1 Język C/C++ Typy danych

2 Typy danych - wstęp Sam algorytm nie jest jeszcze programem. Program powstaje wtedy, gdy do algorytmu dołączymy dane. Dane mogą być danymi wejściowymi lub danymi wyjściowymi. Dane wejściowe są wykorzystywane do nadawania nowych wartości zmiennym występującym w programie. Zmienna może przyjmować dowolne wartości, jednakże zbiór wartości, jakie może ona osiągać powinien być ustalony w specyfikacji programu. To samo dotyczy operacji jakie można wykonywać na zmiennych. Aby to było możliwe wprowadza się w językach programowania pojecie typu zmiennej.

3 Powody wprowadzania typów danychKto uczestniczy w tworzeniu programu?: programista - pisząc tekst, kompilator - tłumacząc tekst na język wewnętrzny, system operacyjny - wykonując program.

4 Typy danych - dla programistyTyp danych pozwala programiście uzyskać logiczną jasność, wskazując czym jest dana zmienna (np. liczbą rzeczywistą) i jakie operacje można na niej wykonywać. Pozwala to nam uniknąć błędów typu dodawanie samochodów do owoców lub np. wykonywanie operacji charakterystycznych dla liczb całkowitych na liczbach rzeczywistych (czym by one nie były w programie).

5 Typy danych - dla kompilatoraKażdy język programowania ma swój repertuar podstawowych instrukcji testujących wartości pewnych zmiennych, w wyniku otrzymujemy wartość logiczną, lub przekształcających wartości zmiennych aby otrzymać nowe wartości. Wymaga to jasnej specyfikacji typu danych dla zmiennych uczestniczących w tych operacjach.

6 Typy danych - dla systemu operacyjnegoPodczas wykonywania programu, z różnych powodów, bieżąca wartość zmiennej może być zapamiętywana w kilku komórkach. Typ danych pozwala translatorowi (kompilatorowi, interpretatorowi) na zarezerwowanie niezbędnej liczby komórek z przeznaczeniem na przechowywanie wartości zmiennych oraz określenie jakie procedury mogą służyć do kodowania lub dekodowania wartości.

7 Typy danych - bardziej szczegółowoProgram oraz dane znajdują się w pamięci operacyjnej komputera - postulat von Neumana. Są one traktowane jako ciąg bitów. Bit jest to pojedyncza zawartość pojedynczej komórki, która może zawierać 0 lub 1 co odpowiada fizycznemu zjawisku włączenia lub wyłączenia napięcia.

8 Typy danych - bardziej szczegółowoTypowy fragment pamięci operacyjnej komputera jest więc postaci: Można zauważyć, że ten ciąg nie ma żadnej struktury. Taką strukturę tworzy się dopiero grupując bity w bajty lub słowa (nie są już praktycznie używane). Rozmiar bajtu zależy od maszyny cyfrowej zwykle przyjmuje się, że bajt ma 8 bitów. Każdy bajt ma swój adres. W językach programowania można odwoływać się do bajtów lub do grup bajtów.

9 Typy danych - bardziej szczegółowoSama zawartość pamięci operacyjnej jednak niewiele nam powie, gdyż np. bajt postaci “ ” może np. oznaczać: Liczbę o rozmiarze 1 bajta (możliwe wartości to 179, -51, gdy 1 jedynka oznacza liczbę ujemną), znak o kodzie 179, część liczby rzeczywistej, element tablicy znaków, element większej struktury.

10 Ogólne uwagi Język C/C++ ma wiele typów standardowych, tj. takich które nie wymagają definiowania, oraz daje możliwości zdefiniowania dowolnego potrzebnego typu. Każdy typ, standardowy lub zdefiniowany musi mieć określony w sposób jednoznaczny dopuszczalny zbiór wartości (można to zamieścić w specyfikacji programu).

11 Co to jest zbiór Zbiór jest to kolekcja elementów danego tego samego typu (element jest tu pojęciem pierwotnym). Elementem może być np. liczba rzeczywista i mamy zbiór liczb rzeczywistych, liczba całkowita i zbiór liczb całkowitych, liczba parzysta i zbiór liczb parzystych, rekord i zbiór rekordów.

12 Obiekty (zmienne, obiekty)W obiektowo zorientowanych językach programowania centralnym pojęciem jest pojęcie obiektu (zmiennej). Obiekt (zmienna) charakteryzuje się unikalnym identyfikatorem obiektu wartością obiektu typem obiektu nazwą obiektu

13 Cechy obiektu W C/C++ unikalny identyfikator obiektu to adres miejsca w pamięci, gdzie jest on przechowywany. Obiekt na czas swego życia ma zarezerwowany obszar pamięci gdzie jest przechowywana jego wartość. Wartość obiektu może być: prosta (np. liczba, napis, fotografia) wskaźnikowa (identyfikator innego obiektu) złożona (z podobiektów: np. data jest złożona z informacji o dniu, miesiącu oraz roku, wektor w przestrzeni 2-wymiarowej składa się ze składowych X,Y itd.)

14 Ogólna charakterystyka obiektówObiekty mogą być: trwałe lub nietrwałe proste lub złożone modyfikowalne lub stałe Obiekty modyfikowalne, tzn. te, których wartość może ulec zmianie nazywamy “zmiennymi”. Obiekty stałe, tzn. te, których wartość nie może ulec zmianie nazywamy “stałymi”.

15 Zmienne Zmienna w C/C++ posiada nazwę złożoną z liter, cyfr i znaku _, przy czym nazwa nie może zaczynać się od cyfry. (Od znaku _ zaczynają się zmienne systemowe). Stałe - Stała posiada na ogół nazwę określaną jako "literał" (np. 3 jest nazwą stałej mieszczącej obiekt o numerycznej wartości 3). Może też mieć taką nazwę, jak zmienna.

16 Typy danych Typ obiektu (zmiennej, stałej) to zespół niezmienników czyli własności, które są charakterystyczne dla wartości, jakie ten obiekt może przyjąć. Przykładowo typ int oznacza zakres wartości jako całkowitoliczbowe z zakresu do oraz dopuszczalne operacje + - * / % oraz relacje: >, >= itd. W wypadku przekroczenia zakresu (np. w dodawaniu) nie następuje warunek błędu. Natomiast typ float (“rzeczywistoliczbowy”) nie dopuszcza operacji % (modulo). W wypadku przekroczenia zakresu (np. w dodawaniu) program przerywa pracę. Typem charakteryzuje się zmienne, stałe, wyrażenia, funkcje, parametry funkcji itd.

17 Kiedy używamy typów danych - podstawyNazwy typów używa się zasadniczo w następujących sytuacjach: przy deklarowaniu (definiowaniu) zmiennej: np.: int k; przy deklarowaniu nagłówków funkcji np. int silnia(int), przy "dopasowaniu" typów (tzn. tworzeniu "podobnego" obiektu innego typu, np. zamiana liczby całkowitej na rzeczywistą: (float) 7), dla stwierdzenia rozmiaru w bajtach obiektu danego typu, np. sizeof(int)

18 Kiedy używamy typów danych - zaawansowaneprzy dynamiczne alokacji pamięci: np. new int[15] przydziela dynamicznie pamięć dla 15 obiektów typu int. podczas używania tzw. szablonów (wzorców) funkcji i klas, np. jeżeli maximum jest nazwą szablonu funkcji, to przy wywołaniu funkcji, chcąc znajdować maksimum liczb całkowitych, napiszemy maximum , przy definiowaniu metod klas poza ciałami klas np. dla klasy ułamek możemy definiować metodę void ułamek::drukuj() przy wywołaniu funkcji pochodzącej z określonej klasy np.: ułamek::drukuj();

19 Co zdefiniowano dla wszystkich typówOperator przypisania „=„ np. dla zmiennych TYP x,y; zawsze zdefiniowana jest instrukcja x=y; Operator "inicjalizacji": tzn. dla zmiennych TYP x,y; zawsze zdefiniowana jest instrukcja x= (TYP) y; , a dla funkcji o nagłówku TYP f(TYP a) poprawna jest instrukcja y=f(x); Gdzie TYP jest dowolnym systemowym lub zdefiniowanym typem.

20 Typy stałe Przykład Przy takim zapisie może być kilka problemów, bo:int brutto[103]; for (int j=1; j<=103; ++j) brutto[j]=0; Przy takim zapisie może być kilka problemów, bo: Wartość 103 nic nie mówi o tym co programista chce powiedzieć, Przy zmianach należy zmienić wszystkie (co jest stosunkowo proste) lub tylko część (co jest trudne). Te problemy znikną, gdy użyjemy zmiennej zamiast stałej 103: int liczba_osob=103;

21 Typy stałe - poprawniejAle wtedy możemy zmienić wartość tej zmiennej. Aby tego uniknąć należy wprowadzić: const int liczba_osob=103; W tym przypadku kompilator wykryje każdą próbę zmiany wartości symbolu i potraktuje jako błąd. Stałe nazywane są stałymi tylko do czytania. Stała symboliczna musi mieć nadaną wartość, więc const int liczba_osob; byłaby błędem.

22 Literały Stałymi są literały, które oznaczają “zmienną”, która jest “niezmienna” (czyli “stałą”). Literały - jak i zmienne - mają swoje typy np.: 7 - literał typu int ‘v’ - literał typu char 7L - literał typu long 7.0 - literał typu float 7.0L - literał typu double “dzien dobry” - literał typu char[]

23 Typy proste Typy proste możemy podzielić na: znakowe,całkowito-liczbowe oraz rzeczywisto-liczbowe.

24 Typy znakowe Zmienna i stała mająca typ znakowy: char i unsigned char przechowuje jeden znak: literę, cyfrę, spację, symbole arytmetyczne itd. Na razie znane implementacje C++ przechowują znaki na jednym bajcie, co może się zmienić w przypadku upowszechnienia się tzw. UniCode (dwubajtowej reprezentacji znaków).

25 Typy znakowe Typy char i unsigned char we wszystkich operacjach z wyjątkiem czytania i pisania zachowują się jak typy całkowitoliczbowe, przy czym operuje się na kodach znaków (np. znak odstępu ' ' odpowiada liczbie całkowitej 32 itd.).

26 Typy znakowe Typy char i unsigned char różnią się zakresem dopuszczalnych wartości. char przybiera wartości od -128 do +127, a unsigned char od 0 do 255. Dla obu typów znaki z zakresu kodów są identyczne, natomiast między pozostałymi znakami istnieje zależność odpowiedniości: jeżeli char ma wartość kodową j, to identyczny znak w unsigned char ma wartość kodową j+256.

27 Przykład 1 // #include #pragma hdrstop #include #include #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { for (char i=32; i<127; i++) cout<<" "<"<"<

28 Przykład 2 // #include #pragma hdrstop #include #include #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { for (unsigned char i=32; i<254; i++) cout<<" "<"< cout<<" "<"< getch(); return 0; }

29 Przykład 3 – sprawa polska// #include #pragma hdrstop #include #include // //Pisanie za pomocą "polskich" liter -złe rozwiazanie #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { cout<<'B'< // #include #pragma hdrstop #include #include // //Pisanie za pomocą "polskich" liter - lepsze rozwiazanie #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { const unsigned _kpl=136; const unsigned _kpa=165; cout<<'B'< getch(); return 0; }

30 Typy znakowe - przykładWarto w tym miejscu zwrócić uwagę na problem polskich znaków ą, ę, ć, ś, ł itd. Znaki polskie są kodowane w zakresie: -128 do -1 dla char, czyli dla unsigned char. Przy tym w trybie MS-DOS stworzono co najmniej 8 standardów kodowania polskich kodów, z których najpopularniejsze to Mazovia oraz Microsoft Latin 2. W systemach Unixowych w zasadzie "zwyciężył" tzw. kod ISO-Latin-2, natomiast pod MS Windows używa się kodu Microsoft Windows-1250, nieco odmiennego od ISO-Latin-2 (przy czym z klawiatury wysyła się kody Microsoft Latin-2, różne od Windows-1250). Zamiana małych polskich liter na duże i odwrotnie jest karkołomnym przedsięwzięciem, gdyż ich kody są rozrzucone chaotycznie w przestrzeni kodów znaków.

31 Typy znakowe - uwagi Typ char w C++ jest jednym z typów całkowitych. Tzn. każda zmienna typu char może być używana w wyrażeniach całkowitych. char c = 5; char d = 3 * c + 4; c *= d%2;

32 Typy znakowe - uwagi Zmienne wejściowe lub wyjściowe tego typu są interpretowane jako znaki. To znaczy np. drukowany jest znak ASCII o kodzie równym wartości zmiennej. char c = 65; cout << c++ << " "; // drukuje 'A' i zwiększa c do 66 cout << c++ << " "; // drukuje 'B' i zwiększa c do 67 char c = 'A'; cout << c++ << ' ' << int(c) << endl; // drukuje 'A' i 66

33 Typy znakowe - przykładPoniższy program wczytuje znaki do momentu, gdy użytkownik naciśnie klawisz x, i jeśli jest to litera łacińska, wypisuje odpowiadającą jej dużą literę. #include void main() { const char koniec = ‘x'; char znak; do cin>>znak; if (znak>='a' && znak <='z') cout << znak+'A'-'a'; else cout< } while (znak!=koniec);

34 Typy znakowe - przykład//Program zlicza wystąpienia liter, cyfr i pozostałych znaków #include void main() { int lliter=0,lcyfr=0,lpz=0; char znak; cout <<"Zliczanie wystapienia liter, cyfr i pozostalych znaków\n"; cout <<"Klawisz ESC konczy prace\n"; cout <<"znak="; cin >>znak; while (znak!=27) if (((znak>='a')&&(znak<='z'))||((znak>='A')&&(znak<='Z'))) lliter+=1; else if ((znak>='0')&&(znak<='9')) lcyfr+=1; else lpz+=1; } cout <<"liczba liter="< cout <<"liczba cyfr="< cout <<"liczba pozostalych znkow="< getchar();

35 Typy całkowito-liczboweTypy całkowito-liczbowe możemy podzielić na: całkowito-liczbowe ze znakiem (int, long, short itd.), całkowito-liczbowe nieujemne (unsigned int, unsigned short, unsigned long itd.). Warto zwrócić uwagę, że wynikiem operacji na liczbach całkowitych są zawsze liczby całkowite. Tzn. np. 56/8 zwróci 7, ale 57/8 oraz 63/8 też zwróci dokładnie 7.

36 Typy całkowite ze znakiemchar albo signed char <-128, 127>, short int (albo w skrócie short) albo signed short int <-128, 127>, int albo signed int <-32768,32767> long int (albo w skrócie long) albo signed long int < , >

37 Liczby całkowite baz znakuunsigned char: <0, 255>, unsigned short int: <0, 255>, unsigned int: <0, 65535>, unsigned long int: <0, >.

38 Przykład ilustrujący rolę zakresów typów danych// #include #pragma hdrstop #include #include // //Czym grozi niekontrolowane przekroczenie zakresu liczb. #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { short i; i=32767; cout<<"i="< i++; cout<<"i++="< short j=32768; cout<<"j="< getch(); return 0; } //

39 Wynik działania programu

40 Implementacja liczb bez znakuImplementacja liczby określa, jak jest ona zapisana w pamięci operacyjnej. Są implementowane w kodzie naturalnym. Np =1*2^0+ 1*2^1+ 0*2^2+ 1*2^3+ 0*2^4+ 1*2^5+ 0*2^6 +1*2^7= = =106 Nie można zapisać liczb ujemnych.

41 Implementacja liczb ze znakiemLiczby całkowite są reprezentowane w kodzie uzupełnień do dwóch: Przykłady: =1*2^0 + 0*2^1 + 0*2^2 +1*2^3+0*2^4+0*2^5+1*2^6-1*2^7= = =-55 = =-1 = =-128

42 Zakresy typów Zakresy zależą od systemów komputerowych. Czy musimy pamiętać wszystkie wartości graniczne?. Nie, bo można odczytać je w dokumentacji systemowej oraz w pliku limits.h. Limity (zakresy) nazywane: CHAR_MIN, CHAR_MAX, SHRT_MIN, SHRT_MAX, INT_MIN, INT_MAX, LONG_MIN, LONG_MAX, SCHAR_MIN, SCHAR_MAX, UCHAR_MAX, USHRT_MAX, UINT_MAX, ULONG_MAX

43 Przykład // #include #include #include #include #pragma hdrstop #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { cout<<"char_min="< cout<<"char_max="< cout<<"shrt_min="< cout<<"shrt_max="< cout<<"int_min="< cout<<"int_max="< cout<<"long_min="< cout<<"long_max="< getch(); return 0; }

44 Ile bajtów na reprezentacjęPod MS-DOS obowiązuje char bajt, short bajty, int lub 4 bajty long int bajty.

45 Przekroczenie zakresu - nadmiarPrzekroczenie zakresu nie jest sygnalizowane. Poniższy przykład pokazuje jaka wartość może być otrzymana. short n = SHRT_MAX - 1, n += 1; // n = 32767 n += 1; // n =

46 Typy wyliczeniowe Typy wyliczeniowe umożliwiają nadawanie stałym całkowitym indywidualnych nazw. Definiowanie typów wyliczeniowych enum rodzajtypu { lista-elementów-wyliczeniowych }; Przykład: enum dnitygodnia {pon, wt, sr, czw, pt sb, nd};

47 Deklarowanie Deklarowanie: dnitygodnia d1, d2; d1 = pon; d2 = wt;if (d1 == d2) cout << "Ten sam dzien.\n";

48 Interpretacja enumeratorówEnumeratory są zwykłymi stałymi całkowitymi, które mogły być również zdefiniowane następująco: const int pon = 0; const int wt = 1; const int sr = 2; itd.

49 Interpretacja enumeratorówAle można wymusić inne przypisanie: enum uklad { dwojkowy = 2, ósemkowy = 8, dziesietny = 10}; Typowe przykłady użycia definiowanych typów wyliczeniowych: enum Boolean {false, true}; enum kolor {czerwony, zielony, pomaranczowy}; enum karty {trefle, kara, kiery, piki}

50 Uwagi Jeśli jawnie nie zostanie przypisana wartość enumeratorowi, to zostanie mu przypisana wartość o 1 większa od poprzedniego enumeratora na liście elementów wyliczeniowej. Pierwszy enumerator bez podanej wartości otrzymuje wartość 0.

51 Typy zmiennoprzecinkoweC/C++ posiada trzy typy zmienno-przecinkowe: float, double, long double. Zazwyczaj zmiennym typu double kompilator przydziela dwa razy więcej bajtów niż zmiennym typu float.

52 Ilość bajtów dla poszczególnych typówfloat bajty, *10^-38 do 3.4* 10^38 double - 8 bajtów, *10^-308 do 1.7* 10^308 long double - 8,10,12, lub 16 bajtów. 3.4*10^ do 1.1* 10^4932

53 Implementacja typów rzeczywistychTypy te nazywają się zmienno pozycyjne ze względu na sposób, w jaki są przechowywane w pamięci komputera. Składają się z mantysy i cechy Postać liczby jest następująca: x=mEc<=>x=m*2^c. Przykładowo, liczba jest najpierw przekształcana do formy dwójkowej: 123.5 = Następnie kropka jest przesuwana tak, ze wszystkie bity znajdują się po jej prawej stronie: = _2 x 2^7. Powstaje mantysa 2^7 razy mniejsza. Mantysa i wykładnik są przechowywane osobno.

54 Implementacja typów rzeczywistychMantysa odpowiada za precyzję liczby, a cecha odpowiada za wielkość liczby. Dla 32-bitowego typu float (4 bajty), mantysa jest przechowywana w 24-bitowym segmencie, a wykładnik w segmencie 7-bitowym, zostawiając jeden bit na znak. Dla 64-bitowego double, odpowiednio 52, 11 i 1.

55 Zakresy liczb zmiennopozycyjnychW pliku dostępnym dyrektywą #include dostępne są stałe dla typu real: FLT_MANT_DIG - rozmiar mantysy w bajtach, FLT_DIG - liczba cyfr znaczących największej i najmniejszej liczby typu real, FLT_MIN - najmniejsza liczba typu real, FLT_MAX - największa liczba typu real. Dla UNIXA i DOS te wartości odpowiednio wynoszą: 24, 6, e-38, e+38.

56 Osobliwości arytmetyki komputeratyp integer: Załóżmy, że maxint=100. Może nie być spełnione prawo łączności: (-40), 30+(80+(-40)), (30+80)+(-40). W ostatnim przypadku występuje nadmiar przy obliczaniu wartości Reakcja kompilatora na taką sytuację może być różna (programista może sterować tą reakcją).

57 Osobliwości arytmetyki komputeraTyp real Tu sytuacja jest bardziej złożona, gdyż typ rzeczywisty w matematyce tworzy tzw. continuum. Natomiast typ real jest skończonym zbiorem takiego continuum. Wskutek tego wyniki najczęściej są pewnym przybliżeniem dokładnego wyniku. Szacowaniem błędów popełnianych w trakcie obliczeń zajmuje się nauka “Metody numeryczne”. Ilustracją problemów mogą być poniższe przykłady (przyjmujemy, że rozważamy reprezentację czterocyfrowych liczb dziesiętnych):

58 Osobliwości arytmetyki komputeraCo komputer robi przy: ? x=9.900, y=1.000, z= Wykonując operację: (x+y)+z=10.90+(-1.000)= Natomiast x+(y+z)= = Nie jest więc spełnione prawo łączności dodawania.

59 Osobliwości arytmetyki komputerax=1100, y=-5.000, z= Mamy x*(y+z)=1100*(0.001)= Natomiast (x*y)+(x*z)= = = W tym wypadku zostało naruszone prawo rozdzielności mnożenia względem dodawania.

60 Osobliwości arytmetyki komputerax=1.001, y= Ile wynosi x-y w zapisie zmiennopozycyjnym, gdzie mantysa zawiera cztery cyfry. x-y=0.1???E-3. Gdzie znak ? oznacza dowolną cyfrę dziesiętną.

61 Przykład // #include #pragma hdrstop #include #include #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { float x= ; float y=1.; cout<

62 Język C/C++ Wyrażenia

63 Co to jest wyrażenie W języku C++ każde działanie jest związane z pewnym wyrażeniem. Termin wyrażenie oznacza sekwencję operatorów i operandów (argumentów), która określa operacje, tj. rodzaj i kolejność obliczeń. Operandem nazywa się wielkość, poddaną operacji, która jest reprezentowana przez odpowiedni operator. Np. test na równość jest reprezentowany przez operator “==„.

64 Wyrażenia Operatory, które oddziaływują tylko na jeden operand, nazywa się jednoargumentowymi (unarnymi). Przykładem może być wyrażenie -wyr. Operatory dwuargumentowe nazywa się binarnymi; ich argumenty określa się jako operand lewy i operand prawy. Niektóre operatory reprezentują zarówno operacje jednoargumentowe, jak i dwuargumentowe; np. operator „-” (minus), który wystąpił w wyrażeniu -wyr, w innym wyrażeniu, np. Zmienna1-zmienna2 reprezentuje operator odejmowania.

65 Wyrażenia Najprostszymi postaciami wyrażeń są wyrażenia stałe. W tym przypadku “operand” występuje bez operatora. Przykładami takich wyrażeń mogą być: "abcd" Wynikiem wartościowania jest typu double; wynikiem wartościowania abcd jest adres pamięci pierwszego elementu łańcucha (typu char*).

66 Wyrażenia Wyrażeniem złożonym nazywa się takie wyrażenie, w którym występuje dwa lub więcej operatorów. Wartościowanie wyrażenia przebiega w porządku, określonym pierwszeństwem operatorów i w kierunku, określonym przez kierunek wiązania operatorów.

67 Operatory Język C++ oferuje ogromne bogactwo operatorów, zarówno dla argumentów typów podstawowych, jak i typów pochodnych. Jest to jedna z przyczyn, dla której język ten jest tak popularny.

68 Operatory arytmetyczneOperatory arytmetyczne służą do tworzenia wyrażeń arytmetycznych. W języku C++ przyjęto jako normę stosowanie tzw. arytmetyki mieszanej, w której wartość argumentu operatora jest automatycznie przekształcana przez kompilator do typu, podanego w deklaracji tego argumentu. W związku z tym nie przewidziano oddzielnych operatorów dla typów całkowitych i typów zmiennopozycyjnych, za wyjątkiem operatora %, stosowalnego jedynie dla typów short int, int i long int.

69 Operatory arytmetyczne

70 Uwagi Wszystkie operatory za wyjątkiem operatora % można stosować zarówno do argumentów całkowitych, jak i zmiennopozycyjnych. Operatory + i - można również stosować jako operatory jednoargumentowe. Jeżeli przy dzieleniu liczb całkowitych iloraz zawiera część ułamkową, to jest ona odrzucana; np. wynik dzielenia 18/6 i 18/5 jest w obu przypadkach równy 3. Operator reszty z dzielenia (%) można stosować tylko do argumentów całkowitych; np. 18 % 6 daje wynik 0, a 18 % 5 daje wynik 3. W pewnych przypadkach wartościowanie wyrażenia arytmetycznego daje wynik niepoprawny lub nieokreślony. Są to tzw. wyjątki. Mogą one być spowodowane niedopuszczalnymi operacjami matematycznymi (np. dzieleniem przez zero), lub też mogą wynikać z ograniczeń sprzętowych (np. nadmiar przy próbie reprezentacji zbyt dużej liczby). W takich sytuacjach stosuje się własne, lub predefiniowane metody obsługi wyjątków.

71 Operatory relacji Wszystkie operatory relacji są dwuargumentowe. Jeżeli relacja jest prawdziwa, to jej wartością jest 1; w przypadku przeciwnym wartością relacji jest 0.

72 Operatory relacji

73 Operatory logiczne Wyrażenia połączone dwuargumentowymi operatorami logicznymi koniunkcji i alternatywy są zawsze wartościowane od strony lewej do prawej. Dla operatora && otrzymujemy wartość 1 (prawda) wtedy i tylko wtedy, gdy wartościowanie obydwu operandów daje 1. Dla operatora || otrzymujemy wartość 1, gdy co najmniej jeden z operandów ma wartość 1.

74 Operatory logiczne

75 Operatory bitowe Język C++ oferuje sześć tzw. bitowych operatorów logicznych, które interpretują operandy jako uporządkowany ciąg bitów. Każdy bit może przyjmować wartość 1 lub 0.

76 Operatory bitowe Przykłady: 11110000&01010101=01010000| = ^ = <<1= //mnożenie przez 2 >>1= //dzielenie przez 2

77 Przykład // #include #include #include #include #pragma hdrstop #pragma argsused int main(int argc, char* argv[]) { int i=2<<1; cout<<"i="<>1; cout<<"j="<

78 Operatory przypisaniaPrzypadkiem szczególnym instrukcji przypisania jest instrukcja: a = a op b; gdzie op może być jednym z dziesięciu operatorów: +, -, *, /, %, <<, >>, &, |, ^. Dla bardziej zwięzłego zapisu wprowadzono w języku C++ złożenia znaku przypisania “=” z symbolem odpowiedniego operatora, co pozwala zapisać powyższą instrukcję w postaci: a op= b; Na przykład instrukcję przypisania a = a << 3;, której wykonanie przesuwa wartość zmiennej a o trzy pozycje w lewo, a następnie przypisuje wynik do a. Instrukcję tę można przepisać w postaci: a <<= 3;

79 Operatory przypisania

80 Operator sizeof Rozmiary dowolnego obiektu (stałej, zmiennej, etc.) języka C++ wyraża się wielokrotnością rozmiaru typu char; zatem, z definicji sizeof(char) == 1 Operator sizeof jest jednoargumentowy. Składnia języka przewiduje dwie postacie wyrażeń z operatorem sizeof: sizeof(nazwa-typu) sizeof wyrażenie Dla podstawowych typów danych obowiązują następujące relacje: 1 == sizeof(char) <= sizeof(short int) <= sizeof(int) <= sizeof(long int) sizeof(float) <= sizeof(double) <= sizeof(long double) sizeof(I) == sizeof(signed I) == sizeof(unsigned I) gdzie I może być char, short int, int, lub long int.

81 Operator sizeof Ponadto dla dowolnej platformy sprzętowej można być pewnym, że typ char ma co najmniej 8 bitów, short int co najmniej 16 bitów, a long int co najmniej 32 bity. Przykład: #include #pragma hdrstop #include #include #pragma argsused int main() { cout<<"sizef(char)="< cout<<"sizef(int)="< cout<<"sizef(long int)="< cout<<"sizef(float)="< cout<<"sizef(double)="< cout<<"sizef(long double)="< getch(); }

82 Operator trójargumentowyJest to jedyny operator trójargumentowy w języku C++. Wyrażenie warunkowe, utworzone przez zastosowanie operatora "?:" ma postać: wyrażenie1 ? wyrażenie2 : wyrażenie3 Wartość tak utworzonego wyrażenia jest obliczana następująco: Najpierw wartościowane jest wyrażenie1. Jeżeli jest to wartość niezerowa (prawda), to wartościowane jest wyrażenie2 i wynikiem obliczeń jest jego wartość. Przy zerowej wartości (fałsz) wyrażenia wyrażenie1 wynikiem obliczeń będzie wartość wyrażenia wyrażenie3.

83 Przykład #include int main() { int a,b,z;cin >> a >> b; z = (a > b) ? a : b; // z==max(a,b) cout << z; return 0; }

84 Operatory inkrementacji i dekrementacjiW języku C++ istnieją operatory, służące do zwięzłego zapisu zwiększania o 1 (++) i zmniejszania o 1 (--) wartości zmiennej. Zamiast zapisu n=n+1 (lub n+=1) n=n-1 (lub n-=1) piszemy krótko ++n, n++ --n, n-- przy czym nie jest obojętne, czy dwuznakowy operator “++” lub “--” zapiszemy przed, bądź za nazwą zmiennej. Notacja przedrostkowa (++n) oznacza, że wyrażenie ++n zwiększa n zanim wartość n zostanie użyta, natomiast n++ zwiększa n po użyciu dotychczasowej wartości n. Tak więc wyrażenia ++n oraz n++ (i odpowiednio --n oraz n--) są różne.

85 Przykład #include #pragma hdrstop#include #include #pragma argsused int main() { int i,j = 5; i = j++ ; // przypisz 5 do i, po czym przypisz 6 do j cout <<"i="<< i <<", j="<< j << endl; i = ++j; // przypisz 7 do j, po czym przypisz 7 do i cout << "Teraz i="<< i <<", j="<< j << endl; // j++ = i; zle! j++ nie jest identyfikatorem zmiennej a wyrażeniem getch(); return 0; }

86 Operator przecinkowy Operator przecinkowy ',' pozwala utworzyć wyrażenie, składające się z ciągu wyrażeń składowych, rozdzielonych przecinkami. Wartością takiego wyrażenia jest wartość ostatniego z prawej elementu ciągu, zaś wartościowanie przebiega od elementu skrajnego lewego do skrajnego prawego.

87 Operator przecinkowy Przykładem wyrażenia z operatorem przecinkowym może być: num++, num + 10 Wartościowanie powyższego wyrażenia z operatorem przecinkowym przebiega w następujący sposób (od lewej do prawej): Najpierw jest wartościowane wyrażenie num++, w wyniku czego zostaje zmieniona zawartość komórki pamięci o nazwie num (efekt uboczny). Następnie jest wartościowane wyrażenie num + 10 i ta wartość jest wartością końcową.

88 Przykład int main() { double x, y, z; z = (x = 2.5, y = 3.5, y++); cout<<"z="< getch(); return 0; } Wynik: Komentarz: wynikiem wartościowania wyrażenia z dwoma operatorami przecinkowymi będą wartości: x==2.5, y==4.5 oraz z==3.5 (wartość z nie będzie równa 4.5, ponieważ do y przyłożono przyrostkowy operator '++').

89 Priorytety i łączność Dla poprawnego posługiwania się operatorami w wyrażeniach istotna jest znajomość ich priorytetów i kierunku wiązania (łączności). Przy wartościowaniu wyrażeń obowiązuje zasada wykonywania jako pierwszej takiej operacji, której operator ma wyższy priorytet i w tym kierunku, w którym operator wiąże swój argument (argumenty). Programista może zmienić kolejność wartościowania, zamykając część wyrażenia (podwyrażenie) w nawiasy okrągłe. Wówczas jako pierwsze będą wartościowane te podwyrażenia, które są zawarte w nawiasach najgłębiej zagnieżdżonych (zanurzonych).

90 Priorytety i łączność

91 Priorytety i łączność - cd

92 Przykłady Oblicz wartość wyrażenia arytmetycznego Jak zapisać: