 Światowa Organizacja Zdrowia 2013 Dokument zawiera wytyczne WHO w sprawie interwencji żywieniowych ukierunkowanych na 1000 pierwszych dni życia. Skupiając się na niezbędnych działaniach żywieniowych podczas ciąży oraz w pierwszych latach życia (Essential Nutrition Actions), możemy zmniejszyć umieralności niemowląt i dzieci, a także wspierać ich prawidłowy wzrost i rozwój fizyczny oraz psychiczny. Źródło: http://www.who.int/nutrition/publications/infantfeeding/essential_nutrition_actions/en/ CEL: Poprawa sposobu żywienia matek, noworodków, niemowląt i małych dzieci
9 Geny to nie wszystko. Zadbaj o jego przyszłość Dbając o odpowiednie żywienie w czasie ciąży, laktacji oraz pierwszych lat życia dziecka masz wpływ na jakość jego życia teraz i … w przyszłości.
10 Programowanie na wczesnym etapie życia Styl życiaŻywienieRedukcja stresu i sen Programowanie żywieniowe na wczesnym etapie życia Programowanie behawioralneProgramowanie fizjologiczne *Kształtowanie wczesnych nawyków żywieniowych *Kształtowanie preferencji smakowych *Rozwój akceptacji tekstury Właściwe żywienie we właściwym czasie *Korzystny wpływ na metabolizm *Korzystny wpływ na odporność *Korzystny wpływ na rozwój mózgu Białko DHA witamina D
11 Geny nie decydują o naszym losie Najnowsze dowody naukowe sugerują, że przyszłe zdrowie dziecka i ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych jedynie w niewielkim stopniu zależy od dziedziczonych genów. W jakim stopniu geny determinują wystąpienie tych chorób? Cukrzycy typu 2: maksymalnie 10-12% zachorowań można wyjaśnić dziedziczeniem Nowotwory: zaledwie 5-10% wszystkich przypadków nowotworów można wyjaśnić defektami genetycznymi, pozostałe 90-95% jest uwarunkowane wpływem środowiska i stylem życia Otyłość: zidentyfikowano ponad 50 genów powiązanych z indeksem masy ciała (BMI), ale za ich pomocą można wyjaśnić tylko 1-2% odchyleń od standardowego BMI 1. Gluckman 2013, Bouchard 2009, Ali 2013, Hebebrand 2010, Voight 2010, 2. Ali 2013, Voigt 2010,3. Anand 2009, 4. Hebebrand 2010, Choquet 2013
12 Programowanie żywieniowe we wczesnym okresie życia W rozwoju ludzkiego organizmu występują tzw. “krytyczne okresy”, w których istnieje możliwość programowania metabolizmu poprzez odpowiednie żywienie. Oznacza to, że pewne elementy diety, np. białko czy dobre kwasy tłuszczowe pochodzące z diety, programują organizm dziecka, wpływając na jego stan zdrowia w późniejszych latach. Tę ścisłą zależność między odpowiednim żywieniem, a jego wpływem na jakość życia dziecka teraz i w przyszłości nazywamy: “programowaniem żywieniowym we wczesnym okresie życia”.
13 1000 pierwszych dni to czas, kiedy mamy największy wpływ na kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych u dziecka. Zdrowe żywienie to nawyk, który możesz wyrabiać u swojego dziecka już od poczęcia, a następnie od pierwszych miesięcy jego życia. Nawyki oraz preferencje żywieniowe wypracowane w tym czasie mają największą szansę na przetrwanie w przyszłości i jeszcze przez długie lata będą wpływać na zdrowie Twojego dziecka.
14 Nawyki prawidłowego żywienia Dziecko ma tendencję do większej akceptacji owoców w diecie niż warzyw, ze względu na wrodzoną preferencję smaku słodkiego Różnorodność i powtarzana ekspozycja – są efektywną strategią budowania akceptacji warzyw w diecie dziecka Dzieci, którym opóźniono wprowadzenie do diety pokarmów stałych, są częściej niejadkami Nawyki prawidłowego odżywiania ukształtowane we wczesnym dzieciństwie pozostają na resztę dzieciństwa i dłużej Odpowiednie bilansowanie diety – bardzo ważne ze względu na dostarczenie kluczowych składników odżywczych
15 Progresja konsystencji pokarmu jest ważna w pierwszym roku życia Różne konsystencje pokarmów rozwijają motorykę ust i twarzy, zmniejszają ryzyko problemów z karmieniem, zwiększają akceptację zdrowej żywności w diecie. Gładka, gęsta na tyle, by karmić łyżeczką Gładka, ale gęstsza wprowadzanie bardziej chropowatych struktur Struktura włóknistaKawałki STAGE 1 STAGE 2 STAGE 3 STAGE 4
16 Sałatka z kaszy pęczak z mozzarellą, pieczonym buraczkiem i pietruszką (dla dziecka od 1. roku życia) Składniki na 2 porcje: ½ szklanki ugotowanej kaszy pęczak 1 upieczony buraczek ½ kulki sera mozzarella 1 łyżka posiekanej lub porwanej natki pietruszki 1 łyżka oliwy z oliwek 1 łyżeczka soku z cytryny szczypta pieprzu Przygotowanie: Pokrój ser i buraczka w kostkę. Wszystkie składniki sałatki wymieszaj w misce. PROPOZYCJA ZDROWEGO DANIA
17 Ciąża: „Myśl za dwoje!” Odpowiedni stan odżywienia. Należy o niego zadbać już przed ciążą, ponieważ wpływa na prawidłowy rozwój płodu i łożyska. Prawidłowa masa ciała. Dla optymalnego wzrostu dziecka duże znaczenie ma masa ciała przed zajściem w ciążę ale też przyrost masy ciała podczas ciąży. Pokrycie zwiększonego zapotrzebowania na składniki mineralne i witaminy takie jak witaminy: A, C, D, kwas foliowy, żelazo, magnez, jod oraz kwasy tłuszczowe DHA. Niekiedy nawet poprzez zbilansowaną dietę trudno jest dostarczyć te składniki w odpowiednich ilościach, dlatego lekarz może zalecić suplementację. Odpowiednia podaż energii i zbilansowana dieta– mama powinna jeść dla dwojga a nie za dwoje.
18
19 Jak pokazują badania, skrajne masy urodzeniowe – zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka – mogą przyczyniać się u dziecka do rozwoju otyłości i zespołu metabolicznego w przyszłości.
20
21 U dzieci karmionych piersią obserwuje się: -Rzadsze występowanie biegunki -Rzadsze występowanie infekcji dróg oddechowych -Rzadsze występowanie zapalenie ucha środkowego Jakie korzyści obserwuje się u osób dorosłych karmionych w dzieciństwie mlekiem matki? -Niższe ryzyko nadwagi i otyłości -Niższe ryzyko cukrzycy typu II -Niższe ciśnienie krwi -Niższe stężenie cholesterolu Prawidłowe żywienie od pierwszych dni życia to długoterminowe konsekwencje dla zdrowia.
22
23 W trakcie 1000 pierwszych dni organizm jest bardziej podatny na zanieczyszczenia, które mogą znaleźć się w żywności Niższa masa ciała Szybszy metabolizm Metale ciężkie ulegają kumulacji, a ich procesy detoksykacyjne nie przebiegają tak sprawnie jak u dorosłych, Zanieczyszczenia są wchłaniane w większych ilościach niż u ludzi dorosłych Nierozwinięte w pełni procesy detoksykacji organizmu Mniejsza aktywność enzymów (m. in. produkowanych w wątrobie), odpowiedzialnych za metabolizm związków szkodliwych, Niedojrzałe nerki nie wydalają jeszcze sprawnie toksyn Żywność dla niemowląt i małych dzieci = Jakość i Bezpieczeństwo
24
25 Wielokierunkowa rola witaminy D w organizmie człowieka:
26 Skutki niedoborów witaminy D w diecie dziecka: Skutki bliższe: Krzywica Wady postawy Nieodpowiednia mineralizacja zębów Skutki dalsze: Osteoporoza Osteomalacja (inaczej rozmiękanie kości lub krzywica dorosłych – niedostateczna mineralizacja kości) Rozwój cukrzycy typu I Rozwój nowotworów Rozwój chorób sercowo- naczyniowych
27
28 Odpowiednia liczba posiłków Polskie niemowlęta spożywają zdecydowanie zbyt dużą liczbę posiłków dziennie. Aż 20% niemowląt w wieku zarówno 6, jak i 12 miesięcy w ciągu doby dostaje 10 lub więcej posiłków, nie licząc drobnych przekąsek podawanych przez mamy między posiłkami. Źródło: „Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia niemowląt w wieku 6 i 12 miesięcy w populacji polskiej”, badanie przeprowadzone w 2011 r. przez Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” i Fundację NUTRICIA Skutki podawania zbyt dużej liczby posiłków i przekąsek: Nieprawidłowo zbilansowana dieta Zaburzenia karmienia Nieprawidłowe nawyki żywieniowe
29 Schemat żywienia dzieci w 1. roku życia. Aktualizacja 2016 Wiek (miesiące) Umiejętności Liczba posiłków w ciągu dnia (orientacyjna ) Wielkość porcji (ml) (orientacyjna) Rodzaj i konsystencja pokarmów Przykłady pokarmów 2 1 2-4 Ssanie i połykanie 7*7* 6*6* 110 120-140 Płyny Mleko matki lub mleko modyfikowane 5-6 Początkowe rozdrabnianie pokarmów językiem Silny odruch ssania Wypychanie jedzenia z ust za pomocą języka (reakcja przejściowa) Otwieranie ust przy zbliżaniu łyżeczki 5*5* 150-160 Gładkie purée 4 posiłki mleczne Gotowane miksowane warzywa (np. marchew) lub owoce (np. jabłko, banan), mięso, jaja lub puree ziemniaczane, kaszki/kleiki bezglutenowe Produkty zbożowe w tym gluten w małych ilościach w dowolnym okresie po ukończeniu 4 m.ż. (17. tyg. Ż.) do 12 m.ż. Karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym 1 7-8 9-12 Pobieranie pokarmu z łyżeczki wargami Gryzienie, żucie, ruchy języka na boki Rozwój umiejętności i koordynacji umożliwiających samodzielne jedzenie 5*5* 170-180 190-220 Zwiększona różnorodność rozdrobnionych lub posiekanych pokarmów Produkty podawane do ręki 3 posiłki mleczne od 7-8. m.ż. Zmiksowane/drobno posiekane mięso, ryby Rozgniecione gotowane warzywa i owoce Posiekane surowe warzywa i owoce (np. jabłko, gruszka, pomidor) Miękkie kawałki/ cząstki warzyw owoców, mięsa podawane do ręki Kasze, pieczywo Pełne mleko krowie 3 po 11-12. m.ż. Jogurt naturalny, sery, kefir 4-5 * RODZIC/OPIEKUN decyduje, CO dziecko zje, KIEDY i JAK jedzenie będzie podane. DZIECKO decyduje, CZY posiłek zje i ILE zje. *orientacyjna liczba posiłków u niemowląt karmionych sztucznie; u niemowląt karmionych naturalnie dopuszczalna jest większa liczba posiłków wynikająca z przystawiania dziecka do piersi 1 Wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 m.ż. 2 Mleko podawane jest z piersi, butelki ze smokiem lub otwartego kubka. Pozostałe pokarmy podajemy łyżeczką. 3 Małe ilości można stosować do przygotowania pokarmów uzupełniających, ale mleko krowie nie powinno być stosowane jako główny produkt mleczny przed 12. m.ż.
30
31 Podsumowanie Jedynie 7% mam stosuje się do zaleceń żywieniowych dla niemowląt. 85% mam uważa, że posiada wystarczającą wiedzę żywieniową,aby właściwie karmić dzieci. Prawie 60% dzieci w wieku 12 ‐ mies. zbyt wcześnie otrzymuje żywność, która nie jest przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci. Ponad połowa niemowląt otrzymuje niewystarczającą dawkę witaminy D.
32 Problemy nasilają się wraz z wiekiem: „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 13-36 miesięcy w Polsce”, przeprowadzona przez Instytut Matki i Dziecka z inicjatywy Fundacji Nutricia potwierdza, że: 90% badanych dzieci do lat trzech spożywa za dużo soli, a 80% - za dużo cukru. Podsumowanie aż 80% dzieci do 3. roku życia otrzymuje niewystarczającą ilość witaminy D i wapnia z dietą.
33
34 Dziękujemy Dziękujemy