1 Jolanta Gawlikowska

2  powierzenie mienia pracownikowi niedoświadczonemu, bez sprawdzenia jego kwalifikacji ogólnych i zawodowych,  przechowywanie mienia w pomieszczeniach nieodpowiednich z uwagi m.in. na ciasnotę, wilgoć, brak oświetlenia, możliwość występowania gryzoni i różnego rodzaju insektów,  niewłaściwe zabezpieczenie mienia przed kradzieżami z powodu braku odpowiedniego zabezpieczenia w pomieszczeniach (kraty w oknach, skoble czy kłódki u drzwi) oraz niedostosowanie tych pomieszczeń do obrotu danym towarem (np. przy sprzedaży preselekcyjnej),

3  przydzielenie pracownikowi odpowiedzialnemu materialnie za mienie pracodawcy niewłaściwego personelu pomocniczego, a więc pracowników nierozsądnych, a czasem nawet nieuczciwych,  niezwracanie uwagi na wnioski, skargi i prośby pracownika, dotyczące trudności i kłopotów związanych z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, takich jak: niewłaściwy sposób dostaw towarów, brak należytego sprzętu, opóźnianie dokumentacji w sprawach ewidencji itp.,  niewłaściwy zakres czynności danego pracownika, odpowiedzialnego materialnie za mienie pracodawcy, poprzez obciążanie go nadmiernie zbyt wieloma obowiązkami, które mogą utrudnić mu pracę nad powierzonym towarem,

4  wadliwe lub nieterminowe sporządzanie remanentów, uniemożliwiających ustalenie okresu, w którym powstał niedobór w towarach powierzonych temu lub innemu pracownikowi,  brak dostatecznego nadzoru, kontroli czy opieki ze strony pracodawcy lub osób go reprezentujących w zarządzaniu zakładem pracy nad niewykwalifikowanym personelem, przydzielonym do pomocy danemu pracownikowi materialnie odpowiedzialnemu za mienie pracodawcy.

5 Nawiązując stosunek pracy każdy pracownik staje się odpowiedzialny za siebie, współpracowników, mienie pracodawcy, dobre imię firmy itp. W ślad za odpowiedzialnością idą kary. Sprawdź, za co jesteś odpowiedzialny w pracy i jakie konsekwencje z tego wynikają.

6 Odpowiedzialność to obowiązek ponoszenia przewidzianych przez przepisy prawne konsekwencji zachowania się własnego lub innych osób. W zależności od przyjętego dla jej ustalenia kryterium rozróżniasię wiele rodzajów odpowiedzialności: cywilną, karną, konstytucyjną, polityczną, prawną, itp. W odniesieniu do pracownika możemy wyróżnić trzy rodzaje odpowiedzialności:  odpowiedzialność porządkową  odpowiedzialność dyscyplinarną  odpowiedzialność materialną

7 Odpowiedzialność materialna Wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracowników:  odpowiedzialność za szkody wyrządzone pracodawcy z winy pracownika (odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych),  odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.

8 ...na zasadach ogólnych Odpowiedzialność materialna na zasadach ogólnych powstaje z chwilą podpisania umowy o pracy, zatem nie wymaga stworzenia ani podpisania żadnych dodatkowych oświadczeń pracownika. Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną na zasadach ogólnych wskazanych w powołanych przepisach.

9 Aby można było dochodzić od pracownika odszkodowania z tytułu odpowiedzialności ogólnej za wyrządzoną pracodawcy szkodę, muszą łącznie zaistnieć następujące przesłanki:  nie wykonanie lub nienależyte wykonanie przez pracownika obowiązków, czyli działanie lub zaniechanie mające charakter bezprawny,  czyn pracownika ma charakter nieumyślny i jest zawiniony,  pracodawca musi ponieść szkodę,  pomiędzy czynem pracownika a szkodą musi zachodzić związek przyczynowo-skutkowy.

10 Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę lub jej cześć w przypadku, gdy:  szkodę spowodowała inna osoba np. inny pracownik albo osoba nie zatrudniona w danym zakładzie,  szkodę spowodował pracodawca, np. wskutek nie przekazania pracownikowi instrukcji technologicznej do prowadzonej pracy,  szkoda obciąża pracodawcę z tytułu ryzyka prowadzonej działalności, pracownik popełnił błąd, dopuszczając tym samym do powstania szkody, ale ten błąd trzeba uznać jako dopuszczalny.

11 1. Odpowiedzialność porządkowa Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych pracodawca może stosować: 1) karę upomnienia, 2) karę nagany.

12 Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Przepisy dotyczące odpowiedzialności porządkowej mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie jest możliwe umowne ich ograniczenie, wyłączenie czy rozszerzenie, ani co do rodzaju kar porządkowych, ani zakresu ich stosowania.

13 Uwaga: Zmiany od 01. 01. 2004 Zgodnie z nowym brzmieniem art. 108 § 1 k. p. za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować: 1) karę upomnienia 2) karę nagany.

14 2. Procedura nakładania kar porządkowych Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.

15 O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika. (art. 109 – 110 k. p.).

16 Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy Art. 114. Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału. Art. 115. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

17 Art. 116. Pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. Art. 117. § 1. Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. § 2. Pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

18 § 3. (skreślony). Art. 118. W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych. Art. 119. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

19 Art. 120. § 1. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. § 2. Wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach niniejszego rozdziału. Art. 121. § 1. Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych.

20 § 2. Przy uwzględnieniu okoliczności wymienionych w § 1 wysokość odszkodowania może być także obniżona przez sąd pracy; dotyczy to również przypadku, gdy naprawienie szkody następuje na podstawie ugody sądowej. Art. 121. § 1. W razie niewykonania ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez sąd pracy.

21 § 2. Sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności ugodzie, jeżeli ustali, że jest ona sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.37 Kodeks pracy – stan prawny 1 stycznia 2012 r. Art. 122. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. Art. 123. (skreślony).

22 Art. 124. § 1. Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się: 1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, 2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. § 2. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. § 3. Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.

23 Art. 125. § 1. Na zasadach określonych w art. 124 pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się. Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta na piśmie przez pracowników z pracodawcą. § 2. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, za całość szkody lub za stosowną jej część odpowiadają tylko sprawcy szkody.

24 Art. 126. § 1. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zakres i szczegółowe zasady stosowania przepisów art. 125 oraz tryb łącznego powierzania mienia. § 2. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może określić warunki odpowiedzialności za szkodę w mieniu, o którym mowa w art. 124 § 2 i w art. 125: 1) w ograniczonej wysokości, ustalonej tym rozporządzeniem, 2) na zasadach przewidzianych w art. 114-116 i 118. Art. 127. Do odpowiedzialności określonej w art. 124-126 stosuje się odpowiednio przepisy art. 117, 121, 1211 i 122.