1 Język: maltański, angielskiInformacje Kontynent: Europa Kod ISO3: MLT Stolica: Valletta Populacja: 408 tys Powierzchnia: 316 km² Język: maltański, angielski Religia: katolicyzm

2 Troszeczkę historii Malta, mimo swojej wielkości, ma strategiczne położenie na Morzu Śródziemnym, przez co słynie z wielokulturowości. W czasach starożytnych była własności Fenicjan czy Kartagińczyków. W czasach nowożytnych przez wiele lat była siedzibą Zakonu Kawalerów Maltańskich, a w XIX wieku stała się kolonią brytyjską. W czasie II wojny światowej wyspa odgrywała kluczową rolę jako brytyjska baza morska i lotnicza w środkowej części Morza Śródziemnego.. Bogata historia wyspy sprawia, że znaleźć na niej można starożytne pozostałości, np. znajdujący się na sąsiedniej wyspie Gozo kompleks świątyń Ggantija. W Valletcie znajduje się Narodowe Muzeum Wojny poświęcone I wojnie światowej, okresowi międzywojennemu oraz II wojnie światowej. Zakon Kawalerów Maltańskich pozostawił po sobie port, szpital i warownię, a Wielka Brytania – język angielski, który jest drugim urzędowym językiem Maltańczyków, ruch lewostronny oraz liczne, czerwone budki telefoniczne.

3 Konsulaty Polskie placówki dyplomatyczne. Brak polskiej placówki dyplomatycznej. Ambasador RP w Rzymie (Włochy) akredytowany jest również w Republice Malty. Konsulat Honorowy RP w Valetta Konsul honorowy Stephen Parnis England (język angielski) 60, South Street, Valletta VLT 11, Malta tel.: ( ) fax: ( ) Przedstawicielstwa dyplomatyczne akredytowane w Polsce (lub najbliższe)Ambasada Republiki Malty ul. Wiśniowa 40/ Warszawa tel.: fax:

4 4 wyspy Malta Gozo Comino CominottoPo wyspie najłatwiej poruszać się autobusami miejskimi (choć w tym przypadku można je śmiało określić autobusami krajowymi :-)).Kursuje ich wiele i jeżdżą często, choć niestety większość przez stolicę – Vallettę. Chcąc więc się dostać z plaży A do odległej o kilka kilometrów plaży B, musisz przejechać kilkanaście kilometrów, włączając w to przesiadkę w inny autobus (+ oczekując na jego przyjazd). Często w takich przypadkach łatwiej przejść się spacerkiem do kolejnego celu wyprawy. Warto dodać, że Malta to bardzo mała wyspa – w linii prostej chyba nigdzie nie przekracza 30 km szerokości. Mimo to autobusy jeżdżą do 2 godzin, mijając przy tym wszystkie możliwe zakręty, wąskie uliczki, zajazdy i pobliskie wioski. W autobusach spędza się więc całkiem sporo czasu. Gozo To druga co do wielkości wyspa i podobnie jak na Malcie, najłatwiej podróżować tutaj autobusem. Kolejnym podobieństwem jest, że większość autobusów jeździ przez stolicę, Victorię (Rabat). Niestety jednak na wyspie nie obowiązują bilety z Malty. Cena jednodniowego biletu autobusowego wynosi 2,60€ od osoby. Do Gozo dostaniesz się promem z Cirkewwa Ferry Terminal‎. Rejsy odbywają się mniej więcej co godzinę przez całą dobę. Koszt biletu na rejs w dwie strony wynosi 4,60€. Uliczki są tutaj tak kręte i niebezpieczne przy wyporzyczeniu i zwiedzaniu rowerem. Często musielibyście porzucać rower by przedostać się przez klify czy większe górki bez przejazdu. Lub po prostu jeździć okrężnymi ulicami, co szybko by wymęczyło przy ciągłych upałach i braku cienia. Dobrym, acz droższym pomysłem jest wypożyczenie motoru. Comino Znajduje się tutaj chyba tylko jedna droga samochodowa :-) Nie ma więc żadnej komunikacji, nie ma tu właściwie niczego, poza najpiękniejszymi plażami Malty. Na wyspę nie kursują oficjalne promy. Aby się dostać na Comino, musisz poszukać prywatnego przewoźnika. Na szczęście tych jest pełno – będąc w Cirkewwa Ferry Terminal nie uda Ci się opędzić od naganiaczy. Co ciekawe, spotkaliśmy tam i polskich pracowników :-) Za rejs w dwie strony zapłaciliśmy 8€ od osoby. Cominotto Warto się tutaj wybrać, gdyż plaże są mniej zaludnione niż na sąsiedniej Comino, a widok z wysokich klifów na plażę Blue Lagoon poraża pięknem. Dostać się możesz pieszo, przechodząc płyciznami Blue Lagoon.

5 Transport autobusowy Podróż autobusem to jedyny rodzaj komunikacji na wyspie. Warto sprawdzić informacje na stronie dowiedzieć, jak długo będzie trwał przejazd (np. na lotnisko), ponieważ Malta jest wiecznie zakorkowana… Rodzaje i ceny biletów z roku 2015: Bilet 2-godzinny – 1,30 euro (dla osoby dorosłej), 0,30 euro (dla dziecka) Bilet całodniowy – 1,50 euro (dla osoby dorosłej), 0,50 euro (dla dziecka) Bilet 7-dniowy – 6,50 euro (dla osoby dorosłej), 2,30 euro (dla dziecka)

6 Zakupy przed! Otóż, gniazdka na Malcie są trójbolcowe (takie same jak w Wielkiej Brytanii). Warto kupić adapter w Polsce, ponieważ jego cena jest dużo niższa niż na Malcie (w Polsce to koszt ok. 3 zł, na Malcie ok. 3 euro). Nie obejdzie się również bez olejku do opalania. Malta jest tak gorącym krajem, że nawet w październiku doskwierały upały i za olejek warty zł, na Malcie zapłaciliśmy 57 zł.

7 Ceny na Malcie Malta jest stosunkowo tanim krajem w porównaniu z innymi państwami Europy Zachodniej lub Południowej. Za komunikację miejską zapłacimy taniej niż w Polsce! Najkorzystniej robić zakupy w supermarketach. Ze znanych sieciówek, na Malcie można znaleźć sklepy Lidl lub Carrefour. Przykładowe ceny w sklepach: Woda 0,5l = 0,30 euro Woda 2l = 0,51 euro Coca-cola 1l = 1,50 euro Pół bagietka = 0,39 euro Banany 1kg = 0,69 euro Ser żółty pakowany = 2,30 euro Piwo Cisk 0,5l = 0,91 euro Przykładowe ceny w restauracjach: Pastizzi – 1-2 euro Pizza – 7-15 euro Spaghetti Bolonese (i inne makarony) – 8-9 euro Ricotta Ravioli – 8 euro Ryby – 9-15 euro Królik – 9-12 euro

8 Stolica - Valletta Valletta położona jest na półwyspie Sceberras pomiędzy dwiema zatokami Grand Harbour i Marsamxett Harbour. Jest najdalej wysuniętą na południe europejską stolicą. Główną ulicą miasta jest Triq ir-Repubblika, pełna sklepów i restauracji, na której zamknięty jest ruch kołowy. Ulica rozciąga się od Bramy Miasta (City Gate, obecnie remontowanej) do fortu św. Elma (Fort St Elmo), obok którego znajduje się Muzeum II wojny światowej (wejście dla osoby dorosłej – 6 euro). City Gate, która znajduje się tuż obok dworca autobusowego. Ruszyłam Triq ir-Repubblika mijając po drodze tłumy ludzi spieszących do pracy oraz zwiedzających miasto :). Konkatedra świętego Jana (St John’s Co-Cathedral). Świątynia została wybudowana w latach według projektu Gerolamo Cassara (maltański architekt budowli wojskowych). Matia Pretti, włoski artysta przekształcił wnętrze w arcydzieło baroku. Dekoracja samego sklepienia zajęła mu pięć lat, przedstawiająca sceny z życia św. Jana Chrzciciela. Katedra jest otwarta dla zwiedzających od poniedziałku do piątku w godzinach 9:30-16:30, w soboty od 9:30-12:30, a w niedziele i święta zamknięta. Wejście jest płatne – 6 euro dla osoby dorosłej. Każdy odwiedzający otrzymuje mapę oraz urządzenie (wyglądające jak walkie talkie), dzięki któremu poznajemy całą historię katedry w wybranym wcześniej języku. Pałac Wielkiego Mistrza: największa świecka budowla całej Malty, która znajduje się w centrum stolicy wyspy Valetta, dziś siedziba prezydenta Malty. Siege Bell, czyli 10-tonowy dzwon upamiętniający zmarłych Brytyjczyków i Maltańczyków, którzy zginęli w II wojnie światowej, podczas oblężenia miasta Manoel Island, Słynny Kościół karmelitów Widok na Trójmiasto: XVII-wieczny Ricasoli Fort… …dawny szpital Bighi, oraz Fort St Angelo, czyli najstarsza tego typu budowla na wyspie.

9 Zabytki i ciekawe miejsca poza stolicąHypogeum: znajduje się niedaleko od Valetty, w Paoli i jest kolejnym niesamowitym zabytkiem tej małej przecież wyspy. Jest jedynym zachowanym niemal w całości miejscem kultu religijnego sprzed 5 tys lat. Korytarze, komory, schody wykute zostały w skale tworząc tajemniczy i mityczny wręcz podziemny labirynt. Miejsce to służyło również jako swego rodzaju grobowiec, gdzie chowano zmarłych. UWAGA! dziennie do Hypogeum może wejść jedynie 70 turystów, co świadczy o wartości tego miejsca. Mdina miasteczko, które prawie w ogóle się nie zmieniło, mimo swej długiej i burzliwej historii. Koniecznie trzeba pospacerować po mieście, do którego wejścia bronią lwy i zobaczyć pałac Wielkiego Mistrza Vilheny z XVIII wieku, kaplicę st. Agatha z XV wieku, wiele kościołów i pałaców przy głównej ulicy miasta, katedrę św. Piotra i Pawła (na Malcie przez długi czas przebywał św. Paweł Apostoł) i fragmenty murów obronnych. Tarxien znajduje się tam megalityczny kompleks świątynny pochodzący z IV wieku p.n.e. Kompleks składa się z sześciu sanktuariów zbudowanych z wielkich skalnych bloków. Jest tam również wiele przedmiotów wykorzystywanych do obrzędów religijnych, malowidła, płaskorzeźby. Drugim, równie słynnym kompleksem megalitycznym Malty jest Hagar Quim. Katakumby św. Pawła rozciągają się długimi korytarzami pod ulicami Rabatu. Są to największe katakumby na Malcie (900 grobów, długość korytarzy 900 m) i pochodzą z IV i V wieku. Chowani byli tam zarówno żydzi, jak i chrześcijanie oraz poganie. Pod ziemią czeka na nas tajemniczy ciąg korytarzy, komór, sal, wnęk do których schodzi się po schodach. Kolejnymi równie znanymi i innymi od poprzednich są Katakumby św. Agaty z pięknymi późnorzymskimi i średniowiecznymi malowidłami ściennymi. Marsaxlokk warto przyjechać do tego małego portowego miasteczka głównie po to żeby poczuć jego niesamowity klimat, zobaczyć kolorowe łodzie cumujące przy nadbrzeżu, pracujących rybaków lub kupić coś na ogromnym targu, który odbywa się tu w każdą niedzielę.

10 Zabytki i ciekawe miejsca poza stolicąKolejna zapierająca dech w piersiach świątyni zbudowana z ogromnych bloków skalnych nosi dość tajemniczą nazwę Hagar Qim. Po pierwsze zespół świątynny usytuowany jest w malowniczym miejscu: pomiędzy polami i morzem, po drugie jest bardzo stary, bo ma około 5 tys. lat, po trzecie charakteryzuje go harmonia, megalityczne rozmiary (bloki kamienne są ogromne, wzbudzają szacunek do budowniczych świątyni, zwłaszcza, że pamiętać musimy o tym, iż nie posługiwali się oni żadnymi narzędziami z metalu, bo ich jeszcze nie znali) i surowe piękno. Jakieś 500 metrów od Hagar Qim znajduje się drugi pogodny kompleks świątynny Mnajdra. Czwarta co do wielkości w Europie kopuła wieńcząca świątynię znajduje się w miejscowości Mosta. Rotunda pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny powstawała w latach i co ciekawe, wzniesiona była dzięki datkom oraz pracy mieszkańców tego miasta. Jest jednym z najciekawszych świątyń na Malcie, głównie właśnie przez rozmiary swojej kopuły (54 metry średnicy i 60 metrów wysokości) ale też ciekawy portal wzorowany na rzymskim Panteonie. Dla miłośników przyrody i pięknych widoków polecamy wizytę w Blue Grotto, do której dostać się można łodziami. Grota ma 30 metrów wysokości i 90 metrowy obwód. Światło odbijające się od morskiej tafli tworzy wspaniałe wielokolorowe efekty, które zapewne na długo pozostaną w pamięci. Warto jest wstąpić równie do Narodowego Muzeum Archeologicznego mieszczącego się w siedzibie prowansalskich rycerzy zakonnych z XVI wieku, które znajduje się w stolicy a także do Kościoła Rozbicia Statku św. Pawła, gdzie znajdują się relikwie związane ze świętym (między innymi ręka św. Pawła), przejść się po najwcześniej zbudowanym przez rycerzy zakonnych mieście z licznymi zbytkami, czyli Vittoriosa (dawne Birgu), odpocząć w urokliwym parku Buskett Gardens, no i oczywiście zobaczyć tajemnicze, pochodzące z epoki brązu koleiny Clapham Junction.

11 Malta Sightseeing Malta Sightseeing to nic innego jak podróż autobusem bez dachu, który jedzie określoną trasą, zatrzymując się w miejscach godnych uwagi. Trasa południowa rozpoczyna się w Sliemie. Ale jeśli nie mieszkacie tam, to przewoźnik oferuje darmowy transport spod wybranych hoteli w określonych miejscowościach. Autobus podjeżdża pod hotel o określonej godzinie i zabiera pasażerów na podstawie ważnego biletu, zakupionego w biurze podróży lub u „ulicznych sprzedawców”.  Jeśli chodzi o trasę południową to do Sliemy dostaniemy się z miejscowości: Cirkewwa, Marfa, Mellieha, St. Paul’s Bay, Bugibba, Qawra, Salina. Bilet kosztuje 15 euro dla osoby dorosłej oraz 9 euro dla dzieci. Czas trwania podróży to około 3 godzin (pod warunkiem, że zostajemy w autobusie przez całą wycieczkę). Bilet jest ważny cały dzień (co oznacza, że możemy wysiadać na określonych przystankach i po zwiedzeniu danego miejsca wsiąść do kolejnego autobusu lub objechać trasę np. 3 razy :)), ale nie obejmuje biletów wstępu do poszczególnych miejsc.

12 Kuchnia maltańska Jest typowo śródziemnomorski, ale jak historia Malty jest wielokulturowa, widać w niej wpływy włoskie, tureckie i angielskie. Typowo angielskie danie czyli ryba z frytkami – fish and chips – nie jest tutaj niczym niezwykłym, tak samo jak kebab czy hamburgery, pizza i spaghetti. Nie brakuje też potraw czysto maltańskich i tych warto poszukać i spróbować, na przykład: Ross il-Forn – zapiekany ryż z mięsem, serem i dodatkiem szafranu Aljotta – czyli zupa rybna z kawałkami ryby z przecierem pomidorowym, czosnkiem i ziołami Mqarrun il-Forn – to z kolei makaron zapiekany z mięsem w sosie bolońskim, jajkami, groszkiem i bekonem Timpana – gotowany makaron zapiekany w sosie pomidorowym z mielonej wołowiną, jajkami i serem Wielbiciele owoców morza będą tutaj szczęśliwi, potrawy z nich są tutaj bardzo popularne i jeśi mamy ochotę możemy na jeść na niemal każdy posiłek. Malta znana jest również z win, te najbardziej znane to Lachryma Vitis i Marsovin.

13 Rękodzieło maltańskieMalta nie jest idealnym miejscem do robienia zakupów. Większość mieszkańców zdecydowanie woli wybrać się na całodniową wyprawę po zakupy na Sycylię. Jednak dla turystów to ciekawe miejsce, w którym kwitnie rękodzieło i lokalne rzemiosło. Do miejscowych specjalności należy szkło maltańskie, ceramika, ręcznie wytwarzana biżuteria czy koronki i tkaniny. Wśród najważniejszych ośrodków maltańskiego rękodzieła, warto wymienić Ta’Qali Craft Village. Targ mieści się na starym lotnisku z czasów II wojny światowej, gdzie codziennie można obserwować pracę maltańskich rzemieślników. Na Gozo polecam wybrać się do Gozo Citadel Crafts Centre (targ w dawnych zabudowaniach więziennych) oraz Ta’Dbiegi Crafts Village, gdzie mieszkańcy trudnią się koronczarstwem i tkactwem.

14 Nurkowanie Malta i okoliczne wyspy to jedno z najlepszych miejsc do nurkowania w basenie Morza Śródziemnego. Pomimo, że nie znajdziemy tu egzotycznych ryb tropikalnych, a wielkie okazy, jak tuńczyk czy rekin należą do rzadkości, to podwodny świat oferuje mnóstwo innych atrakcji. W grotach można spotkać granika, seriolę, pagrusa, kałamarnicę czy ośmiornicę olbrzymią. Ważne, aby trzymać się z dala od skorpen i płaszczek. Nurkowie odwiedzają Maltę przez cały rok i z chęcią zanurzają się także zimą, kiedy temperatura wody nie spada poniżej 13 stopni Celsjusza. Jest wiele klubów nurkowych, które organizują całodniowe wycieczki na Gozo czy Comino, bowiem to u wybrzeży tych wysp znajdują się doskonałe warunki do nurkowania. Ciekawym wyzwaniem dla nurków są dwa wraki spoczywające na dnie – brytyjski niszczyciel w Marsamxett Harbour oraz celowo zatopiony holownik oceaniczny w pobliżu Cirkewwy.

15 Programy komunikacyjneSkype - https://www.skype.com/en/download-skype/skype-for-computer/ Messenger - https://www.messenger.com/ Whatsup - https://www.whatsapp.com/download/ W razie problemów zapraszam do mnie