1 Kara grzywny

2 Definicja Grzywna jest karą majątkową (pieniężną), która polega na obowiązku uiszczenia określonej kwoty na rzecz Skarbu Państwa. Jest to kara wolnościowa, nieizolacyjna. Jej treścią jest pewna dolegliwość ekonomiczna, która wynika z uszczuplenia majątku skazanego.

3 Ustawodawca wymienia ją na pierwszym miejscu w katalogu kar, co stanowi wskazówkę dla sądu zgodnie z którą, należy ją stosować zawsze wtedy, gdy nie ma potrzeby wymierzenia kary surowszej. Zasada ultima ratio kary pozbawienia wolności – prymat kar wolnościowych i środków karnych przed karą pozbawienia wolności. Art. 58 § 1 kk jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, a przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat, sąd orzeka karę pozbawienia wolności tylko wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary.

4 Formy kary grzywny W stawkach dziennych przestępstwa przestępstwa skarbowe System ten pozwala na lepszą indywidualizację kary Kwotowa wykroczenia wykroczenia skarbowe

5 Granice kary grzywny wg Kodeksu karnego Zgodnie z art. 33 § 1 kk grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki. Przy czym co do zasady:  Liczba stawek dziennych: od 10 do 540*  Wysokość stawki dziennej**: od 10 do 2.000 zł * Wyjątki: - Nadzwyczajne obostrzenie kary (38§ 2 kk) i kara łączna grzywny (art. 86 § 1 kk) – 810 stawek dziennych Przepisy części szczególnej kk, np.: 3000 stawek dziennych (art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 w zw. z art. 309 kk), do 180 stawek dziennych (art. 221, 255 § 3) - Kara łączna grzywny, w przypadku, gdy przynajmniej jedna z grzywien polegających połączeniu orzeczona została na podstawie przepisu przewidującego wyższą górną granicę ustawowego zagrożenia niż określona w art. 33 kk – od najwyższej z kar do sumy kar, maksymalnie do 4.500 stawek dziennych lub najwyższej z kary grzywny, jeśli przekracza ona 4.500 stawek dziennych (86 par. 2b kk) ** Przy obliczaniu wysokości stawki dziennej bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe

6 Granice kary grzywny w Kodeksie wykroczeń Granice kary określa art. 24 § 1 kw Co do zasady wymierza się w wysokości: Od 20 do 5.000 zł* Wymierzając grzywnę bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe oraz możliwości zarobkowe. * O ile ustawa nie stanowi inaczej, np. art. 87 § 1 kw (od 50 zł), art. 50a kw (od 3.000 zł), art. 55 kw, art. 64 kw, art. 123 § 1 kw (do 250 zł), art. 52b kw, 54 kw, art., 145 kw (do 500 zł), art. 61 § 1 kw, art. 67 § 2 kw, art. 78 kw, art. 101 kw (do 1.000 zł), art. 58 § 1 kw, art. 66 § 1 kw, art. 140 i 141 kw (do 1.500 zł)

7 Postacie kary grzywny Jako kara samoistna: 1) jeżeli jest przewidziana w ramach ustawowego zagrożenia za dany występek (najczęściej alternatywnie z innymi karami); 2) w przypadku zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 60 § 6 pkt 3 i 4; Jako kara kumulatywna : Wymierzana obok tzw. terminowej kary pozbawienia wolności w przypadku gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy taką korzyść osiągnął (art. 33 § 2 kk) – fakultatywnie. Jako kara akcesoryjna w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe (art. 71 § 1) - fakultatywnie

8 Formy wykonywania kary grzywny Czyste (jednorodne) – wykonanie całej grzywny w ten sam sposób: - dobrowolna zapłata; - ściągnięcie w drodze egzekucji; - praca społecznie użyteczna (zastępcza forma); - zastępcza kara pozbawienia wolności (zastępcza forma); - rozłożenie na raty; - umorzenie; - zaliczenie tymczasowego aresztowania lub innego pozbawienia wolności na poczet kary grzywny (1 dzień rzeczywistego pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny). Złożone (niejednorodne) – wykonywanie grzywny w sposób mieszany (co najmniej 2 formy czyste na raz)

9 Dobrowolne wykonanie Jest to podstawowa i najbardziej pożądana forma wykonania kary grzywny. Skazany ma obowiązek dobrowolnie uiścić grzywnę na rzecz Skarbu Państwa. Sąd wzywa skazanego do uiszczenia kary grzywny w terminie 30 dni (skazany może również uiścić grzywnę przed wezwaniem). Elementy wezwania: kwota kary grzywny podlegająca uiszczeniu, termin do uiszczenia grzywny (30 dni od doręczenia skazanemu wezwania), pouczenie o skutkach nieuiszczenia kary grzywny, pouczenie o tym, że w razie nieuiszczenia grzywny w całości w odpowiednim terminie sąd przekaże informację gospodarczą o powstaniu zaległości do biur informacji gospodarczej działających na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (por. art. 12a kkw)

10 Egzekucja kary grzywny Przymusowy sposób wykonania kary grzywny Egzekucję prowadzi się w przypadku bezskutecznego upływu wyznaczonego przez sąd terminu. Co do zasady powinno wdrożyć się tę formę w przypadku nieuiszczenia przez skazanego kary grzywny w terminie. Kara grzywny orzeczona w stosunku do jednego z małżonków pozostających we wspólności majątkowej podlega zaspokojeniu z odrębnego majątku skazanego oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone przez niego osobiście, jak również z praw twórcy wynalazku, wzoru użytkowego oraz projektu racjonalizatorskiego, a jeśli majątek ten nie wystarcza na zaspokojenie grzywny (powinno być to stwierdzone protokołem), egzekucja może być prowadzona z majątku wspólnego małżonków. Tym niemniej egzekucja z majątku wspólnego jest niedopuszczalna w razie skazania za przestępstwo którym pokrzywdzony jest małżonek skazanego albo osoby, w stosunku do których małżonek ten obciążony jest obowiązkiem alimentacyjnym. W przypadku skierowania egzekucji do majątku wspólnego małżonek skazanego może żądać ograniczenia lub wyłączenia w całości zaspokojenia ww. należności z majątku wspólnego lub niektórych jego składników, jeśli skazany nie przyczynił lub nieznacznie przyczynił się do powstania tego majątku lub do nabycia określonych jego składników albo gdy zaspokojenie z majątku wspólnego tych należności jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego Egzekucję grzywny prowadzi się na podstawie KPC, chyba że Kodeks karny wykonawczy stanowi inaczej. W sprawach egzekucji właściwe są sądy rejonowe oraz komornicy sądowi.

11 Formy zastępcze Praca społecznie użyteczna Zastępcza kara pozbawienia wolności

12 Praca społecznie użyteczna – art. 45 kkw Polega na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym. Przesłanki (muszą być spełnione łącznie): 1) Egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna; 2) Grzywna nie przekracza 120 stawek dziennych lub 240.000 zł. Na postanowienie w przedmiocie zamiany grzywny na pracę społecznie użyteczną przysługuje zażalenie. Zamiana kary grzywny na pracę społecznie użyteczną jest zawsze fakultatywna Określając wymiar pracy społecznie użytecznej należy kierować się dyrektywami zawartymi w art. 53 kk.

13 Zasady zamiany Dla grzywny w stawkach dziennych: 1 miesiąc pracy społecznie użytecznej* = 10 stawek dziennych Dla grzywny określonej kwotowo: 1 miesiąc pracy społecznie użytecznej* = grzywna do 20.000 zł *z zaokrągleniem w górę do pełnego miesiąca

14 Zastępcza kara pozbawienia wolności – art. 46 kkw Przesłanki: 1. Egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna; oraz 2. Skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo uchyla się od jej wykonania lub 3. Zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.

15 Zastępcza kara pozbawienia wolności Zastępczą karę pozbawienia wolności odbywa się w zakładzie typu półotwartego w systemie zwykłym, chyba że szczególne względy przemawiają za umieszczeniem skazanego w zakładzie innego typu lub systemu. Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przysługuje zażalenie. W posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności ma prawo wziąć udział: prokurator, skazany i jego obrońca, a w przypadku skazanego pozostającego pod dozorem – również sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania lub przedstawiciel organizacji społecznej, do działalności której należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

16 Zasady zamiany Dla grzywny w stawkach dziennych: 1 dzień pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny Z tym że zastępcza kara pozbawienia wolności nie może przekroczyć 12 miesięcy lub górnej granicy ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo (w przypadku gdy ustawodawca nie przewidział kary pozbawienia wolności w danym przypadku, kara zastępcza nie może przekroczyć 6 miesięcy pozbawienia wolności) Dla grzywny określonej kwotowo : 1 dzień pozbawienia wolności = grzywna od 20 do 4.000 zł

17 Określenie wymiaru kary zastępczej Punktem wyjścia jest wymiar kary grzywny określony w wyroku skazującym. Niemniej jednak w przypadku, gdy część kary grzywny została uiszczona, ściągnięta w drodze egzekucji lub wykonana w formie pracy społecznie użytecznej, to zamianie podlega jedynie ta część kary grzywny, która w dalszym ciągu pozostaje do wykonania. Ustawodawca nie rozstrzyga kwestii zamiany nieparzystej liczby stawek dziennych na zastępczą karę pozbawienia wolności, tym niemniej postuluje się, by liczę dni zastępczej kary pozbawienia wolności zaokrąglić do pełnego dnia w dół (tak P. Gensikowski Kodeks karny wykonawczy. Komentarz pod red J. Lachowskiego, Warszawa 2016, s. 264)

18 Wstrzymanie wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności Sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności zarządzonej na podstawie art. 46 § 1 kkw, pod warunkiem, że skazany oświadczy na piśmie, że podejmie pracę społecznie użyteczną i podda się rygorom z nią związanym – wstrzymanie ma charakter fakultatywny. Wstrzymanie następuje do czasu wykonania pracy społecznie użytecznej lub złożenia kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem kary grzywny. Jeśli skazany uchyla się od wykonania pracy społecznie użytecznej, sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności. Wymiar pozostałej do wykonania pracy społecznie użytecznej lub zastępczej kary pozbawienia wolności określa sąd, kierując się zasadami określonymi w art. 45 § 1 i 3 oraz art. 46 § 2-4 kkw (zasady zamiany). W przedmiocie wstrzymania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przeprowadza się posiedzenie, w którym wziąć udział mogą: prokurator, sądowy kurator zawodowy, skazany oraz jego obrońca Zażalenie przysługuje na postanowienie w przedmiocie: - wstrzymania wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, - zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności, - określenia wymiaru pozostałej do wykonania pracy społecznie użytecznej, - określenia wymiaru pozostałej do wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności. Istnieje zakaz ponownego wstrzymania wykonania tej samej zastępczej kary pozbawienia wolności.

19 Zwolnienie z form zastępczych Skazany może się w każdym czasie zwolnić od zastępczej kary pozbawienia wolności, jak również od wykonywania pracy społecznie użytecznej przez złożenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia tytułem kary grzywny. W razie częściowego uiszczenia grzywny prezes sądu lub wyznaczony sędzia zarządza zmniejszenie kary zastępczej w stosunku do wpłaconej kwoty tytułem kary grzywny.

20 Rozłożenie na raty – art. 49 kkw  Zawsze fakultatywnie,  W przypadku przestępstw skarbowych sąd może uzależnić rozłożenie na raty od ustanowienia zabezpieczenia,  Postanowienie o rozłożeniu grzywny na raty może być wydane kilkukrotnie. Przesłanka: jeżeli natychmiastowe wykonanie kary grzywny pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Okres:  Na okres nieprzekraczający 1 roku (zasada).  Na okres nieprzekraczający 3 lat w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie, zwłaszcza, gdy wysokość grzywny jest znaczna.

21 Postępowanie w przedmiocie rozłożenia grzywny na raty Postępowanie może być wszczęte z urzędu, co do zasady następuje jednak na wniosek skazanego lub jego obrońcy. Wniosek może złożyć również prokurator. Pierwszy wniosek skazanego (obrońcy) nie podlega opłacie; od drugiego i kolejnego uiszcza się opłatę w wysokości 2 % kary grzywny. Rozstrzygnięcie zapada w formie postanowienia. Na postanowienie w przedmiocie rozłożenia grzywny na raty przysługuje zażalenie.

22 Odwołanie rozłożenia na raty kary grzywny Obligatoryjnie: jeżeli ujawniły się nowe lub poprzednio nieznane okoliczności, istotne dla rozstrzygnięcia. Fakultatywnie: jeżeli skazany uchybił terminowi płatności choćby jednej raty, chyba że wykaże, iż nastąpiło to z przyczyn od niego niezależnych (domniemanie, że uchybienie płatności nastąpiło z przyczyn zawinionych przez skazanego) Fakt osadzenia w zakładzie karnym oraz stanowiący jego typową konsekwencję fakt pogorszenia się sytuacji materialnej osób dla skazanego najbliższych, nie mogą być zakwalifikowane do okoliczności od skazanego niezależnych. Stanowią one bowiem konsekwencję popełnienia przez niego przestępstwa, a więc świadomego i dobrowolnego naruszenia przepisów prawa karnego (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie, II Wydział Karny z 7 września 2011r., II Akzw 880/11, OSA 2012/5/16) Na postanowienie w przedmiocie odwołania rozłożenia na raty przysługuje zażalenie.

23 Umorzenie kary grzywny – art. 51 kkw Przesłanki (muszą być spełnione łącznie): 1) Skazany nie uiścił grzywny z przyczyn od niego niezależnych, 2) Wykonanie kary w innej drodze okazało się niemożliwe lub niecelowe, 3) Zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek.  Zawsze fakultatywnie.  Grzywnę można umorzyć w części (zasada) a wyjątkowo – w całości.  Nie przeprowadza się egzekucji, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że byłaby bezskuteczna.  Przyczyna umorzenia musi mieć charakter trwały.

24 Postępowanie w przedmiocie umorzenia kary grzywny Postępowanie może być wszczęte z urzędu albo na wniosek skazanego, jego obrońcy lub prokuratora. Postępowanie w przedmiocie umorzenia kary grzywny może zostać wszczęte dopiero po upływie terminu do dobrowolnego uiszczenia kary grzywny. Rozstrzyga sąd postanowieniem. Na postanowienie w przedmiocie umorzenia grzywny przysługuje zażalenie.

25 Szczególna regulacja kary grzywny przy warunkowym przedterminowym zwolnieniu – art. 52 kwk Przesłanki: - Udzielenie skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary, - Istnieją postawy do przyjęcia, że skazany uiści grzywnę dobrowolnie. W razie spełnienia ww. przesłanek można wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności i rozłożyć grzywnę na raty. Okres rozłożenia grzywny na raty biegnie od dnia wydania postanowienia o przedterminowym zwolnieniu. Orzeka o tym sąd penitencjarny (wyjątek od właściwości ogólnej sądu).

26 Zbieranie ofiar na grzywnę – art. 57 kw Art. 57 § 1. Kto organizuje lub przeprowadza publiczną zbiórkę ofiar na uiszczenie grzywny orzeczonej za przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe albo nie będąc osobą najbliższą dla skazanego lub ukaranego uiszcza za niego grzywnę lub ofiarowuje mu albo osobie dla niego najbliższej pieniądze na ten cel, podlega karze aresztu albo grzywny. Karalne podżeganie i pomocnictwo. Zebrane ofiary lub pieniądze uzyskane za zebrane ofiary w naturze a także pieniądze wpłacone na poczet grzywny lub ofiarowane na ten cel podlegają przepadkowi. Przedmioty, co do których orzeczono przepadek, należy przekazać instytucji pomocy społecznej lub instytucji kulturalno-oświatowe.

27 Wady i zalety kary grzywny Kara bardzo elastyczna. Skazany pozostaje w swoim środowisku społecznym (rodzinnym, zawodowym). Skazany nie jest narażany na kontakt ze światem przestępczym w jednostce penitencjarnej. Kara ta nie prowadzi do stygmatyzacji skazanego. Uprzywilejowanie osób zamożnych (niezgodność z zasadą równości wobec prawa). Naruszenie osobistego charakteru kary grzywny (skutki tej kary odczuwalne są przez rodzinę skazanego).

28 Dodatkowe informacje Obecnie kkw nie przewiduje możliwości odroczenia, ani warunkowego zawieszenia kary grzywny. W przypadku wykonywania kary grzywny właściwy jest sąd, który orzekał w pierwszej instancji. Zgodnie z art. 291 § 1 kpk W razie zarzucenia oskarżonemu popełnienia przestępstwa, za które można orzec grzywnę lub świadczenie pieniężne albo w związku z którym można orzec przepadek lub środek kompensacyjny, może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego lub na mieniu, o którym mowa w art. 45 § 2 Kodeksu karnego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że bez takiego zabezpieczenia wykonanie orzeczenia w zakresie wskazanej kary, świadczenia pieniężnego, przepadku lub środka kompensacyjnego będzie niemożliwe albo znacznie utrudnione. Do wykonania postanowień o zabezpieczeniu grzywny, świadczenia pieniężnego, środka kompensacyjnego oraz kosztów sądowych mają zastosowanie przepisy KPC, chyba że KKW stanowi w tym zakresie inaczej Zabezpieczenie majątkowe należy uchylić w całości lub w części jeśli ustaną przyczyny, dla których zabezpieczenie zostało ustanowione lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie choćby w części.

29